گزارش همایش «معنویت و انسان معاصر»

به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، همایش «معنویت و انسان معاصر» با حضور جمعی از اندیشمندان برجسته دینی، فلسفی و فرهنگی روز از روز شنبه 15 آذر با مراسم افتتاحیه تا دوشنبه 17 آذر و برگزاری اختتامیه در جامعه المصطفی العالمیه برگزار شد. یکشنبه 16 آذر نیز نشستهای تخصصی این همایش برگزار شد که در آن به بررسی ابعاد مختلف معنویت در دنیای مدرن، چالش‌های معنویت در برابر مدرنیته و ضرورت گفتگوی بین ادیان و نقش دین در جامعه امروز اختصاص داشت. سخنرانان حاضر در این مراسم به تحلیل جایگاه معنویت در عصر حاضر، ارتباط انسان با خداوند و ضرورت گفتگوی تمدن‌ها و ادیان پرداختند.

رابطه آیینی انسان و خدا بنیان صلح و گفت‌وگوی مشترک است

کشیش دکتر میهای پاول، بازرس پاتریارکی و هماهنگ‌کننده دفتر کلیسای ارتدکس رومانی در امور رهبری و آموزش‌های دینی، در سخنرانی خود در این همایش، رابطه میان انسان و خداوند را رابطه‌ای آیینی و مبتنی بر پیمان الهی دانست و تأکید کرد: این پیوند مقدس زمینه‌ساز صلح، گفت‌وگو و عمل مشترک می‌شود.

وی انسانیت را تجلی نوعی پرستش الهی و مشارکت در عشای ربانی معرفی کرد که در آن حقیقت شکرگزاری و سپاسگزاری در برابر آفریدگار است. 

کشیش پاول با اشاره به اینکه خداوند انسان را آفریده و انسان باید با بازگرداندن آفرینش خود به سوی او از طریق بخشش، پاسخ دهد، گفت: این رابطه آیینی، انسان را برای عمل جمعی و اخلاقی بسیج می‌کند و او را در مسیر صلح و تفاهم قرار می‌دهد.

وی افزود: آیین‌های دینی مانند نماز و عبادت حضور انسان را در حوزه‌ای متفاوت و متعالی قرار می‌دهد و این حضور بستری برای گفت‌وگو و فهم مشترک فراهم می‌آورد.

کشیش پاول گفت: گفت‌وگو برای فهم حقیقت و تحقق زیست معنوی ضرورت حیاتی دارد و بدون آن نه شناخت عمیق ممکن است و نه صلح پایدار.

کشیش پاول  تأکید کرد: که دین باید همواره به عنوان سرچشمه‌ای برای تربیت، هدایت و رشد معنوی جوانان نقش‌آفرینی کند و کلیسا نیز در این مسیر مسؤولیت مضاعفی دارد. این سخنان نشان‌دهنده اهمیت نقش دین و معنویت در ایجاد وحدت، صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز در جهان معاصر است.

نهج البلاغه تجلی حکمرانی معنوی در جامعه است

حجت‌الاسلام حسن رضائی، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی در ادامه این همایش به اهمیت کتاب ارزشمند نهج البلاغه و به‌ویژه نامه ۵۳ آن پرداخت و این نامه را نمادی از حکمرانی معنوی و الهی خواند.

وی با اشاره به انتشار شرح نهج البلاغه در ۲۷ جلد و ترجمه به زبان‌های مختلف، آن را نمونه بارزی از زیست معنوی جامعه معرفی کرد.

حجت‌الاسلام رضائی تأکید کرد: نهج البلاغه معنویت را محور اصلی زندگی فرد و جامعه می‌داند و نبود معنویت و اصلاح در جامعه را عامل بحران و فشار بر افراد می‌شناسد.

وی افزود: در ترجمه‌های موجود به زبان رومانیایی بسیاری از نامه‌ها و حکمت‌های نهج البلاغه به طور کامل ترجمه نشده‌اند. نخستین ترجمه خطبه‌های نهج البلاغه تحت عنوان «راه سخنان برگزیده» در سال ۲۰۰۸ در بخارست منتشر شده و مورد تحسین قرار گرفته است.

حجت‌الاسلام رضائی از ضرورت ترجمه کامل این اثر به زبان رومانیایی سخن گفت و به ویژه خواستار ترجمه کامل حکمت‌ها و نامه ۵۳ شد که به عنوان سندی از حکمرانی معنوی در سازمان ملل ثبت شده است.

وی همچنین به نقش علامه جعفری در شرح و تفسیر نهج البلاغه اشاره کرد و گفت: علامه جعفری ده سال آخر عمر خود را صرف این مهم نمود تا عمق معارف این کتاب ارزشمند به درستی معرفی شود. این نکته اهمیت نهج البلاغه را نه تنها در جهان اسلام بلکه در میان دیگر فرهنگ‌ها و ادیان نیز نمایان می‌سازد.

گفتگوی بین ادیان تجربه‌ای مقدس و پاسخی معنوی به بحران پساسکولار است

کشیش دکتر والنتین ایلیه، استادیار دانشکده الهیات ارتدکس دانشگاه بخارست، با تأکید بر نقش حیاتی گفتگوی بین ادیان، آن را فراتر از همکاری صرف دانست و تجربه‌ای مقدس خواند که کرامت انسانی و دعوت به سوی حقیقت را تأیید می‌کند.

وی گفت: برای مسیحیان،گفتگوی بین ادیان فرصتی است برای شناخت تصویر خدا در دیگری و برای مسلمانان این گفتگو به فعال‌سازی فطرت معطوف به حقیقت از طریق گشودگی به دیگری کمک می‌کند.

کشیش ایلیه این تجربه معنوی را پاسخی عمیق به بحران چندپارگی دنیای پساسکولار دانست و افزود: این گفتگو از الهیات مسئولانه در ارتباطات بین‌دینی حمایت می‌کند و زمینه تزکیه اخلاقی و معنوی را فراهم می‌آورد.

وی به نقش دیدگاه‌های میرچا الیاده و علامه جعفری در این فرآیند اشاره کرد و گفت: گفتگو، فطرت و عقل را فعال می‌سازد، از نمادهای شناخت متقابل بهره می‌برد و به دوری از کفر و سوق انسان‌ها به سوی حقیقت کمک می‌کند.

این سخنان اهمیت گفتگوی میان ادیان را به عنوان زیربنای مهم ارتباطات انسانی و راهکاری برای عبور از بحران‌های معنوی و فرهنگی امروز جهان برجسته ساخت.

اهمیت فرهنگ‌های محلی در جهانی‌شدن

پروفسور ویورل ویزوریانو رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه بخارست در سخنرانی خود به نقش حیاتی فرهنگ‌ها و معنویت محلی در فرآیند جهانی‌شدن اشاره کرد و آن را فرصتی برای تقویت هویت‌های فرهنگی دانست.

وی گفت: کتاب‌های مرجع و متون مقدس می‌توانند راهنمایی ارزشمند برای درک تحولات جهانی باشند.

پروفسور ویزوریانو آمادگی خود را برای همکاری در پروژه‌های ترجمه این منابع اعلام کرد.

پروفسور ویزوریانو با بیان اینکه جهانی‌شدن نباید از دید ایدئولوژیک نگریسته شود، تأکید کرد: جهانی‌شدن، قدرت را به نفع فرهنگ‌های محلی تغییر می‌دهد و موجب ظهور فرهنگ‌های جدید و ترکیبی می‌شود که نمی‌توان آن‌ها را صرفاً به اجزای اولیه تقلیل داد.

وی افزود: با استفاده از فناوری و رسانه‌ها می‌توان این فرهنگ‌های متنوع را به بهترین شکل معرفی کرد و این مسئله پرسش‌هایی درباره ماهیت این روند به عنوان تهاجم فرهنگی یا فرصت همگرایی مثبت مطرح می‌کند.

این تحلیل، نشان‌دهنده نگاه علمی و چندبعدی به جهانی‌شدن و نقش فعال فرهنگ‌ها در دنیای معاصر است.

تربیت انسان در اندیشه اسلامی نیازمند نگاه جامع به ابعاد جسمی، معنوی و اجتماعی است

حجت‌الاسلام محمدرضا صالح، عضو هیئت علمی و معاون فرهنگی تربیتی جامعه المصطفی در سخنرانی خود بر تفاوت تربیت دینی با تربیت سکولار تأکید کرد و نظام تربیتی جامع جامعه المصطفی را الگویی کامل برای تربیت انسانی برشمرد.

وی بیان داشت: نظام تربیتی مجموعه‌ای از عناصر و مؤلفه‌هاست که هفت عنصر اصلی در آن نقش محوری دارند.

حجت‌الاسلام صالح  گفت: جامعه المصطفی به تربیت دانشجویان در چارچوب اندیشه اسلامی اهتمام ویژه دارد.

حجت‌الاسلام صالح تأکید کرد که تربیت دینی بر اساس جهان‌بینی الهی شکل می‌گیرد و تفاوت اساسی آن با آموزش صرف، در مفهوم تعلیم و تزکیه است.

وی افزود: تربیت واقعی زمانی رخ می‌دهد که زمینه‌های لازم فراهم شده باشد؛ همانطور که گیاه در بستر مناسب رشد می‌کند، انسان نیز باید در محیط مناسب تربیت شود.

حجت‌الاسلام صالح  اشاره کرد: نظام تربیتی جامع جامعه المصطفی در ۱۵ بُعد مختلف طراحی شده که شامل ابعاد جسمانی، مالی، جنسی و... است و نشان‌دهنده توجه اسلام به تمامی جنبه‌های وجود انسان است.

وی همچنین مفهوم «رنگ خدایی گرفتن» را به معنای پرورش صفات الهی همچون بخشندگی در انسان معرفی کرد و نقش اختیار و اراده را در حرکت به سوی کمال بسیار اساسی دانست.

دین و علم درمانگر دردهای اخلاقی و معنوی بشرند

عبدالروف افضلی، استاد جامعه المصطفی، در این همایش با تأکید بر پیوند مکمل دین و علم گفت: این دو حوزه گرچه در یکدیگر ادغام نمی‌شوند اما پیوند عمیق و تعامل‌زا دارند و هیچ تعارض واقعی میان آنها نیست.

وی با اشاره به مطالعات گسترده خود گفت: ادیان ظرفیت بسیار بالایی برای درمان دردهای اخلاقی و معنوی انسان دارند و باید ستون‌ها و اصول بنیادین دین را دوباره شناخت و به عنوان دارویی شفابخش برای التیام رنج‌های بشر بهره برد.

افضلی افزود: بازگشت به مبانی اصیل ادیان می‌تواند در مواجهه با بحران‌های اخلاقی و روحی امروز جهان بسیار مؤثر باشد و از این رو، نخبگان و مراکز علمی باید به ظرفیت‌های مشترک دین و علم توجه جدی‌تری داشته باشند.

مدرنیته عامل بحران معنویت در انسان معاصر است اما آینده معنویت روشن است

سید حسین علوی، استاد جامعه المصطفی، با بررسی دیدگاه‌های علامه جعفری و میرچا الیاده درباره رابطه میان مدرنیته و معنویت، تأکید کرد: مدرنیته باعث تضعیف دین و بروز بحران معنویت در انسان معاصر شده است.

وی گفت: علامه جعفری معنویت را از فطرت انسان و وحی الهی می‌داند و ریشه گرایش انسان به معنویت را در فطرت می‌شناسد. همچنین میرچا الیاده معنویت را تجلی فطرت در فهم انسان معرفی کرده و مدرنیته را بیماری فرهنگی قلمداد می‌کند.

علوی افزود: هر دو اندیشمند مدرنیته را به عنوان پدیده‌ای فرهنگی تحلیل می‌کنند؛ اما علامه آن را انسان‌گرایی دینی می‌نامد و الیاده بر معنویت کیهانی و تجربه امر قدسی تأکید دارد.

وی در پایان با بیان خوش‌بینی هر دو اندیشمند نسبت به آینده معنویت گفت: معنویت ذاتی انسان است که هرگز از بین نمی‌رود و حتی اگر مدرنیته بحران‌هایی ایجاد کرده باشد، آینده معنویت بشریت روشن است.

جمع‌بندی

همایش «معنویت و انسان معاصر» در جامعه المصطفی با تأکید بر نقش حیاتی دین، معنویت و فرهنگ در جهان امروز برگزار شد. سخنرانان مختلف با نگاه‌های دینی، فلسفی و فرهنگی، چالش‌ها و فرصت‌های معنویت در مواجهه با مدرنیته و جهانی‌شدن را تحلیل کردند. اهمیت گفتگوی بین ادیان به عنوان تجربه‌ای مقدس، ضرورت تربیت جامع و معنوی و نقش مکمل علم و دین در درمان دردهای معنوی از محورهای کلیدی این همایش بود.

تأکید بر ترجمه کامل آثار مهمی چون نهج البلاغه، توجه به فرهنگ‌های محلی در برابر روند جهانی‌شدن و نگاه خوش‌بینانه نسبت به آینده معنویت، پیام‌هایی بود که این همایش برای مخاطبان داخلی و جهانی خود داشت.