نقدی بر برپایی نمایشگاه های متعدد پژوهشی در حوزه

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، هفته پژوهش فرصت مغتنمی است تا نهادهای پژوهشی و مراکزی که در حوزه پژوهش فعالیت می کنند، دستاوردهای خود را در معرض دید علاقه‌مندان این عرصه قرار داده و از این طریق بازخورد آثار خود را در میان پژوهشگران، محققان و عموم جامعه مشاهده کنند.

در سالهای اخیر نیز بخش های پژوهشی حوزه های علمیه اقدام به برگزاری همایش های مختلف و همچنین برپایی نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی خود کرده اند که در جای خود قابل تحسین و نشان دهنده فعالیت های بسیار خوبی است که در حوزه پژوهشی در حوزه های علمیه و نهادهای وابسته صورت گرفته است.

در حقیقت در سالهای اخیر شاهد رشد کمی و کیفی آثار پژوهشی در حوزه های علمیه و نهادهای وابسته آن هستیم؛ موضوعی که نشان دهنده حرکت رو به رشد و سرعت قابل قبول روند پژوهشی در حوزه های علمیه است.

رهبر انقلاب نیز در دیدار با فضلا و نخبگان حوزه علمیه قم، توجه ویژه به پژوهش را عاملی در جهت تحول و پیشرفت حوزه دانسته و فرمودند:«پژوهش و تحقیق در نظام های آموزشی دنیا رکن اساسی و مایه بقای آن است و شاخص رشد و یا عقب ماندگی هر مجموعه آموزشی و تحقیقی، به چگونگی و جایگاه پژوهش آن بر می گردد، از این رو برای تحول و پیشرفت در حوزه، باید به نظام پژوهشی آن عنایت ویژه بشود.»

از این رو تلاش حوزه علمیه در راستای تقویت بعد پژوهش به منظور تأمین نیازهای علمی، فکری، اعتقادی، دینی و مذهبی از یکسو و تلاش در جهت نظام سازی و جامعه سازی از سوی دیگر می تواند الگوی جدیدی از پژوهش را پیش روی جامعه قرار دهد.

موازی کاری سم مهلک نهادهای پژوهشی

جدای از فعالیت های قابل تقدیر حوزه های علمیه و نهادهای مربوطه در حوزه پژوهش، متأسفانه برخی آسیب های جدی در بدنه پژوهش حوزه های علمیه در بخش هایی نظیر برنامه ریزی جهت استفاده از ظرفیت ها، هم افزایی نهادهای پژوهشی و هم اندیشی پیرامون شناسایی نیازهای جامعه و نظام در زمینه نظام سازی و رفع معضلات اجتماعی دیده می شود.

یکی از آسیب های جدی، موازی کاری در عرصه پژوهش است که نمود عینی آن در برگزاری نمایشگاه های چندگانه از سوی معاونت پژوهش مدیریت حوزه های علمیه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و جامعة المصطفی العالمیه قابل مشاهده است.

در حالی که به اذعان صاحب نظران، موازی کاری و عدم هم افزایی در میان سازمان ها و نهادهای همسو، علاوه بر افزایش هزینه های بی مورد، پراکندگی، چند دستگی و تشتت و عدم هم افزایی و واگرایی میان نهادهای پژوهشی حوزه علمیه را به ذهن متبادر می کند.

همانطور که رهبر انقلاب تأکید دارند که« انجام کارهای موازی، از دست دادن سرمایه است. البته بعضی کارها موازی و تکراری بودنشان واضح است. بعضی دیگر از کارها گرچه به ظاهر با هم تفاوت دارند اما باطن کار یکی است. با این همه نیازی که ما به تحقیق داریم، شاید این جور کارهای مکرر، اسراف به حساب بیاید.»؛ناگفته پیداست که اگر این رویه واگرایی در سالهای آینده نیز ادامه یابد، شاهد شکل گیری سنگ بنای انحراف در برگزاری جشنواره ها، همایش ها و نمایشگاه های موازی در بخش هایی از مراکز متعدد حوزوی که در حوزه های مشابه مشغول به فعالیت هستند، خواهیم بود و به همین سبب نیز هزینه ای که باید در زمینه زیرساخت های بنیادی صرف شود، به سمت رقابت های غیر سازنده و بعضاً چشم و هم چشمی های مدیریتی می رود و نتیجه آن فعالیت های موازی، تکراری، غیر کارآمد و با صرف هزینه های گزاف خواهد شد.

جزیره ای عمل کردن؛ آفت بخش پژوهش حوزه

همانگونه که پیشتر اشاره شد، موازی کاری و عدم هم افزایی و همکاری میان بخش های پژوهشی با فعالیت های مشابه در نهادهای حوزوی که نمود عینی آن در نمایشگاه های هفته پژوهش قابل مشاهده است؛ منجر به جزیره ای عمل کردن و تشتت خواهد شد؛ در حالی که این فعالیت ها با اندکی تأمل و همکاری می توانست به عاملی در جهت همدلی تبدیل شده و راه را بر مانورهای تبلیغاتی و بعضاً رقابت های غیر سازنده نمایشگاه ها، بخش ها و نهادهای پژوهشی ببندد.

نمایشگاه های برپا شده در هفته پژوهش از سوی نهادهای حوزوی در سه مکان مختلف که تداعی کننده تشتت این بخش ها است، اگر با اندکی دقت نظر به صورت مجتمع و در یک مجموعه بزرگ تر و با حضور بخش های مختلف برگزار می شد، علاوه بر نمایش همگرایی و هم افزایی بخش های پژوهشی حوزه های علمیه، مخاطبان بخش پژوهش را نیز از سر در گمی رهایی بخشیده و هزینه های فراوانی که در فعالیت های گوناگون مانند آماده سازی مکان نمایشگاه، برگزاری نشست های گوناگون و مسائلی از این قبیل شده است را به میزان قابل توجهی کاهش داده و زمینه را برای استفاده هرچه بهتر پژوهشگران و بخش های مختلف پژوهشی در مجموعه های گوناگون از تعامل با بخش های مشابه فراهم کند.

البته باید گفت که رقابت در عرضه تولید محصولات پژوهشی فی نفسه مذموم نیست و آن جایی باید احساس نگرانی کرد که رقابت در تولید علم به رقابت سازمانی و مدیریتی تبدیل شده و نهادهای گوناگون به جای اینکه خلأهای موجود در بخش پژوهش را با هم افزایی پر کنند، به رقابت در افزایش کمی محصولات به منظور بالابردن گزارش های پر تعداد تولید محصولات درجه چندم پژوهشی پرداخته و کیفیت بخش پژوهش و تولید آثار فاخر پژوهشی فدای گزارش عملکردهای مسؤولان بخش پژوهش شود و حرکت منظومه وار بخش های پژوهشی حوزه های علمیه به حرکت های چند بخشی و جزیره ای تبدیل شده و هدف اصلی پژوهش های حوزوی که تأمین نیازهای علمی، پژوهشی و تلاش در جهت نظام سازی و جامعه سازی است، در مسیر رقابت های مدیریتی بخش های پژوهش ذبح شود.

تشکیل قرارگاه راهبردی؛ راه علاج موازی کاری های پر هزینه در بخش پژوهش

به هر روی بررسی مشکلات بخش پژوهش حوزه های علمیه به دلیل اهمیت بالای آن، نیازمند مداقه و تلاش بیشتر و همفکری و هم افزایی مسؤولان این بخش است.

همکاری، هم افزایی و تشکیل قرارگاه عملیاتی، فکری و اندیشه ای در حوزه همکاری های چندجانبه بین معاونت پژوهش حوزه های علمیه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه و جامعة المصطفی العالمیه به عنوان مهم‌ترین بخش های پژوهش حوزوی موضوعی است که باید در رأس کارها قرار گیرد تا این قرارگاه که وظیفه اش فرماندهی مسائل پژوهش در حوزه های علمیه است، با اتخاذ روش های کارآمد و هم افزا، پراکندگی در حوزه پژوهش و جزیره ای عمل کردن نهادهای مختلف را درمان کرده و این تشتت و واگرایی را به همگرایی همدلانه و هم افزا تبدیل کند.

به عنوان نکته پایانی باید گفت که در سالهای اخیر فعالیت های بسیار خوبی در بخش پژوهش حوزه های علمیه به ویژه در تحقیقات و پژوهش های بنیادین صورت گرفته است که در جای خود باید مورد تقدیر قرار گیرد و همانطور که رهبر انقلاب فرمودند:« بدانید که بدون تحقیق، بدون نوآوری، بدون ژرف یابی در هیچ مقوله ای انسان نمی تواند به هدفهای والا دست پیدا کند. اگر ژرف یابی و پژوهش نباشد؛ نتیجه اش یک جا ایستادن، در جا زدن و با دنیای پیرامون خود به تدریج بیگانه تر شدن است.»  بخش پژوهش باید مورد توجه ویژه ای قرار گرفته و معضلات و آسیب هایی که در این بخش وجود دارد مرتفع شود./872/ی۷۰۳/ج

وحید کوچک زاده