زیارت؛ سرمایهای معنوی برای مقابله با آسیبهای اجتماعی

اشاره: زیارت در مکتب شیعه ارتباطی عمیق و روحانی با امام معصوم علیهالسلام است که بدون حضور قلب معنای واقعی خود را نمییابد، رهبر معظم انقلاب بر حضور قلب در زیارت تأکید دارند، زیرا این حضور عامل اصلی تأثیرگذاری معنوی زیارت بر روح انسان است؛ زیارت باید به گونهای طراحی شود که برای نسل جوان جذاب و قابلدرک باشد؛ اردوهای معنوی و فعالیتهای فرهنگی هیئتهای مذهبی نقش مهمی در این زمینه دارند؛ فضای مجازی هرچند نمیتواند جای تجربه حضوری را بگیرد اما میتواند بخشی از ارتباط معنوی را منتقل کند، زیارت همچنین ابزاری مؤثر برای کاهش آسیبهای اجتماعی و تقویت روحیه دینی جوانان است، چراکه اتصال با امام علیه السلام فرد را از رفتارهای ناپسند دور میسازد، زیارت در برابر جنگ نرم دشمن سلاحی معنوی و مستحکم است که با تحکیم ارتباط با خداوند از طریق امام علیه السلام انسان را در برابر آسیبهای فکری و فرهنگی مقاوم میسازد، اگر این ظرفیت بزرگ بهدرستی بهکار گرفته شود میتواند تحولی معنوی و فرهنگی در جامعه ایجاد کند و نسل جدید را با مفاهیم عمیق دینی پیوند دهد.
در همین راستا خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجت الاسلام مجید باباخانی رئیس سازمان هیات و تشکل های دینی کشور گفتوگویی انجام داده که در ادامه به آن پرداخته می شود:
رسا ـ چرا امام خامنهای بر حضور قلب در زیارت تأکید میکنند و این مفهوم چه تأثیری بر کیفیت زیارت دارد؟
موضوع زیارت یکی از مهمترین و عمیقترین مباحثی است که در مکتب شیعه جایگاه ویژهای دارد، ارتباط با امام علیه السلام یکی از ارکان مهم تفکر اعتقادی شیعه محسوب میشود و زیارت معنای جدی و قابلتوجهی در این زمینه پیدا میکند، مفهوم زیارت به تعامل انسان با موجود مقدس برمیگردد و بدون حضور قلب معنای کاملی ندارد.
تاثیر فیزیکی زمانی واقعی میشود که زائر بتواند یک ارتباط روحی و خاص با امام یا اولیا الهی مانند امامزادهها برقرار کند، این ارتباط روحی تاثیر فوقالعادهای بر روح انسان میگذارد و زمانی که حضور قلب رعایت شود با یک پدیده بینظیر و شگرف در فضای معنوی مواجه خواهیم شد.
رسا ـ چگونه میتوان زیارت را برای نسل جوان جذابتر و معنادارتر کرد؟
موضوع زیارت میتواند برای جوانان و نوجوانان جذابیتهای منحصربهفردی داشته باشد، اما این به طراحی خاصی نیاز دارد، نوجوانان ما امروز در یک فضای مشخص و با نیازهای روحی خاص خود زندگی میکنند، بنابراین لازم است برنامهریزیهایی انجام شود که متناسب با هر گروه سنی باشد.
این برنامهها باید بر اساس شرایط موجود طراحی شوند و از جذابیتهای ویژهای برخوردار باشند، از اردوها و فعالیتهایی که نقاط مشترک میان ما و آنها را تقویت میکنند، شروع کنیم، مهم این است که زیارت به حاشیه نرود و تمرکز روی ارتباط با امام یا امامزاده حفظ شود، بدون آنکه صرفاً به زیارتنامههای طولانی یا برنامههای پیچیده محدود شود، حتی اگر حداقلی از این ارتباط روحی برای جوانان و نوجوانان محقق شود این تجربه معنوی میتواند به عنوان یک سرمایه بزرگ معنوی در زندگی آنها نقش ایفا کند.
رسا ـ نقش هیئتهای مذهبی و راهپیماییهای زیارتی در تقویت روحیه جمعی چیست؟
هیئتهای مذهبی برخی اوقات به جنبه فرهنگی زیارت کمتر توجه نشان دادهاند در حالی که کاروانها نیازمند حمایت و بستری مناسب برای بهرهگیری از زیارت هستند، هیئتها نقش اساسی در فراهم کردن این بستر مخصوصاً در حوزه نوجوانان دارند، هیئتهای نوجوانان میتوانند عاملی مهم در موفقیت تربیتی آنها به شمار آیند، توجه به زیارت امام علی ابن موسی الرضا علیهالسلام و حضرت فاطمه معصومه سلاماللهعلیها برای تربیت و رشد معنوی نوجوانان بسیار تاثیرگذار است، به همین دلیل هیئتها باید زمینهساز ارتباط موثر زائر با امام علیهالسلام باشند.
رسا ـ آیا فضای مجازی توانسته است معنای زیارت را تغییر دهد؟ این تغییرات مثبت بوده یا منفی؟
در حقیقت وقتی کسی بخواهد با امام ارتباط برقرار کند از هر نقطه دنیا که باشد این ارتباط معنای خاصی دارد، البته تفاوتهایی در این ارتباط وجود دارد، مثلاً از نظر احساسی و فیزیکی اینکه شخص در حرم مطهر علی ابن موسیالرضا حضور داشته باشد یا در خانهاش در تهران باشد و از طریق فضای مجازی زیارت کند قابل مقایسه نیست.
البته باید به این نکته توجه داشت که میتوان بخشی از این تجربه را به مخاطب منتقل کرد و نباید از آن غفلت شود، اما اتفاقاتی که در فضای کاملاً معنوی حرم ائمه و امامزادگان رخ میدهد بینظیر است، بسیاری از این تجربهها به حال و احوال شخصی افراد بستگی دارد، داستانهایی از بزرگانی وجود دارد که در خانه خود نیز از زیارت امام رضا علیه السلام بهرهمند بودند؛ اما برای عمومیترین مردم تجربهای که در حضور مستقیم رخ میدهد از جنس دیگری است، البته فضای مجازی را نیز نباید نادیده گرفت.
رسا ـ چگونه میتوان از زیارت به عنوان ابزاری برای کاهش آسیبهای اجتماعی استفاده کرد؟
زمانی که فرد با امام علیه السلام ارتباط برقرار میکند حالت روحی و معنوی او دگرگون میشود و احساس خوشایندی پیدا میکند، این ارتباط باعث میشود که فرد کمتر به سمت رفتارهای نادرست گرایش پیدا کند چرا که این اتصال معنوی ارزش بالایی برای او دارد و نمیخواهد آن را از دست بدهد، مشکلات و آسیبهای اجتماعی معمولاً فرد را از این ارتباط معنوی دور میکنند، بنابراین ارتباط با امام علیه السلام به طور طبیعی با رفتارهای ناپسند و مشکلات اجتماعی در تضاد است.
رسا ـ چگونه میتوان از زیارت برای مقابله با جنگ نرم دشمنان استفاده کرد؟
همانطور که سال قبل هم اشاره کردم این نکته اهمیت بسیاری دارد که وقتی انسان به ارتباطی دست پیدا میکند به دلیل تقوایی که از این ارتباط حاصل میشود به نوعی تحکیم مییابد، زیرا امام علیه السلام پل ارتباطی به خداوند تبارک و تعالی است و در حقیقت این ارتباط همچون رودخانهای ما را نیز تغذیه میکند.
ما با استفاده از این ارتباط به سلاح معنویای مجهز میشویم که در برابر دسیسههای دشمن و جنگ نرم مقاوم باشیم، زیارت یکی از قویترین ابزارهایی است که امروز داریم تا بتوانیم در برابر دشمنانی که در حوزه فرهنگی و فضای روحی و روانی جامعه قصد شیطنت دارند ایستادگی کنیمف اگر بتوانیم این سرمایه بزرگ را به درستی استفاده کنیم نتایج بسیار فوقالعادهای در جامعهمان رقم خواهد خورد.