حرمت تعبد به ظن در احکام شرعی است نه موضوعات خارجیه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله محمدجواد فاضل‌لنکرانی رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) پامروز در پنجاه و یکمین نشست فقهی و اصولی این مرکز با اشاره به موضوع «حجیت ظن در موضوعات» اظهار داشت: موضوع سخن از جمله مباحثی است که در فقه و اصول چند سالی است مورد توجه من واقع شده و بحث بسیار مهمی هم هست و باید بزرگان از اهل تحقیق و فقهای ما به این بحث بپردازند.

وی در ادامه عنوان کرد: بحث هایی در فقه و اصول رایج است، مثل حجیت . خبر واحد، استصحاب و بحث های فقهی متعارف، اما گاهی اوقات مباحثی هست که متأسفانه کمتر مورد بحث قرار گرفته، در حالیکه در موارد زیادی از مباحث فقهی و اصولی رد پایش مشاهده می شود و چه بسا توجه به آن ممکن است تحولی را ایجاد کند.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم عنوان کرد: یکی از این مباحث همین بحث ظن نوعی در تحقق موضوعات خارجيه است که آیا حجيت دارد یا نه؟ آقایان در اصول در بحث قطع و حجیت آن یک اصلی را به نام اصالة حرمة التعبد بالظن پایه گذاری می کنند. با این اصل خوشبختانه فاتحه اصول اهل سنت که بر پایه قیاس و استحسان و مصالح مرسله و سد ذرایع است خوانده می شود.

وی تأکید کرد: یکی از آقایان اشکال می کرد که در اصول ما چرا راجع به این مبانی اصولی اهل سنت یک بحث مستوفایی نمی کنند؟ در جواب گفتم نیازی به بحث مستوفا نیست، وقتی شما می گویید شریک الباری ممتنعٌ دیگر احکام و خصوصیاتش را که ذکر نمی کنید. وقتی می گوییم اصل حرمت تعبد به ظن است اعتبار ظن و مظنه از بین می رود. و این از امتیازات اصول فقه شیعه است. حتی کسانی که قائل اند که اصول فقه شیعه از اصول اهل سنت اخذ شده یکی از نقض های حرف شان همین جاست. آنها کجا چین اصلی به نام اصالة حرمة التعبد بالظن دارند؟ ولی شیعه این را به عنوان یک قاعده اولیه قبول دارد. البته مراد از اصول اصل عملی نیست بلکه اصل مستفاد از آیات و روایات و ادله است.

آیت الله فاضل‌لنکرانی عنوان کرد: حال بحث در این است که آیا این اصل اولی «اصالة حرمة التعبد بالظن، مختص به احکام است؟ به طوری که اگر فقیه با ظن و مجرد مظنه به یک حکمی رسید فایده ای برای او ندارد، فقیه یا باید علم به حكم الهی، واقعی با ظاهری، پیدا کند یا باید یک دلیل علمی برای آن حکم پیدا کند. آیا این اصل اختصاص به احکام دارد یا نه، شامل موضوعات هم می شود؟ متأسفانه این خیلی منقح نشدد، البته با تتبعی که کرده ام در کلمات بعضی از بزرگان آمده ولی به صورت یک بحث مستقل بد عنوان بررسی حجیت ظن در موضوعات مطرح نشده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: به عقیده ما اصل کلی حرمت تعبد به ظن در احکام مطرح است و در ارتباط با موضوعات چنین چیزی را نمی‌توان مطرح کرد و برای این ادله ای مطرح شده که در نشست های علمی آینده می خواهیم به این موضوع بپردازیم./1330/ج