هویت طلبگی تمدن سازی برای ظهور است/ علم منهای اخلاق و عمل هیچ منفعتی ندارد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، توجه طلاب به هویت طلبگی امری مهم در جهت موفقیت طلاب و فضلای حوزه در مسیر طلبگی است. درباره این موضوع و الزامات و بایدها و نبایدهای با حجت‌الاسلام احمد شرفخانی معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن تقدیم خوانندگان گرامی می شود.
رسا- یکی از آسیب‌هایی که دامن گیر برخی حوزویان شده است مساله سرگردانی آنها در حوزه است که بعد از گذراندن چند سال در حوزه طلبه هنوز هویت واقعی خود را نمی‌شناسد و آن را در مراکز دانشگاهی جستجو می‌کند به نظر شما این مشکل ناشی از چیست؟
ضرورت دارد هر فردی که وارد حوزه می‌شود هدف مشخص و معینی داشته باشد و بداند که با ورود به این فضا و طی مراحل تحصیلی آن قرار است در چه جایگاهی قرار بگیرد.
طلبگی شغل نیست، حوزه یک ساختار اداری و کارمندی ندارد یک شروع و یک انتها بازنشستگی ندارد، بلکه طلبگی در بردارنده چند موضوع است؛ نخستین آنها سربازی حضرت صاحب‌الزمان(عج)، دومین شاخصه اساسی در طلبگی اخلاق و تهذیب نفس، سومین ویژگی طلبگی علم و چهارمین ویژگی طلبگی زکات و نشر علم است که همه مضامین هویت‌های طلبگی هستند.
اگر کسی هویت طلبگی را صرفا در علم و کسب مدرک ببیند به طور قطع بعد از چند سال تحصیل در حوزه با سرگردانی و بی‌هویتی مواجه می‌شود چرا که اگر هویت حوزه نیز به کسب مدرک وابسته باشد هر فردی با ورود به دانشگاه زودتر می‌تواند آن را به دست آورد، طلبه بعد از 6 سال تحصیل در حوزه مدرک فوق دیپلم و بعد از ده سال تحصیل در حوزه مدرک لیسانس آن هم به صورت معادل دریافت می‌کند در حالی که اگر در دانشگاه درس بخواند در عرض 4 سال می‌تواند لیسانس بگیرد.
این موضوع در شروع طلبگی برای طلاب تازه وارد به نحو احسن تبیین نمی‌شود، یا این که طلاب بعد از مدتی فراموش می‌کنند با چه هدفی وارد حوزه شدند و خود را با یک دانشجو، یک استاد دانشگاه و یا یک کارمند مقایسه می‌کنند، اولین ویژگی هویت طلبگی سربازی و خادمی دین است؛ اگر طلاب گرامی به این نکته توجه داشته باشند دچار سردرگمی نمی‌شوند.
دیگر ویژگی هویت طلبگی نشر علم، اخلاق و تهذیب نفس است، نمی‌توان هویت طلبگی را در علم خلاصه کرد چرا که علم بدون عمل هیچ ثمری ندارد، اگر کسی ویژگی‌های هویت طلبگی را در خود داشته باشد در هیچ شرایطی از طلبگی خسته نمی‌شود به پوچی نمی‌رسد و هویت خود را در دانشگاه دنبال نمی‌کند.
کسی که ویژگی‌های طلبگی را در خود حفظ و حراست می‌کند می‌داند که تهذیب نفس امروز او سبب می‌شود فردا کلامش در مردم و جامعه اثرگذار باشد، طلبه‌ای که هویت طلبگی را به خوبی درک کرده می‌داند که باید با عملش به نشر دین بپردازد بنابراین مراقب خود است و خودسازی را وظیفه اصلی خود می‌داند.
طلبه‌ای که می‌داند وظیفه اصلی او نشر دین با رفتار و گفتار صحیح است قطعا در شروع طلبگی همزمان با کسب علوم دینی و خودسازی و تهذیب نفس، روش‌های تبلیغ و نشر دین را نیز می‌آموزد.
طلبه‌ای که در این زمان با فضای مجازی ارتباط نداشته باشد طلبه بی‌سوادی است، در این عصر اگر طلبه علوم کامپیوتری نداند، خطیب توانا و اهل قلم نباشد قطعا هویت خود را از دست داده است، تمام این ویژگی‌ها مانند یک پازل در کنار هم هویت طلبگی را می‌سازند، هر قطعه‌ای که نباشد پازل هویت طلبگی ناقص می‌ماند.
اگر نگاه طلبه برای تمدن سازی اسلامی و آماده‌سازی جهان برای ظهور حضرت صاحب‌الزمان(عج) باشد، هرگز دچار بی‌هویتی نخواهد شد
برخی از طلاب تنها قطعه علم را در این پازل می‌بینند، اگر کسی علم را به تنهایی اصل و اساس می‌داند نیازی نیست که وارد حوزه شود می‌تواند بدون حوزه نیز به کسب علم بپردازد. ورود به حوزه به معنای ورود به عرصه سربازی امام زمان(عج) است، هویت طلبگی و سربازی حضرت ولی‌عصر(عج) در نشر دین و پاسخ به نیاز جامعه و بشریت است، نگاه طلبه نباید به یک شهر و روستایی که در آن زندگی می‌کند باشد بلکه نگاه طلبه باید نگاه به تمدن سازی اسلامی و آماده‌سازی جهان برای ظهور حضرت صاحب‌الزمان(عج) باشد، طلبه‌ای که نگاهی چنین وسیع و هدفی چنین متعالی دارد هرگز دچار بی‌هویتی نخواهد شد.
طلبه حقیقی هرگز به دنبال مدرک و دانشگاه نمی‌رود، طلبه در جایگاهی که هویت طلبگی او را خدشه‌دار کند حضور پیدا نمی‌کند.
مساله هویت طلبگی و تبیین آن برای طلاب ورودی حوزه‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد به اعتقاد من در سال اول حوزه به جای آموزش صرف و نحو باید از اعتقادات شروع کرد، سال اول باید این مساله را روشن کرد که هویت طلبگی به چه معناست و یک طلبه قرار است به کجا برسد؛ به بیان دیگر باید هدف و نقشه راه را برای جوانان ورودی حوزه تبیین کرد جوان باید بداند که پا در چه مسیری گذاشته است؛ باید بداند که مسیر کسب مدرک در طلبگی به نسبت دانشگاه بسیار طولانی‌تر است.
اگر نقشه راه برای طلاب مشخص باشد بهتر می‌توانند تصمیم بگیرند البته این را هم باید بدانند که قرار نیست تمام طلاب خطیب باشند، باید تمام گرایش‌های مرتبط با طلبگی تبیین شود تا طلبه بتواند برای خود ساختار مطالعاتی طراحی کند.
هیچ عالمی صرفا با کتب حوزوی عالم و هیچ مبلغی صرفا با کتب حوزوی مبلغ نشده است، این کلام اساتید بزرگ حوزه است که اعتقاد دارند هیچ طلبه‌ای صرفا با کتب حوزوی به جایی نمی‌رسد، کتب حوزوی نقش جاده اصلی را ایفا می‌کند که هر طلبه باید در آن جاده حرکت کند اما در کنار گذر کردن از جاده باید برای خود ره‌توشه نیز مهیا کند ره‌توشه چنین مسیری مطالعات گسترده پیرامون موضوع و هدف مورد نظر طلبه است.
حوزه و حوزویان نمی‌توانند نسبت به حاکمیت نظام اسلامی بی‌تفاوت باشند
امروز در عرصه جهانی از حوزه علمیه و از طلاب حوزه انتظارات تازه‌ای وجود دارد، حوزه و حوزویان نمی‌توانند نسبت به حاکمیت نظام اسلامی بی‌تفاوت باشند، امروز برپایی حوزه‌های علمیه مدیون امام راحل و شهدا است چرا که امام و شهدا بودند که به حوزه هویت دادند و عرصه را برای برپایی حوزه‌های علمیه فراهم ساختند انقلاب امام خمینی(ره) بود که حوزه‌های علمیه را تقویت کرد قبل از انقلاب روحانیون در این کشور اجازه لباس روحانیت پوشیدن نداشتند بنابراین طلاب و حوزویان در قبال زحمات امام راحل و خون شهدا نیز مسئوول هستند.
اجرای احکام شرعی اجتماعی از وظایف طلاب است
وظیفه طلاب تنها بیان احکام شرعی فردی نیست بلکه اجرای احکام شرعی اجتماعی نیز از وظایف طلاب به شمار می‌رود، در اسلام قضاوت وظیفه مجتهد است اما متاسفانه در جامعه ما 99 درصد قضات فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند.
عزت اجتماعی محقق نمی‌شود مگر این که احکام اجتماعی اسلام در جامعه ساری و جاری شود، کمترین درصد احکام رساله‌های فقهی به احکام فردی اختصاص داده شده و بیشترین درصد احکام رساله احکام اجتماعی است حتی در معاملات نیز احکام اجتماعی وجود دارد به عنوان مثال اگر یک مستاجری اجاره ندهد مالک باید مرجعی داشته باشد که بتواند نزد آن مرجع دادخواهی کند بنابراین باید حاکمیت اسلامی وجود داشته باشد تا احکام اجتماعی اسلام امکان اجرایی شدن بیابد.
مدرک به علما اعتبار نمی‌دهد این علما هستند که به مدرک اعتبار می‌دهند
بعد اجتماعی احکام دین نیاز به حکومت اسلامی و دینی دارد اگر این نگاه وجود داشته باشد هیچ طلبه‌ای احساس بی‌هویتی در جامعه نخواهد کرد، بسیاری از علمای برجسته مانند امام خمینی(ره) مدرک نداشتند مدرک به علما اعتبار نمی‌دهد این علما هستند که به مدرک اعتبار می‌دهند، طلاب نیز باید این گونه به قضیه نگاه کنند باید به مدرک به چشم یک وسیله و ابزار نگاه کنند نه هدف.
طلبه نباید از علم و حوادث روز دنیا غافل شود، طلبه باید بتواند جایگاه احکام و اعتقادات دینی را در مسائل روز جامعه تبیین کند، اگر در گذشته بانک وجود نداشته و امروز وجود دارد یک طلبه یا عالم دینی باید بتواند جایگاه احکام اقتصادی دین را در تشکیلاتی مانند بانک پیدا کند احکام مرتبط با معاملات بانکی یا مجازی را شناسایی و تبیین کند، اگر حوزه‌های علمیه در راستای شناخت مسائل روز و تشخیص و تعیین نسبت آن با احکام اسلام شب و روز کار کند باز هم کم است.
طلبه باید در حوزه مورد سنجش استعدادیابی قرار بگیرد همه طلاب نمی‌توانند از همه جهات در حوزه موفق باشند بنابراین حوزه باید طلاب را مورد سنجش قرار دهد تا مشخص شود هر طلبه‌ای در چه زمینه و رشته‌ای می‌تواند موفق باشد متاسفانه در حوزه استعدادیابی صورت نمی‌گیرد و این مساله می‌تواند یکی از عوامل احساس بی‌هویتی در طلاب باشد.
استعداد و توانایی طلاب هنگام ورود به حوزه ارزیابی شود
لازم است که افراد از لحاظ روانشاسی شناسایی شوند و مشخص شود که هر کدام از طلاب چه ویژگی‌های شخصیتی و فردی دارند و در کدام زمینه‌ها می‌توانند پیشرفت داشته باشند، گاهی روحیات یک نفر برای امر تبلیغ خوب است اما محقق خوبی نمی‌شود و برعکس گاهی یک نفر از نظر روحی و روانی فردی محقق و جستجوگر است و در این زمینه می‌تواند موفق باشد و هیچ میانه‌ای با تبلیغ و اجتماع ندارد، یکی برای مدیریت ساخته شده و دیگری برای امور اجرایی خوب است، اگر این ویژگی‌ها در حوزه مورد توجه قرار بگیرد دیگر هیچ طلبه‌ای دچار احساس بی‌هویتی نخواهد شد.
متاسفانه استعدادیابی در حوزه صورت نمی‌گیرد و بعضا نیروی جوانی و وقت یک طلبه تلف می‌شود بدون این که بداند چه می‌کند و باید چه بکند، طلبه‌های موفق طلبه‌هایی هستند که در شروع تحصیل خود در حوزه هدف مشخص، برنامه‌ریزی دقیق و شناخت کاملی از خود و استعدادهای خود دارند.
ستون اصلی هویت طلبگی سربازی امام زمان(عج) است
از بین تمام ویژگی‌هایی که برای هویت طلبگی ذکر شد اصلی‌ترین و ستون اصلی هویت طلبگی سربازی امام زمان(عج) است. اگر کسی بعد از سالها تحصیل در حوزه احساس بی‌هویتی کند معلوم است که از این ویژگی دور افتاده و راه را گم کرده است، به فرموده حضرت امام(ره) درس های طلبگی منهای هویت اصلی طلبگی که همان سربازی امام عصر است چیزی جز یک مشت اصطلاحات نیست تحصیل علوم حوزوی منهای هدف اصلی آن خروجی مانند احمد کسروی‌ها می‌دهد کسانی در گذشته بودند که نهج‌البلاغه تدریس می‌کردند اما چون پایه و اساس اعتقادی مستحکمی نداشتند امروز نه تنها نهج‌البلاغه بلکه قرآن را هم زیر سوال می‌برند.
هویت اصلی طلبگی و سربازی امام زمان(ع) تنها در سایه تهذیب نفس، خودسازی و اخلاق شکل می‌گیرد، اگر طلبه هویت اصلی طلبگی را بشناسد و در مسیر رسیدن به آن فعالیت کند هیچ گاه از طلبگی خود منصرف نخواهد شد و هیچ گاه احساس بی‌هویتی نخواهد کرد، یک طلبه نباید به دنبال به دست آوردن سمت دکتری باشد بلکه باید به سمت حجت الاسلام و ثقه الاسلام افتخار کند باید به سمت شیخ بودن افتخار کند طلبه‌ای که سمت حجت الاسلامی را کم بداند و به دنبال کلمه دکتری پشت اسم خود است راه و هدف طلبگی را گم کرده، کسی که به دنبال اسم دکتری است از اول نباید در حوزه دنبال این اسم بگردد کسی که در حوزه درس می‌خواند بعد از ده سال تحصیل مدرکی معادل با لیسانس دریافت می‌کند اما در یک مقایسه عادلانه آیا ده سال درس خواندن در حوزه با 4 سال درس خواندن در دانشگاه یکی می‌شود قطعا اینطور نیست بنابراین درس خواندن در حوزه از نظر علمی چیزی از دانشگاه کم که ندارد هیچ بسیار هم بیشتر است اما متاسفانه این مطلب از نظر برخی طلاب مغفول می‌ماند و به همین خاطر احساس کم و کاستی می‌کنند.
رهبری فرمودند طلاب هرجا باشند آنجا مرکز دنیا است
حوزویان باید بدانند که آنها هستند که باید تمدن اسلامی را بسازند؛ کسی غیر از قشر طلاب وظیفه تمدن سازی اسلامی را بر عهده ندارد. اگر طلبه بداند که وظیفه تمدن سازی اسلامی را برعهده دارد جایگاه خود را بهتر درک خواهد کرد. مقام معظم رهبری در یکی از فرمایشات خود بیان کردند که شما هر جا که باشید آنجا مرکز دنیا است.
طلبه‌ای که جایگاه طلبگی را درک کند مانند حضرت آقا رفتار خواهد کرد که از ایشان پرسیدند شما بعد از دوران ریاست جمهوری چکار خواهید کرد و ایشان فرموده بودند اگر وظیفه باشد که بروم و در یک پاسگاه دورافتاده خدمت کنم این کار را خواهم کرد. ایشان هویت اصلی طلبگی را به خوبی درک کرده بودند و می‌دانستند که هر جا قدم بگذارند و هر کاری را که انجام دهند اثرگذار خواهند بود و به وظیفه اصلی خود عمل خواهند کرد.
حضرت امام خمینی(ره) فرمودند اگر من را در دنیا هم بچرخانند باز هم من به دنبال حاکمیت اسلام خواهم بود. منش حضرت امام و رهبر معظم انقلاب نشان دهنده هویت حقیقی طلبگی و عالم دینی بودن، است.
رهبر معظم انقلاب فرمودند باید یک بازنگری از درون در عرصه متون درسی، سرفصل‌ها و نقشه راه حوزه صورت بگیرد.
رسا - رهبر معظم انقلاب چند سال قبل از پذیرش مدرک دکترای افتخاری از دانشگاه امتناع کردند و فرمودند که من به میثاق طلبگی خود پایبند هستم؛ به نظر شما باید چه کرد که طلاب به هویت طلبگی خود افتخار کنند؟
هویت طلبگی در عناوین طلبگی، علوم حوزوی، اخلاق و تهذیب نفس، سربازی امام زمان(عج) و زکات علم طلبگی است، اگر طلاب هویت حقیقی طلبگی را بشناسند و با شناخت کامل پا در این عرصه بگذارند به هیچ عنوان دل به عناوین دیگر نمی‌سپارند عناوین و مدارک دانشگاهی در قبال عنوان سربازی امام زمان(عج) عناوین بسیار کوچک و ناچیزی هستند.
اگر از نظر علمی هم بررسی شود کسی که در طی ده سال تحصیل لیسانس می‌گیرد قطعا رتبه علمی بالاتری دارد از کسی که در طی چهار سال لیسانس گرفته، متاسفانه امروز قدر و منزلت عناوین حوزوی حتی برای حوزویان هم شناخته شده نیستند؛ از این رو برخی از طلاب احساس می‌کنند عناوین حوزوی عناوین کم ارزشی هستند.
رسا -الزامات نشاط علمی، معنوی و اخلاقی طلاب از دیدگاه شما چیست؟
اگر انسان در انجام امور فردی و اجتماعی خود هدفی را دنبال کند، هر روز آن هدف را با خود مرور کند و هر قدمی که برمی‌دارد با در نظر گرفتن هدف و مقصد مورد نظر باشد روز به روز هر چه به هدف خود نزدیک‌تر شود پرنشاط‌تر، شاداب‌تر، فعالتر و پویاتر می‌شود.
افرادی در کار، تحصیل و حتی امور زندگی فعال، پویا و بانشاط نیستند که هدف و آرمان معینی را دنبال نمی‌کنند و یا آرمان‌ها و اهداف خود را فراموش می‌کنند، انسان‌هایی که هدف دارند از کار و تلاش خسته نمی‌شوند بلکه روز به روز پرنشاط‌تر از روزهای گذشته تلاش می‌کنند.
یک طلبه موفق طلبه‌ای است که با هدف و آرمان ایجاد حکومت اسلامی در جهان تلاش می‌کند. طلبه باید بداند مقصد نهایی چیست و باید بداند که این وظیفه به عهده اوست وظیفه زمینه‌سازی در جهت ایجاد حکومت اسلامی حضرت ولی عصر(عج) در جهان به عهده اوست و هر روز این هدف و آرمان را با خود مرور کند.
چنین طلبه‌ای نه تنها ناامید و خسته و سرگردان نمی‌شود بلکه هر روز فعالتر و پرنشاط‌تر در جهت رسیدن به هدف نهایی تلاش خواهد کرد. مدیران حوزه نیز وظیفه دارند که اهداف والای طلبگی را برای طلاب تعیین و تبیین نمایند و در گذر زمان اهداف و آرمان‌های اصیل را یادآوری و مرور کنند، همچنین باید فعالیت‌های حوزه را مورد نظارت و بررسی قرار دهند تا مبادا از مسیر اصلی منحرف شوند، از طرف دیگر طلاب نیز باید هر از چند گاهی اهداف و افکار خود را بررسی و مراقبت کنند و آرمان‌های اصلی طلبگی را با خود مرور کنند که این خود باعث ایجاد نشاط بیشتر در امور می‌شود.
افرادی که وارد حوزه می‌شوند در طی مسیر طلبگی با مشکلاتی مواجه خواهند شد در این صورت اگر افراد آرمان و اهداف خود را آرمان و اهداف والا و باارزشی بدانند و خود را به عنوان مسئول اصلی دستیابی به این آرمان‌ها و اهداف والا بدانند از پس مشکلات و موانع پیش آمده برمی‌آیند.
طلبه ناآگاه به زمان هویت خود را از دست می دهد
نکته دیگری که لازم است طلاب مورد توجه قرار دهند نیاز روز جامعه است طلبه نباید از جامعه خود دور باشد، طلبه‌ای که از نیازهای جامعه بی‌خبر است، آگاه به زمانه خود نیست و مطالعات اجتماعی ندارد قطعا هویت اصلی خود را از دست خواهد داد، این ویژگی محقق نمی‌شود مگر در سایه اجتماعی بودن طلبه. طلبه گوشه‌گیر و منزوی در کنج حجره‌های حوزه، طلبه‌ای که سرش را پایین بیاندازد و جز کلاس و درس چیزی نداند، از اجتماع و بین الملل هیچ اطلاعی نداشته باشد و نقش و جایگاه خود را در جامعه نشناسد بعد از مدتی دچار آفت روزمرگی و بی‌هویتی خواهد شد و بی‌هدف، بی‌انگیزه و بی‌نشاط به مسیر خود ادامه خواهد داد.
رسا -طلاب برای تعالی علمی و اخلاقی باید چه مسیری را طی کنند؟
تعالی علمی طلاب در پرتو خوب آموختن دروس حوزه و مطالعات غیر درسی داشتن حاصل می‌شود؛ یک طلبه موفق باید سیر مطالعاتی در همه ابعاد داشته باشد. صرف مطالعه کردن بدون هدف و مطالعات پراکنده به کار طلبه نمی‌آید، طلبه‌ای که هدفش در نهایت تمدن‌سازی و نشر علوم دینی است باید حداقل یک دور تفسیر قرآن، کتابهای شهید مطهری، مطالعات اجتماعی و کتب روانشناسی را مطالعه کند.
برخی از مطالعات و معلومات برای طلاب ضرورت دارد، طلبه‌ای که احکام شرعی نداند یک جای کارش درست نیست مردم از یک طلبه انتظار دارند که بتواند به سوالات شرعی‌شان پاسخ دهد، از دیگر علوم ضروری برای طلاب علم تفسیر حداقلی آیات و روایات است. یک طلبه باید با تفسیر آیات و روایات آشنا باشد و باید بتواند برای هر آیه‌ای از قرآن حداقلی از تفسیر را ارائه نماید، یکی دیگر از ضروریات علمی برای طلاب علم پاسخگویی به شبهات اعتقادی است.
مواردی که ذکر شد ضروریات علوم طلبگی است بعد از آموختن این ضروریات، هر طلبه‌ای باید به مقتضای هدف و سیر مطالعاتی که برای خود که انتخاب کرده است آموزش‌های لازم را ببیند؛ برای مثال یکی از موضوعاتی که طلاب باید در سیر مطالعاتی خود مورد توجه قرار دهند بحث خانواده، ارتباط مثبت زوجین و فرزندپروری است، طلبه‌ای که در نقشه راه خود می‌خواهد در زمینه اقتصاد اسلامی فعالیت کند باید سیر مطالعاتی مشخصی با موضوع اقتصاد اسلامی برای خود تبیین و تعیین کند و معلومات خود را در این زمنیه به صورت تخصصی افزایش دهد.
طلاب حتما باید پیگیر مباحث اخلاقی باشند
نکته بسیار مهم دیگری که هر طلبه‌ای در کنار کسب علم باید مدنظر قرار دهد مسئله اخلاق است؛ طلبه‌ای که پای درس اخلاق ننشیند طلبگی خود را از دست خواهد داد، تفاوت حوزه با مراکز علمی دیگر در همین کلاس اخلاق است در حوزه هر فردی یا باید استاد اخلاق داشته باشد یا پای درس اخلاق بنشیند حتی اگر امکان چنین کاری هم نبود به نظر من طلبه باید بعضی از کتابهای اخلاقی را هر هفته بخواند و مرور کند.
حضرت امام کتابی با نام جهاد اکبر دارند که این کتاب سخنرانی ایشان در کلاس اخلاق طلاب است، به اعتقاد من اگر طلبه‌ها این کتاب را هزار بار هم بخوانند باز کم است. در آن کتاب امام خمینی(ره) جملاتی دارد که طلبه را به سمت هویت طلبگی خود برمی‌گرداند و متوجه می‌کند، در یک جمله می‌فرمایند چه بسا کارهایی که برای عموم مردم مباح باشد اما برای طلبه‌ها حرام است.
کتاب معراج السعاده کتابی است که هر طلبه‌ای باید آن را مطالعه کند، درس و کتاب اخلاق نقشه راه و هویت طلبگی را پیش روی طلبه می‌گذارد.
متاسفانه یکی از اشتباهات رایجی که در مورد طلاب موفق از نظر علمی اتفاق می افتد این است که در جایگاهی که از نظر روحی و روانی با آن سنخیتی ندارند قرار می‌گیرند. طلبه‌ای که ذاتا برای مدیریت ساخته نشده نباید در جایگاه مدیریت قرار بگیرد هر چند که از رتبه علمی بالایی برخوردار باشد، و یا طلبه‌ای که بیان خوبی ندارد را در جایگاه استادی دانشگاه قرار بدهیم در حالی که این فرد با وجود علم فراوان اما نمی‌تواند آن را به خوبی بیان کند، چنین گزینش‌هایی در حقیقت پایمال کردن حوزه و طلبگی است، همانطور که هر طلبه در ابتدای راه باید بر اساس ویژگی‌های فردی و روحیات خود سیر مطالعاتی خود را مشخص کند بعد از اتمام حوزه نیز باید بر اساس ویژگی‌ها و توانایی‌هایش مسیر و اهداف کاری خود را مشخص کند.
علم منهای اخلاق و عمل هیچ منفعتی ندارد
از دیگر آسیب‌هایی که امروز با آن مواجه هستیم کمرنگ شدن اخلاق در حوزه‌ها است، علم منهای اخلاق و علم منهای عمل هیچ منفعتی ندارد، یک دوره‌ای در گذشته نه چندان دور جلسات درس اخلاق در حوزه جای سوزن انداختن نبود امروز نیز باید چنین باشد. درس اخلاق نه به عنوان یک برنامه فرعی و حاشیه‌ای بلکه باید به عنوان یک برنامه اصلی در حوزه مورد توجه قرار بگیرد.
این که درس اخلاق باید جزء برنامه‌های اصلی حوزه قرار بگیرد به معنای الزام نیست بلکه به این معناست که باید به گونه‌ای باشد که طلاب هویت و هدف خود را در کلاس اخلاق جستجو کنند.
رسا - فعالیت مراکز تخصصی حوزه تا چه میزان توانسته به هویت و هدایت تحصیلی طلاب شکل بدهد؟
انصافا حوزه در سال‌های اخیر تحولات و اقدامات بسیار خوبی را انجام داده است؛ موسسات و مراکز تخصصی حوزه بسیار قوی عمل می‌کنند حتی می‌توان گفت بعضی از مراکز تخصصی حوزه عملکرد بی‌نظیری داشتند اما لازم است بعضی از مراکز تخصصی حوزه با مراکز حاکمیت اسلامی گره بخورند.
حوزه در جهت رفع نیازهای نظام اسلامی باید با مراکز حاکمیتی گره بخورد
همان گونه که رهبر معظم می‌فرمایند علوم دانشگاهی باید با کارخانجات و مراکز تولیدی و صنعتی گره بخورد و از این طریق علوم دانشگاهی در مراکز صنعتی عملیاتی شود، مراکز تخصصی حوزه نیز باید با مراکز حاکمیتی گره بخورد و در جهت رفع نیازهای نظام اسلامی با هماهنگی با یکدیگر عمل کنند./۸۰۷/گ۴۰۳/ج