نظریه‌پردازی نباید به کالای تجاری تبدیل شود
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه از جمله مراکز علمی است که در حوزه برگزاری کرسی‌های ترویجی فعالیت‌ها و اقدامات مختلفی را انجام داده است و در این همین رابطه مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتگویی با حجت الاسلام و المسلمین حسن آقانظری، ریاست پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و عضو شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی انجام داده است؛ که متن آن را در ادامه می خوانید:
حضرت‌عالی جایگاه و اهمیت برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره در حوزه علوم انسانی و معارف دینی را چگونه ارزیابی میکنید؟ و درباره ضرورت ورود پژوهشگاه به مباحث نظریه‌پردازی و نقادی کمی توضیح دهید.
اهمیت نظریه‌پردازی از این‌جهت است که در حوزه علوم انسانی، کار تولیدی نظریه کمتر صورت گرفته چون علوم انسانی در کشور بیشتر وارداتی و محصول ترجمه است و زمانی که جامعه علمی متنی را به نام تألیف و ترجمه وارد سیستم آموزشی می‌کند و نقدی بر آن صورت نمی‌گیرد؛ دانشجو به‌راحتی مباحث وارداتی را قبول می‌کند.
پس از ورود به کار نیز می‌بینیم آن دانش‌آموخته علوم انسانی با آن محیط کاری هماهنگ نیست و نمی‌تواند منسجم رفتار کند؛ به عبارت‌دیگر آموخته‌ها در علوم انسانی که در دانشکده‌ها به آن پرداخت می‌شود،کمتر در محیط های کاری مورداستفاده قرار می‌گیرد و این در حالی است که در رشته های فنی مهندسی و علوم پزشکی تولیدات علمی و نظریه‌پردازی ما بیشتر بوده است.
از این منظر داعیه‌داران تحول علوم انسانی که می‌خواهند این علم را بومی‌سازی کنند باید دست به کار تولید نظریه شوند و بنده عقیده دارم ما توان این را داریم تا با استفاده از نیروهای انسانی و اساتید دانشمند، علوم انسانی خود را متحول کنیم تا بافرهنگ بومی هماهنگ شود.
البته هرچند ما می‌توانیم از زحمات علمی غربی استفاده کنیم اما این استفاده کردن نباید به این معنی باشد که مفتون آن باشیم، بلکه می‌توانیم با نظریات علمی آشنایی پیداکرده و با نگاه نقادانه به بازسازی آن بپردازیم.
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز یكي از پژوهشگاه‌های مستقل و زير نظر وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ايران است که در زمینه های پژوهشی در قالب ۱۱ گروه پژوهشي سازمان‌دهی شده كه بر بازنگري و اسلامي سازي علوم انساني متمركز هستند.
اولین و مهم‌ترین هدف پژوهشگاه، پژوهش این است که براي اهداف پژوهشي مواردی ازجمله نظریه‌پردازی در حوزه مناسبات دين و علوم انساني، نظریه‌پردازی و توسعه مرزهاي علوم اسلامي با رويكرد نوين، استخراج دیدگاه‌های اسلامي در موضوعات و مسائل علوم انساني و بومی‌سازی علوم انساني با توجه به فرهنگ ايراني و اسلامي موضوعات مشخص و معین شوند.
ما وظیفه ذاتی خودمان را بر اساس تحول علوم انسانی بر مبنای مبانی دینی تعریف می‌کنیم و تا کنون آثاری هم به جامعه علمی عرضه کردیم، ولی این را باید بگوییم که این راه احتیاج دارد به اینکه بسیاری از متخصصان و فرهیختگان و توانمندان در علوم انسانی سرمایه‌گذاری کنند تا آنچه مطالبه مقام معظم رهبری است، به‌صورت فراگیر شکل بگیرد.
چالش‌ها و موانع موجود درزمینه بسط نظریه‌پردازی و نقادی در محافل علمی و حوزوی را چه مواردی میدانید؟
در حوزه کرسی‌های نظریه‌پردازی اگر بخواهیم حرکت منظمی ایجاد کنیم، احتیاج داریم مراکزی که کرسی‌های ترویجی و مناظره برگزار می کنند، بیش از پیش باهم هماهنگ باشند تا همکاری بین آن‌ها جهت تبادل‌نظر و انتقال تجربیات بیشتر شود.
نباید این مراکز مانند حلقه های زنجیر جدا از هم و قطع‌شده حرکت کنند و ما باید فعالیت و حمایت بیشتری برای هدایت این مراکز انجام دهیم.
از طرف دیگر نظارت‌ها باید بیشتر باشد تا کیفیت کرسی‌های نظریه‌پردازی پایین نیاید؛ یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو این است که مراقبت کنیم تا نظریه پردازی تبدیل به کالای تجاری نشود، یعنی اساتید صرفاً برای کسب امتیاز یا ارتقای رتبه به این مقولات وارد نشوند، بلکه دغدغه تحول داشته باشند.
هرچند برای این کار تدابیری ازجمله برگزاری جلسات پیش اجلاسیه با حضور اساتید داور و ناقد در نظر گرفته شده؛ اما نحوه مدیریت پشتیبانی از این کرسی‌ها نیز بسیار مهم است و مدیران مراکز علمی باید اهتمام بیشتری برای مهیاکردن فضای تضارب آرا فراهم کنند؛ به‌عنوان مثال در قم با وجود این همه طلاب و پژوهشگاه و مرکز علمی، تعداد کرسی ها کماکان به نقطه مطلوب نرسیده است.
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تاکنون چند کرسی نظریه‌پردازی و ترویجی برگزار کرده و چه اهدافی را در این زمینه ترسیم کرده است؟
از سال 93 تاکنون بیش از 63 کرسی ترویجی و نظریه‌پردازی برگزار کرده‌ایم که محور نشستها عمدتاً در رشته‌های اقتصاد، جامعه‌شناسی، مديريت، علوم سياسی، فلسفه و كلام، قرآن‌پژوهی، حقوق، تاريخ، روان‌شناسی، علوم تربيتی و فلسفه علوم انسانی بودهاند.
ما به‌عنوان دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه کارمان را بر این محور متمرکز کردیم که درباره علوم انسانی چه راه‌حل علمی باید ارائه کرد.
تاکنون هم بر همین بحث تحول و مطالعات علوم انسانی بر اساس مبانی دینی متمرکز بودیم و سمت‌و سوی کرسی‌های نظریه‌پردازی و ترویجی ما نیز همین مباحث هست. برای تشویق و حمایت از اساتید نیز چاپ مقالات و همچنین حمایت مالی به ازای هر کرسی ترویجی را تصویب و اجرا کرده‌ایم./998/د۱۰۲/س