دکتر مینایی:
ضرورت بازپسگیری خلاقیت و هویت انسانی در تمدن دیجیتال آینده
مسئول کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، با تأکید بر ضعفهای معرفتی و اخلاقی هوش مصنوعی، اظهار داشت: اتکای بیش از حد به فناوریهای هوشمند میتواند خلاقیت انسان را تضعیف کند و هویت انسانی را در برابر هویت الگوریتمی به چالش بکشد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دکتر بهروز مینایی، مسئول کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، در نشست راهبردی «معماری خِرَد؛ اسناد اخلاقی هوش مصنوعی به مثابه بنیانگذاران تمدن دیجیتال آینده» که روز چهارشنبه در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس برگزار شد، با تأکید بر ابعاد معرفتی، اخلاقی و هویتی هوش مصنوعی، اظهار کرد: بر اساس نظریه هوشهای چندگانه گاردنر، انسان با مجموعهای از هوشها از جمله هوش زبانی، منطقی ـ ریاضی، موسیقایی، جنبشی ـ حرکتی، میانفردی، درونفردی، دیداری ـ فضایی، طبیعتگرا و هوش وجودی یا هستیگرا متولد میشود که هر یک نقشی بنیادین در فرآیند یادگیری و زیست انسانی دارند.
وی با اشاره به جایگاه هوش وجودی در طرح پرسشهای بنیادین درباره معنا، چرایی و غایت زندگی افزود: در این ساحت هوش مصنوعی همچنان با ضعفهای جدی مواجه است. هرچند سامانههای هوشمند به دلیل دسترسی گسترده به دادههای فضای وب میتوانند پاسخهایی شبیه انسان ارائه دهند و حتی در سطحی محدود به تشخیص احساسات دست یابند، اما در واقع از درک عمیق محیط، جامعه و مناسبات انسانی برخوردار نیستند و میتوان سطح فهم آنها را با مرحلهای ابتدایی و ناپخته مقایسه کرد.
پیشبینی آینده هوش مصنوعی
مسئول کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به برخی پیشبینیها درباره آینده این فناوری گفت: در ادبیات آیندهپژوهی مطرح میشود که تا میانه قرن حاضر هوش مصنوعی ممکن است به مرحلهای برسد که بتواند رفتار و تصمیمهای انسانی را تحت تأثیر جدی قرار دهد. این مسئله ضرورت توجه به ابعاد اخلاقی و هویتی را دوچندان میکند.
مینایی با انتقاد از واگذاری خلاقیت انسانی به ماشینها تصریح کرد: در حوزه اخلاق اتکای بیش از حد به هوش مصنوعی میتواند موجب تضعیف خلاقیت انسان شود. انسان امروز با الگوریتمهایی مواجه است که بر اساس دادههای بهجامانده از او تصویری تازه میسازند؛ تصویری که نوعی بازتاب انسان در آینه دادههاست و جامعه را به سمت کمّیسازی، عقلانیت محاسباتی و دقت صرف در پیشبینی سوق میدهد.
وی با استناد به دیدگاههای میشل فوکو ادامه داد: همانگونه که نظم صنعتی هویت جدیدی برای انسان مدرن ایجاد کرد اکنون نیز در جهان دیجیتال با نوعی هویت الگوریتمی روبهرو هستیم. دادههایی که از انسان در فضای مجازی انباشته میشوند، بازنمایی تازهای از او میسازند که قابل پیشبینی است و از طریق پروفایلسازی، انتخابها و مسیر زندگی فرد را پیشاپیش حدس میزند.
تحولات معرفتشناختی در عصر هوش مصنوعی
مینایی با اشاره به تحولات معرفتشناختی عصر هوش مصنوعی گفت: در دوران جدید، منبع معرفت بهتدریج از عقل و ادراک حسی به سمت دادهها در حال جابهجایی است. در حالی که در گذشته شناخت مبتنی بر عقل پیشینی و تجربه انسانی بود، امروز با شکلگیری ترکیب انسان و ماشین، نوعی معرفت جدید پدید آمده که دادهمحور است.
وی افزود: در رشتههایی مانند پزشکی و حقوق این پرسش جدی مطرح است که آیا میتوان به سامانهای اعتماد کرد که روند تصمیمگیری خود را توضیح نمیدهد. امروزه بحث اعتماد به پزشک انسانی یا سامانه هوش مصنوعی به یک مناقشه نوین تبدیل شده و شفافیت در فرآیند تصمیمسازی به عنوان مبنای اعتماد اهمیت ویژهای یافته است.
مسئول کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به پیامدهای این فناوری در حوزه نوشتار و تولید دانش بیان کرد: بخشی از هویت انسانی در نوشتن متجلی است اما امروز متون بهوسیله هوش مصنوعی تولید میشوند و انسان نقش ویرایش و ارزیابی صدق و کذب را بر عهده دارد. این وضعیت مرزهای مالکیت فکری را با پرسشهای جدی مواجه کرده و این ابهام را به وجود آورده که اثر تولیدشده متعلق به انسان است یا ماشین.
مینایی با اشاره به کاربرد گسترده هوش مصنوعی در علوم مهندسی، پزشکی و علوم پایه گفت: در برخی دانشگاههای معتبر جهان، حتی منابع درسی با پیشنهاد هوش مصنوعی تعیین میشود و در برخی مدارس، تدریس به این فناوری سپرده شده است. در عین حال کاربران کمتجربه بیشترین استفاده را از این ابزارها دارند و این مسئله، نگرانیهایی درباره افت خلاقیت انسانی ایجاد کرده است.
مزایا و چالشهای هوش مصنوعی
وی با برشمردن مزایا و معایب هوش مصنوعی افزود: پردازش سریع دادهها، تسریع محاسبات پیچیده و صرفهجویی در زمان از مهمترین مزایای این فناوری است اما اتکای صرف به شناسایی الگوها بدون درک عمیق و تقویت سوگیریهای تحلیلی از جمله آسیبهای جدی آن به شمار میرود.
مینایی در بخش دیگری از سخنان خود به تحولات حوزه نشر و فرهنگ اشاره کرد و گفت: انتشار کتابهایی که با کمک هوش مصنوعی تولید شدهاند به حدی افزایش یافته که برخی پلتفرمها ناچار به اعمال محدودیت شدهاند. همچنین بازسازی دیجیتال شخصیتهای درگذشته با لحن و صدای خودشان میتواند تأثیرات احساسی عمیقی ایجاد کند و انسان را به بازتعریف هویت آینده خود سوق دهد.
وی در پایان با طرح این پرسش که آیا هوش مصنوعی میتواند تعصبات انسانی را کنار بگذارد و به سطح جدیدی از خودآگاهی منجر شود، تأکید کرد: در برابر گسترش سلطه ماشین، جنبشهایی برای بازپسگیری هویت انسانی شکل گرفته است. اسناد اخلاقی تدوینشده از سوی نهادهایی مانند یونسکو با تأکید بر عدالت، شفافیت و رویکرد انسانمحور، و همچنین آییننامههای تدوینشده در اروپا، نشان میدهد که آینده تمدن دیجیتال بدون توجه به اخلاق و کرامت انسانی قابل تصور نیست.
ارسال نظرات