«نظریه تنصیص» بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، هفتمین نشست علمی با موضوع «بررسی نظریه تنصیص»، شامگاه سه‌شنبه، به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) در سالن اجتماعات غدیر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.

بر اساس این گزارش، حجت الاسلام سید قاسم رزاقی موسوی، دبیر این نشست و‌ حجت الاسلام مصطفی صادقی به عنوان ارائه دهنده موضوع و حجت الاسلام محمد کاظم رحمان ستایش به عنوان ناقد این نشست علمی حضور داشتند.

در ابتدای این نشست حجت الاسلام سید قاسم رزاقی موسوی، با گرامیداشت هفته وحدت و هفته پژوهش اظهار داشت:‌ هفته پژوهش بهترین زمانی است که پژوهشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به تشریح و توضیح فعالیت‌های یک ساله خود پرداخته و می‌توانند از پژوهشگران، مؤلفان و محققانی که در عرصه‌های مختلف تولید علم فعالیت دارند تقدیر کنند.

حجت الاسلام رزاقی موسوی با بیان این که همواره تصور می‌شود که برخی داده‌های علمی و گزاره‌های دانش‌تاریخ، گاهی اوقات به نظر می‌رسد که در تعارض با دیدگاه‌های کلامی است، ابراز داشت:‌ اگر گزاره‌های تاریخی، مباحث و دستاورد‌های آن مورد چالش‌ قرار می‌گیرند منجر می‌شود تا پس از بحث،‌ گفتمان علمی و نقد‌هایی که صورت می‌گیرد، مبانی اعتقادی تقویت شود.

وی تصریح کرد: در بحث «نص بر ائمه اثنی عشر» تعارضی مطرح می‌شود مبنی بر این که اگر بنابر اعتقاد عمومی، نص بر وجود دوازده امام داشته‌ایم، چرا در برخی از منابع و گزاره‌های تاریخی، مطالب و گزارش‌هایی دیده می‌شود که حاکی از تردید بر این اعتقاد عمومی دارد.

حجت الاسلام رزاقی موسوی مهم‌ترین مصداق تعارض و عدم اطلاع از تعداد امامان را وجود فرقه‌های متعدد بین شیعیان امامیه و ایجاد انشعاب‌های فراوان در زمان حضور ائمه دانست و تأکید کرد: این انشعاب‌ها از زمان نخستین امام شروع شده و پس از رحلت امام عسکری(ع) به اوج خود رسیده است.

در ادامه این نشست علمی، حجت الاسلام صادقی به ارائه موضوع «بررسی نظریه تنصیص» پرداخت و اظهار داشت: موضوع مورد بحث در سه قسمت بررسی شده است که نخست نگاه و رویکرد کلامی است که از اصول عقاید در شیعه امامیه است.

وی در ادامه افزود: بر اساس آیات قرآن کریم، آنچه در موضوع امامت اهمیت دارد، جعل و نص است. از این رو نص به تنهایی نمی‌تواند در تحقق این مهم کارایی داشته باشد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی با اشاره به این که مهم‌ترین عقاید شیعه،‌ امامت دوازده امام از فرزندان رسول خدا است،‌ خاطرنشان کرد: علما از دیر باز به این مسأله پرداخته و ضرورت آن را با توجه به قرآن کریم، سنت و عقل اثبات کرده‌اند.

وی دومین رویکرد در بررسی کرسی ترویجی «بررسی نظریه تنصیص» را رویکرد روایی معرفی و تأکید کرد: مقصود از رویکرد روایی آن اخبار و روایات فراوانی است که از پیامبر اکرم(ص) در دو زمینه رسیده است که نخستین زمینه اصل جانشینی ائمه اطهار و تعداد آنها است و دوم درباره نام و نسب آنها است.

ارائه کننده این نشست علمی سومین رویکرد در کرسی ترویجی مورد بحث را رویکرد تاریخی دانست و اظهار داشت: در رویکرد تاریخی،‌ تعارض ظاهری بین روایات با واقعیت‌های خارجی و تاریخی است نه با کلام و نه با روایت بلکه با بررسی و نگاه تاریخی در منابع و اخبار حل می‌شود.

وی ابراز داشت: نتیجه بررسی‌های صورت گرفته، اجمالا چنین است که روایات مشهور مانند آنچه در «کفایه الاثر» آمده، بیشتر بر اصل جانشینان رسول خدا(ص) و تعداد آنان تأکید دارد و سخن می‌گوید یا این نظریه را تایید می‌کند که هر امام جانشین خود را برای مردم معرفی می‌کرده است،‌ نه اینکه نام دوازده امام در همه این روایات آمده باشد. از این رو ائمه اطهار به هر کسی این اسرار را نمی‌گفته‌اند.

حجت الاسلام صادقی با بیان این که از کلام شیعه چنین بر می‌آید که اصل در موضوع امامت، جعل و نصب الهی است و نصّ بر امام در مرتبه بعدی قرار دارد، تصریح کرد: آنچه شیعه را از دیگر فرقه‌ها ممتاز می‌کند این است چرا که ممکن است نص درباره افرادی همچون خلفا هم صورت بگیرد ولی آنان به نصب از سوی خداوند اعتقادی ندارد.

در سومین بخش از این نشست علمی، حجت الاسلام رحمان ستایش به نقد مباحث پرداخت و تصریح کرد: مشکل جدی و خلأ پژوهشی که در حوزه علمیه وجود دارد آن است که هرگاه وارد هر موضوع پژوهشی ‌می‌شویم، همواره به دنبال حجیت می‌گردیم اما در راستای گزاره‌هایی که به صورت اصولی باشد از این رو خلائی که در این میان وجود دارد آن است که برخی حجیت تاریخی را نادیده می‌گیرند، به گونه‌ای که گویا با این واژه بیگانه‌اند.

وی نگاه تاریخی محققان به موضوعات پژوهشی را مهم ارزیابی و خاطرنشان کرد: نگاه تاریخی به موضوعات پژوهشی ضرورتی است که بحمد‌الله پژوهشکده تاریخ به این مهم واقف است و آن را مد نظر قرار می‌دهد.

عضو هیأت علمی دانشگاه قم بر لزوم بررسی بیشتر در مسائل کلامی اشاره و تأکید کرد: یکی از بخش‌هایی که نیازمند دقت بیشتری است، اوصاف است چرا که ائمه اطهار(ع) امام پس از خود را بر اساس اوصاف آن امام بر پیروان خود وصف می‌کرده‌اند. /878/پ201/ب1