فتح قله‌های فقاهت نیازمند توجه مدیر حوزه به مدارس علمیه پایه
اشاره: رهبر معظم انقلاب همواره به حفظ روحیه انقلابی در حوزه علمیه تأکید می‌کنند و برای افراد انقلابی شاخصه‌هایی را بیان فرموده‌اند؛ تغییر مدیریت حوزه علمیه می‌تواند علاوه بر حفظ روحیه انقلابی و گسترش آن نوید تحول در حوزه و پیشرفت در سطوح مختلف آن را بدهد، با توجه به اهمیت مدارس علمیه در تربیت طلاب و ترسیم افق فکری آن‌ها، اگر به مدارس علمیه توجه بیشتری شود و سطح علمی و پژوهشی طلاب ارتقا پیدا کند، شاهد تحولی بزرگ و آینده‌ای روشن در حوزه علمیه و به‌واسطه آن جامعه خواهیم بود.
در تبیین این موارد خبرنگار خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام مهدی اقبالی، مدیر مدرسه علمیه علوی قم ترتیب داده است، که در ذیل به خوانندگان محترم تقدیم می‌شود.
رساـ با توجه به تغییر مدیریت حوزه‌های علیه، انتظارات شما در سطح مدارس علمیه، از مدیر جدید چیست؟
حوزه علمیه ازلحاظ کمی و کیفی به یک نگرش و تحول جدید از جهات مختلف نیاز دارد، اگر بخواهیم به یک حوزه پویا و پاسخگوی نیازهای جوامع دست پیدا کنیم، باید از تمام جهت‌ها ازجمله مراکز تخصصی و علمی پاسخگوی استعداد عظیم طلبه‌ها باشد.
اگر بخواهیم چنین حوزه پویا و سرآمدی که پاسخگوی تمام نیازهای جامعه باشد را داشته باشیم باید در تربیت طلاب و روحانیان همت مضاعفی شود و درزمینه های مختلف برنامه‌های جامع آموزشی، اخلاقی، رفتاری و اعتقادی همراه با آموزش مهارت‌های روز تدوین شود.
برای پیشرفت حوزه عوامل متعددی می‌تواند دخیل باشد، یکی از این عوامل مهم و ضروری ایجاد کارگروه‌های تخصصی مختلف با حضور حوزویان صاحب‌نظر و انقلابی است که می‌تواند با برنامه‌ریزی‌های جامع برای ابعاد مختلف حوزه یک‌چشم انداز روبه‌پیشرفت ترسیم کند، البته این برنامه‌ها و تشکیل گروه‌ها باید بدون سلیقه نگری باشد تا دچار یک‌سویه نگری نشویم.
با توجه به نقش مدارس علمیه در تربیت طلاب و ترسیم افق فکری آن‌ها، اگر به مدارس علمیه به‌خوبی توجه شود، باعث تربیت صحیح طلاب و به‌واسطه آن رفع نیازهای آینده جامعه اسلامی و انقلاب خواهد شد، مدیر جدید حوزه می‌تواند با توجه به تجربیات زیادی که مدیران مدارس علمیه ازلحاظ علمی، آموزشی و تربیتی دارند، از نظرات آن‌ها در این زمینه استفاده کند مدیران مدارس علمیه نیز از هیچ‌گونه کمکی دریغ نخواهند کرد.
نگاه عمیق و ژرف مدیر جدید حوزه، سبب هماهنگی بیشتر زیرمجموعه‌های آن خواهد شد
ساماندهی اساسی حوزه علمیه و مهم‌ترین نقش در تحول آن، به نگاه مدیریتی و تفکر مدیر حوزه‌های علمیه بستگی دارد، اگر مدیر حوزه دارای فکر بلند، تجربه زیاد علمیت خوب، نگاه عمیق و ژرفی باشد، چنین مدیری می‌تواند زیرمجموعه خودش را در راستای اهداف خودش و انقلاب قرار دهد، بنابراین ویژگی‌های اخلاقی مدیر حوزه ، تابعیت از ولایت‌فقیه، ارتباط تنگاتنگ با مراجع تقلید و نگاه جانی مدیر جدید مهم‌ترین نقش در پیشرفت حوزه و حوزویان را ایفا خواهد کرد، البته آیت‌الله اعرافی با توجه به فعالیت‌هایی که درگذشته داشته‌اند و دقت و نگاه بلندی که دارند امید است یک تغییر و تحول اساسی در برنامه‌ها و کارهای کلان حوزه صورت بگیرد.
ضرورت حمایت همه‌جانبه از مدیر جدید حوزه‌های علمیه
اگر انتظار داریم مدیر جدید حوزه‌های علمیه تحولات و کارهای بزرگی انجام دهد، اگر توقع داریم حوزه علمیه که خاستگاه این انقلاب بوده‌اند، رفع کننده تمام نیازهای تشیع و صادرکننده انقلاب باشد از سطح پایین تا بالای حوزه، بزرگان و مراجع و همه حوزویان و سیاست‌گذاران حوزه علمیه باید از وی حمایت کنند، ضروری است به‌صورت همه‌جانبه از حوزه حمایت شود، حتی دولت هم وظیفه دارد به حوزه علمیه کمک کند. با توجه به در خاست ها و مطالباتی که رهبر معظم انقلاب از حوزه علمیه در سال‌های اخیر داشته‌اند و با توجه به تحولی که در نظام‌های آموزشی، مهارتی، خدماتی و رفاهی حوزویان باید صورت بگیرد، این زمینه به‌نوعی فراهم‌شده و با حمایت همه‌جانبه از مدیر جدید امکان‌پذیر خواهد بود.
رساـ با توجه به اهمیت نقش مدارس علمیه در تربیت طلاب انقلابی، مدیریت جدید حوزه چگونه می‌تواند در این زمینه دغدغه رهبر معظم انقلاب را نسبت به انقلابی ماندن حوزه برطرف نماید؟
روحیه انقلابی خوشبختانه در بدنه حوزه وجود دارد، گاهی روحیه انقلابی نیاز به تقویت و پروبال دادان به آن دارد، البته افرادی هم وجود دارند که نه روحیه انقلابی دارند و نه می‌خواهند در حوزه روحیه انقلابی اوج بگیرد؛ حوزه ما در همه دوران حساس تاریخ نقش ایفا کرده است و این نشانگر انقلابی بودن بدنه حوزه است.
لزوم برگزاری کلاس‌های تبیین معنی و ویژگی‌های حوزه انقلابی
متأسفانه برای حوزه انقلابی هرکس معنا و مفهوم خاصی را بیان می‌کند و این کارساز نیست، بلکه باید یک جلساتی با حضور کارشناسان تشکیل شود و معنی و ویژگی‌های حوزه انقلابی و روحیه انقلابی تبیین شود.
در رابطه با این موضوع شورای عالی حوزه یک مصوبه‌ای در قالب بایدها و نبایدهای حوزه انقلابی داشته است که قابل‌تقدیر است؛ اما به همین نباید اکتفا کرد و چون دامنه روحیه انقلابی وسیع است باید در این زمینه فعالیت‌هایی بیشتری انجام شود تا شاهد برخورد مقطعی با آن نباشیم و همواره این دغدغه انقلابی ماندن در حوزه حفظ شود.
مدارس علمیه خط مقدم حوزه هستند/ برای حفظ روحیه انقلابی ابتدا باید از مدارس شروع کرد
نکته دیگر بعد از تدوین و تبیین مصادیق روحیه انقلابی، اگر بخواهیم روحیه انقلابی درست در حوزه شکل بگیرد باید به سراغ مدارس علمیه برویم، مدارس علمیه خط مقدم حوزه هستند، باید زمینه انقلابی ماندن حوزه از مدارس علمیه فراهم گردد و تحقق این امر با اهتمام بیشتر مدیر حوزه به تمام مدارس علمیه کشور امکان‌پذیر خواهد بود و باید بدانیم که سرمایه‌گذاری در مدارس علمیه یک طرح ضروری و زودبازده به شمار می‌رود.
راهکارها، بایدها و نبایدهای حوزه انقلابی
اگر بخواهیم در آینده و در سطح عالی روحانیانی با ویژگی‌های انقلابی داشته باشیم لازمه آن شروع فعالیت‌های انقلابی از مدارس علمیه است، باید مدیرانی که برای مدارس علمیه انتخاب می‌شوند ویژگی‌های یک فرد انقلابی را داشته باشند و برنامه‌هایی در مدارس برای رشد و ارتقای روحیه انقلابی و تبیین جایگاه انقلابی بودن طلبه برگزار شود تا طلاب با وظیفه‌های انقلابی خود آشنایی بیشتری پیدا کنند تا زمینه برای رشد این طلاب در عرصه‌های مختلف فراهم گردد.
مهم‌ترین معیار در حفظ روحیه انقلابی تبیین نگاه‌های رهبری است
آشنا کردن طلاب و همه روحانیان با دیدگاه‌ها و نظرات رهبری مقوله بسیار مهمی است و تنها معیار و ملاک است، چون فصل الخطاب تمام این نگاه‌ها نظرات و معیارهای رهبر معظم انقلاب است.
برای آشنایی بیشتر طلاب با نظرات و دیدگاه‌های رهبری، در مدارس علمیه طرح مطالعات اندیشه ولایت و رهبری راه‌اندازی شود، در مدرسه علوی این کلاس‌ها به‌صورت خودجوش برگزار می‌شود و روی منظومه فکری رهبر معظم انقلاب کار می‌کنند، ثمره این طرح‌ها فهم مطالب مقام معظم رهبری و یادگیری نحوه استفاده از فرمایشات ایشان هست، باید موجی برای ترویج اندیشه‌های مقام معظم رهبری در مدارس علمیه راه‌اندازی شود، وقتی طلبه 6سال بافکر و اندیشه رهبری آشنا شد و بار آمد قطعاً در آینده انقلابی می‌ماند و باروحیه انقلابی‌اش در حفظ انقلابی ماندن حوزه کمک می‌کند.
ویژگی‌های طلبه انقلابی
طلبه انقلابی به معنای آمدن و در خیابان شعار دادان نیست، این جزء کوچی است از وظایف طلبه انقلابی، رشد علمی و اخلاقی، حضور به‌موقع درصحنه و تبلیغ جهادی از شاخصه‌های طلبه انقلابی است که این ویژگی‌ها با برگزاری مطالعات اندیشه‌های رهبری در مدارس علمیه به‌راحتی محقق خواهد شد طلبه تحت تأثیر فضاها و جریان‌های کاذب و مسموم قرار نمی‌گیرد.
سیستم آموزشی جامع مدارس
امروز در دانشگاه‌ها دوره‌های آشنایی با قانون اساسی برگزار می‌شود که برگزاری این دوره‌ها در مدارس علمیه و برای طلاب نیز ضروری است، همین‌طور ضروری است طلبه‌ها با اندیشه‌های امام(ره) و شهید مطهری طی کلاس‌هایی آشنا شوند، این‌ها از کارهایی است که باید از مدارس علمیه شروع شوند و در سیستم جامع آموزشی قرار بگیرند، تا وقتی طلبه بعد از اتمام درس وارد عرصه‌های مختلف جامعه شد با یک استخوان‌بندی اعتقادی، فرهنگی و سیاسی قوی فعالیت کند.
آموزش‌های پژوهش محور یکی از اولویت‌ها
فهم عمیق و درست از آموزش‌ها با آموزش‌های سطحی امکان‌پذیر نخواهد بود و اگر بخواهیم آموزش پویا داشته باشیم یکی از لوازم آن سوق دادن آموزش حوزه به سمت آموزش‌های پژوهش محور است، یعنی هم اساتید و هم طلبه‌ها بدانند از ابتدایی که وارد حوزه می‌شوند نوع آموزش و مطالعه‌ای که می‌کنند باید آموزش محور باشد.
تجربه و تحقیقات نشان داده که اگر آموزش پژوهش محور به‌خوبی شکل بگیرد، در طلبه‌ها روحیه بررسی و عمقی نگری، ایجاد شوق و جاذبه برای فراگیری دروس حوزوی ایجاد می‌کند. بنابراین همان‌گونه که در مراکز آموزشی دنیا آموزش پژوهش محور به رشد و بالندگی روبه‌پیشرفت جامعه کمک می‌کند اگر این اتفاق در حوزه رخ دهد سبب رشد همگام با جامعه حوزویان خواهد شد.
رساـ با توجه به پیشرفت ابزارهای مختلف در جامعه، طلبه تراز اسلامی باید چه مهارت‌هایی در کنار دروس حوزوی فرابگیرد؟
با توجه به پیشرفت جامع و وجود ابزارهای مختلف، حوزه نمی‌تواند از جامعه دور باشد و باید با نگاه مثبت و استفاده صحیح از این ابزار به نفع اسلام و تشیع استفاده کند.
نگاه منفی به‌گونه‌ای که این ابزار را مضر تلقی کنیم نگاه صحیحی نیست، بلکه باید نحوه استفاده صحیح و مثبت از این ابزار را به طلبه آموزش دهیم، تا طلبه‌ها از این فضا دور نشوند و این فضای تبلیغی مناسب برای ترویج افکار اسلام و انقلاب را به نفع دشمن از دست ندهند؛ لذا ضروری است با حضور طلاب در این فضاها برخورد سلبی نشود و راهکارهای استفاده صحیح از این ابزار را به طلبه آموزش دهیم.
یکی دیگر از نکات ضروری در حوزه تغییر ابزار آموزشی است، مدارس علمیه ما هنوز از تخته‌های گچی برای آموزش دروس استفاده می‌کنند که این سبب پایین آمدن سطح آموزشی و کند شدن سرعت آن شده است. امروز باید از ابزار نوینی که پیشرفت را درزمینهٔ آموزش دادن و انتقال مطالب برای اساتید و فراگیری بهتر را برای طلبه فراهم می‌کند، در مدارس علمیه استفاده شود.
در تدوین کتب مدارس علمیه باید مدیر جدید حوزه یک حرکت جدی وعظمی راسخ داشته باشد، کتاب‌های حوزه علمیه باعث از مفاخر حوزه به شمار می‌روند، اما کتاب‌ها کتاب آموزشی نیستند و برخی که جنبه آموزشی دارند محتوای قوی ندارند که محتوا هم مهم است، ما امروز بالاترین استعدادها را می‌توانیم در حوزه پیدا کنیم، اما وقتی این استعدادها با سیستم آموزشی و برنامه‌های حوزه اغنا کننده نیست از حوزه علمیه زده می‌شوند، لذا باید در برنامه‌ها و ابزارآلات آموزشی و پژوهشی یک نگاه جدی و جدید تزریق شود.
متأسفانه حوزه علمیه باوجود پیشرفت کشور در همه زمینه‌ها، در برنامه‌ریزی آموزشی باگذشت سال‌های زیاد هنوز به یک نتیجه کامل و کارآمد نرسیده است، این‌یک ضعف بزرگ برای حوزه است که در برنامه‌های آموزشی، علمی و پژوهشی خود هنوز به یک نتیجه مطلوب نرسیده است.
رساـ توجه به مدارس علمیه چه برکاتی را به همراه دارد؟
حوزه علمیه یک قله‌ای دارد، این قله‌ها فقاهت، مرجعیت، علمیت و توانمندی بالاست، در دنیا مسیحیت فعالیت‌های بزرگی با ابزارهای زیاد و نیروی انسانی فراوان انجام می‌دهد، درحالی‌که راهشان صحیح نیست، و اگر ما بخواهیم به این قله‌ها برسیم، لازمه آن توجه بیشتر به مدارس علمیه و حرکت در مسیرهای بزرگ است. در نگاه به سطوح عالی باید تجدیدنظر شود، درحالی‌که علم و تجربه ثابت کرده‌اند، سرمایه‌گذاری در مقاطع پایه‌ای از بهره‌مندی بالایی برخوردار است و اگر حوزه علمیه به مقاطع پایه‌ای که همان سطح یک است توجهی بیشتری کند ثمره آن استخوان‌بندی قوی حوزه و ترویج معارف و منطق اسلام خواهد بود.
غلبه کردن دین ما بر همه ادیان به چه شکل باید ظهور و بروز کند، امروز مشاهده می‌کنیم در مسائل اخلاقی و اعتقادی ادیان مختلف و همین‌طور وهابی‌ها از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند، و تمام اذعان مردم را نسبت به اصول و فروع دین به سخره و بازی گرفته‌اند، چه کسی پاسخگوی این مسائل باید باشد، مسؤولیتی بزرگی که به عهده روحانیت و حوزه علمیه شیعه دارند در این مسائل است، اگر بخواهیم این خروجی را در حوزه برای مقابله با این عرصه‌ها و ترویج تشیع داشته باشیم باید به مقاطع پایه‌ای توجه بیشتری داشته باشیم.
طلبه باید مدیریت فرهنگی و هدایتی جامعه را عهده‌دار باشد، یکی از آسیب‌هایی که در حوزه وجود دارد، سرگرم شدن طلاب با مدیریت‌های شغلی است، درحالی‌که باید سمت‌وسوی کار به سمت مدیریت علمی، فرهنگی و تبلیغی جامعه به معنای عام برود و سمت مبلغی بودن طلبه در همه عرصه‌ها حفظ شود/874/گ404/س
خبرنگار: محمدصالح غلامعلی نژاد