وحدت حوزه و دانشگاه در حد یک حرکت نمادین است/باید اقدامی عملی انجام شود

بیش از سه دهه می گذرد که شعار وحدت حوزه و دانشگاه در سال روز شهادت شهید دکتر مفتح مطرح می شود و چند صباحی یاد وحدت افتاده و جلسه ای نیز برپا می شود؛ اما در عمل آن چه یافت نمی شود تحقق آرمان های بزرگ طراحان وحدت حوزه و دانشگاه است.

در این میان برخی کلمه وحدت را مسأله ای بی معنا می دانند و معتقدند در دنیای جدید وحدت عالمان علوم معنا ندارد؛ علوم امروزه تخصصی شده اند و هر عالم و علمی باید کار خود را انجام دهد. حوزه های علوم تجربی از غیر تجربی جداست و هر کس باید کاری کند که در آن تخصص دارد. در نقطه مقابل برخی دیگر معتقدند ما نیازمند بازگشت به دوران طلایی گذشته ایم؛ دورانی که پزشکان ما هم فقیه بودند و هم فیلسوف. زکریای رازی ما هم شیمی دان بود و هم دستی در فقه و علوم دین داشت و خواجه نصیر الدین طوسی، منجم، متکلم و فقیهی متبحر بود؛ بنابراین باید این وحدت در نهاد علم، دوباره باز اندیشی شود.

برای بررسی بیشتر موضوع وحدت حوزه و دانشگاه از دکتر حسن مروتی، رییس دانشگاه شهید چمران اهواز دعوت کردیم تا با حضور در دفتر جنوب غرب خبرگزاری رسا پاسخگوی برخی از پرسش های ما باشد؛ مشروح این گفت‎ و گو در ادامه تقدیم شما خواننده محترم می شود.

 رسا ـ وحدت حوزه و دانشگاه را چگونه تعریف می کنید؟

نقطه اتصال میان حوزه و دانشگاه تحول در علوم انسانی است و باید این مسأله را در عمل مشاهده کنیم. با هماهنگی حوزه و دانشگاه تحول عظیمی در علوم انسانی رخ داده و منابع درسی علوم انسانی بر مبنای اسلام پیاده سازی شده اند.

نقطه قوت ما در علوم انسانی است؛ به این معنا که از صفر تا 100 این علوم را می توانیم در علوم اسلامی داشته باشیم. اگر همتی وجود داشته باشد و در جامعه شناسی، روانشناسی، حقوق، سیاست و همه رشته های وابسته به آنها تحولی چشمگیر صورت گیرد، به نقطه اتصال میان حوزه و دانشگاه خواهیم رسید.

ما می خواهیم عالمی را پرورش دهیم که خدایی باشد و هنگامی که فناوری جدیدی را به وجود آورد، خود در درجه نخست به بزرگ ترین فن آور دنیا اعتقاد داشته و بتواند این تفکر را منتقل کند.

ما می خواهیم ثابت کنیم افرادی که اعتقاد به دین و خدا دارند، توانمندی تولید علوم جدید و فناوری های جدید را نیز خواهند داشت و به این سبب است که رهبر معظم انقلاب تحول در علوم انسانی را بسیار سفارش می کنند.

امروزه در دانشگاه ها جامعه شناسی چگونه تدریس می شود؟ آیا منابع جامعه شناسی اسلامی را در اختیار دانشجو قرار داده ایم؟ در زمینه حقوق نیز به همین صورت است؛ اسلام همه این مطالب را به صورت غنی در خود دارد، اما آیا ما این ها را به صورت آکادمی تبدیل کردیم تا به دست دانشجوی حقوق بدهیم و بگوییم این اصل حقوق است؟

رسا ـ آیا تا به حال تحقیقاتی در موضوع علوم انسانی- اسلامی صورت گرفته است؟

هنگامی که بخواهید در خصوص روانشناسی مطالعه کنید، هزاران کتاب روانشناسی وجود دارد که عموما ترجمه هستند و یا افرادی که آنها را تدریس می کنند تحصیل کرده خارج اند.

کسی تا به امروز بر روی روانشناسی دعا، عاشورا و اربعین کار نکرده است؛ کدام یک از پژوهشگران ما شعف و رضایت قلبی را که پس از زیارت عاشورا و یا مراسم امام حسین(ع) به انسان دست می دهد را بررسی و تدوین کرده و به دست مردم رسانده است؟

کدام یک از اساتید روانشناسی به مریض های خود سفارش می کند که به عنوان نمونه ابتدا 10 جلسه روضه امام حسین(ع) برود و سپس به مداوای او بپردازد و پس از آن نتیجه مثبت این کار را بررسی و منتشر کند؟

کسی که کار روانشناسی انجام می دهد، بر اساس یک سری داده ها که غالبا از علوم غربی هستند، نتیجه گیری می کند و می گوید بر اساس این تحقیق اگر فلان کار صورت بگیرد این نتیجه حاصل می شود؛ مثلا می گویند موسیقی در سلامت روان مؤثر است، چگونه؟ می گویند تحقیقات نشان داده افرادی که تحت درمان با موسیقی قرار گرفته اند، به بهبودی رسیده اند! آیا این کار در مورد روضه امام حسین(ع) انجام شده است؟ به گونه ای که برای جامعه آماری مثلا 50 نفری چند جلسه روضه برگزار کنند و برای 50 نفر دیگر چندین جلسه موسیقی بگذارند و سپس سلامت روان آنها را بررسی و باز بینی کنند و نتایج آن را به عنوان یک سند تحقیقاتی علمی منتشر کنند؟

در بحث حقوق نیز مطالبی را می توان عنوان کرد که در روایات متعدد و آیات بسیاری از قرآن و سنت رسول خدا(ص) تأکید فراوانی بر آنها شده و همین کارهای تحقیقاتی است که می تواند حلقه اتصالی میان حوزه و دانشگاه شود.

رسا ـ از ابتدای مطرح شدن وحدت میان حوزه و دانشگاه چه پیشرفت هایی در این زمینه حاصل شده است؟

با یک روز صحبت و برگزاری همایش و سمینار مشکل وحدت حوزه و دانشگاه حل نمی شود؛ بلکه باید گروه های کاری بنشینند و با هم بحث و تبادل نظر کنند و به صورت عملی وارد میدان شوند.

باید نگاه کرد و دید که منابع درسی رشته های انسانی مثلا حقوق تا چه اندازه اسلامی است و استادی که دانشجو را به این منابع ارجاع می دهد، خودش نیز تا چه اندازه این منابع را قبول دارد؟ یا نه یک پله جلوتر برویم، وقتی یک دانشجوی دکتری حقوق تحویل جامعه داده شد، آیا می تواند علم خود را در حوزه علمیه و برای طلاب بازگو کند؟

بعضی از چیزها در مورد دانشگاه با توصیه و حرف نیست؛ باید تبدیل به یک باور شود تا کار صورت گیرد. استادی که سر کلاس می رود، رییس دانشگاه نیز نمی تواند به او بگوید که چه منابعی را به دانشجویان معرفی کند. البته می تواند سرفصل ها را تغییر دهد؛ اما منابع را نمی تواند تعیین کند؛ زیرا دانشگاه دبیرستان نیست که یک کتاب به دانشجو بدهد و آن را در طول ترم بگذراند. در دانشگاه دیگر بحث وجود یک کتاب نیست، بلکه منابع گوناکونی وجود دارند که دانشجو باید در پی آنها برود.

می شود گفت که 30 سال سخن از وحدت حوزه و دانشگاه به میان آمده، اما واقعیت این است که به عنوان یک حرکت نمادین از آن استفاده شده و اگر این گونه نبود، نباید امروز پس از گذشت 30 سال رهبر معظم انقلاب برای چندمین بار فرمان تحول در علوم انسانی را بدهد.

اگر این دو مرکز کاملا با یکدیگر هماهنگ شده بودند و از توان یکدیگر استفاده می کردند و نه به عنوان نماد و نه یک جلسه و عرض ارادت به روحانیت، بلکه عملا در معرض کار قرار می گرفتند، امروز دیگر سخن از اسلامی سازی دانشگاه ها به میان نمی آمد.

معتقدم عزم جدی و عملی برای این کار دیده نمی شود؛ حرف آن زده می شود، اما هنگامی که از جلسات جدا می شویم، به سبب مشغله های بسیار و دغدغه هایی که در هر دو مجموعه حوزه و دانشگاه وجود دارد، به فراموشی سپرده می شود. جایی باید ایجاد کنیم که طلاب و دانشجویان بتوانند کاملا با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و از پتانسیل های یکدیگر استفاده کنند و کاری مبتنی بر باور دینی و درونی از این دو مجموعه انجام شود و گرنه با سفارش و کنار هم نشستن تا هنگامی که عملا نتیجه ای از این جلسات به وجود نیاید، نمی شود گفت پیشرفتی حاصل است.

رسا ـ آیا دانشگاه شهید چمران اهواز ظرفیت لازم را برای ورود حوزه علمیه به رشته های علوم انسانی دارد؟

دانشگاه شهید چمران اهواز دارای بزرگ ترین دانشکده های علوم انسانی است و اعلام می کنیم که این آمادگی را داریم تا با حوزه علمیه، در هر کدام از رشته های علوم انسانی موجود در دانشکده های علوم تربیتی و روانشناسی، اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی و دانشکده هنر، که با موضوعات اسلامی در ارتباط هستند، همکاری لازم را داشته باشیم.

تا وقتی که در این ریل حرکت می کنیم، همین داستان وجود دارد و شاید نیاز باشد ریل جدیدی را برای علوم انسانی تعریف کنیم.

لازم است خط جدیدی راه اندازی شود که در این خط جدید کتاب هایی در دانشگاه ها تدریس شود که طلاب قبلا این کتاب ها را خوانده باشند و اکنون متولی تدریس آنها باشند. به نظر من باید فکری این گونه شود.

ما باید این ریلی را که از ابتدا با دنیای جدید وارد دانشگاه شده، تغییر بدهیم؛ چرا که از عمر بزرگ ترین دانشگاه های ما 80 سال بیشتر نمی گذرد، اما حوزه های علمیه پیشینه ای بیش از 1000 سال دارند و می توان از ظرفیت و تجارب علمی آنها استفاده کرد.

دانشگاه امام صادق(ع) کاری را همچون تدریس رشته های حقوق اسلامی و اقتصاد اسلامی آغاز کرد؛ اما این ها دردی را دوا نکردند؛ زیرا محتوای اصلی آنها دارای ایراد و مشکلات اساسی است. بنابراین باید دقیق تر و جدی تر کار کرد.

رسا ـ دانشگاه شهید چمران اهواز به عنوان یکی از بزرگ ترین قطب های علمی دانشگاهی کشور تا کنون چقدر از ظرفیت حوزه علمیه خوزستان به عنوان یکی از قوی ترین حوزه های کشور در بحث علوم انسانی استفاده کرده است؟

افتخار می کنیم که بتوانیم از حوزه علمیه استفاده کنیم؛ اما تا کنون به جز در دروس معارف، نتوانسته ایم استفاده دیگری از حوزه انجام دهیم. البته برای تدریس در دانشگاه، مدرسان حوزوی باید از قم مجوز داشته باشند تا بتوانند در دانشگاه شهید چمران فعالیت کنند.

البته از سوی حوزه هم وضعیت به همین صورت است؛ آیا فردی که در مجموعه دانشگاه علوم فقه و حقوق اسلامی را فرا گرفته، می تواند در حوزه مشغول به تدریس شود؟ شاید تعداد اندکی داشته باشیم؛ اما آن چه که مد نظر ما است، وجود ندارد.

رسا ـ با توجه به این که چند سالی است دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) تأسیس شده است، نظر شما درباره این نهاد حوزوی ـ دانشگاهی چیست؟

آیت الله موسوی جزایری مجموعه ای را راه اندازی کردند که ساختار دانشگاهی دارد، با دروس حوزوی و این یک اقدام عملی در راستای وحدت حوزه و دانشگاه که فارغ التحصیلان آن توانایی تدریس در حوزه و دانشگاه های دیگر را دارند. ما احتیاج به نقاط اتصالی مانند دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) داریم و این شیوه می تواند وحدت حوزه و دانشگاه را به نتیجه برساند.

رسا ـ با تشکر از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.

/9462/401/ر