پژوهشگر مرکز فرهنگ و معارف قرآن تبیین کرد:
محورهای اتحاد از دیدگاه قرآن کریم
خبرگزاری رسا ـ پژوهشگر مرکز فرهنگ و معارف قرآن گفت: محوریت ولایت فقیه همان محور قرار دادن کتاب و سنت است و برای اجرای بسیاری از دستورات اسلام و انسجام و اتحاد ملت، وجود ولایت فقیه و محوریت آن لازم و ضروری است.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، اکنون که در شرایط حساسی به سر می‌بریم و دشمن با هجمه های فرهنگی و مخصوصا اقتصادی خویش سعی در انحراف و جدا سازی مردم از انقلاب دارد، لزوم توجه و حفظ اتحاد مسئله ای مهم و حیاتی است که باید همه و در صدر آنها مسئولین به این نکته توجه کنند.
یادداشت زیر مطلبی است به قلم سید محمد اسماعیلی پژوهشگر مرکز فرهنگ و معارف قرآن در بررسی همین موضوع و اهمیت آن در حفظ نظام اسلامی.
اهمیت اتحاد
اتحاد در جامعه اسلامی بار معنایی خاصی دارد؛ زیرا در نظام اسلامی، افراد علاوه بر پیوند ظاهری، در قلبشان هم احساس نزدیکی می کنند؛ بر خلاف جوامعی که هدفشان تنها بهره مندی از زندگی مادی می باشد؛ چون دنیا دار تزاحم است و قوام اجتماع بر اساس منافع اختصاصی است و استعداد افراد هم مختلف است و در نتیجه باعث اصطکاک بین افراد جامعه می شود . در این میان، تنها امت اسلام است که خداوند بر او منت نهاده و با بیان معارف الهی و اینکه زندگی انسان منحصر به این دنیا نیست و سعادت و خوشبختی ابدی در سرای دیگر است، صفت رذیله بخل را از دل های آنها زدوده و میان دل های آنها ایجاد الفت نموده است. بدیهی است که اگر مسلمانان به این معارف توجه کنند و به آنها معتقد باشند، هیچ گاه بخل و کینه در دل آنها جای نمی گیرد.
«و دل‌هاى مؤمنان را به هم پیوند داد که اگر ]تو اى پیامبر![ همه ثروت روى زمین را خرج مى کردى، نمى توانستى میان دل هایشان پیوند دهى، ولى خدا بود که میان آنان الفت انداخت. به یقین او شکست ناپذیر و حکیم است.»
در اهمیت اتحاد همین بس که خدای تعالی آن را به خود نسبت می دهد و از آن به عنوان نعمت خود یاد می کند: «... و اذکروا نعمت الله... فاصبحتم بنعمته اخوانا...؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید ... به نعمت و لطف او با یکدیگر برادر شدید». در این آیه شریفه دوبار از اتحاد و انسجام مسلمانان به عنوان نعمت الهی یاد کرده است.
امیرمؤمنان علیه‌السلام فرموده اند:« همبستگى و الفت نعمتى است که هیچ ارزشى همانند آن را نمى توان تصور کرد؛ زیرا از هر ارزشى گران قدرتر و از هر کرامتى والاتر است.»
بنیانگذار انقلاب نیز می فرمودند: «باید این رمز پیروزى را که وحدت کلمه است، حفظ کنیم.»
در مقابل اختلاف و نزاع مایه خواری و ناتوانی است: «با یکدیگر به نزاع بر مخیزید که ناتوان مى شوید و مهابت و قوت شما از میان مى رود.»
محورهای اتحاد از نگاه قرآن
دین رسمی کشور ما و مهم ترین عنصر پیوند دهنده ملت ایران اسلام است؛ زیرا امور دیگر از قبیل: زبان، نژاد، منطقه جغرافیایی و... همه سرچشمه پراکندگی هستند و نمی توانند محور اتحاد باشند. از این رو برای به دست آوردن محورهای اتحاد در بین ملت ایران باید به دین اسلام و مهم ترین سند آن که قرآن کریم است، رجوع کنیم.
با نگاهی اجمالی به این کتاب آسمانی مهم ترین محورهای اتحاد را متذکر می شویم، که عبارت اند از:
1. توحید؛ 2.قرآن کریم ؛ 3. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله؛ 4.اهل بیت علیهم‌السلام؛ 5. ولایت فقیه.
با اندکی دقت می توان گفت که پنج محور یاد شده در طول هم هستند نه در عرض هم. به بیان دیگر، ترتیب قرار گرفتن این پنج محور به صورت هرمی است که در رأس آن توحید قرار دارد، بعد از آن کلام خدا صلی الله علیه و آله و در مرتبه سوم رسول خدا و در مرتبه چهارم جانشین رسول خدا صلی الله علیه و آله و بعد رهبری جامعه قرار دارد. البته قرآن کریم علاوه بر محورهای یاد شده امور دیگری را نیز مانند: نماز جماعت، نماز جمعه، مشورت، سعه صدر، و... نام می برد که می توان آنها را در ذیل آن پنج محور قرار داد؛ زیرا همه آن موارد از آموزه های کتاب و سنت هستند و در ذیل محوریت قرآن و پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم‌السلام قرار خواهند گرفت.
1. توحید
اعتقاد به توحید، اساس ایمان و مهم ترین رکن اتحاد است؛ زیرا همان طور که قبلاً اشاره کردیم، همه محورهای دیگر در طول این محور قرار دارند.
توحید مایه اتحاد و در مقابل، شرک موجب پراکندگی و تفرقه است؛ چرا که معبودهای مختلف منشأ روشهای متفاوت و سرچشمه جداییها و پراکندگی ها هستند؛ به خصوص اینکه شرک همواره توأم باهوای نفس، تعصب، کبر، خودخواهی و خودپسندی است؛ لذا اتحاد و وحدت جز در سایه خداپرستی، عقل، تواضع و ایثار امکان پذیر نیست؛ لذا هرجا اختلاف و پراکندگی دیدیم، باید بدانیم نوعی شرک حاکم است. این موضوع را به صورت نتیجه می توان بازگو کرد که نتیجه شرک جدایی صفوف، تضاد، هدر رفتن نیروها و سرانجام ضعف، زبونی و ناتوانی است.
قرآن در مورد اصحاب کهف می فرماید که اعتقاد آنها به خدای یگانه موجب همبستگی و اتحاد آنها و در نتیجه نجاتشان شد:
«و دلهایشان را محکم ساختیم در آن موقع که قیام کردند و گفتند: پروردگار ما، پروردگار آسمانها و زمین است. هرگز غیر او معبودى را نمى خوانیم که اگر چنین کنیم، سخنى بگزاف گفته ایم.»
و نیز در سوره یوسف به این واقعیت اشاره می کند که خدایان متعدد، عامل تفرقه و پراکندگی، و خدای واحد عامل یگانگی است و نیز فطرت بشر از تفرقه و تشتت بیزار است: «اى دو همدم زندانیم! آیا خدایان پراکنده شایسته پرستش اند یا خداوند یکتا که بر همه موجودات چیره است؟»
2. قرآن کریم
قرآن کریم برترین و آخرین پیام خداوند است. قرآن ثقل اکبر و بزرگ ترین گوهر به جای مانده از پیامبر اکرم؛صلی الله علیه و آله است، قرآن سرچشمه معارف بلند الهی و از محورهای مهم اتحاد در جامعه اسلامی ماست.
قرآن چون کلام الهی است و از طرف خدای تعالی نازل شده، دارای اتقان است و اعوجاج در آن راه ندارد، حق است، صدق است، برهان است، نور است، بصائر است، هدی است، و... لذا تمسک به چنین کتابی با این اوصاف و کمالات قطعاً مایه اتحاد، اخوت، همبستگی، یکپارچگی و در نتیجه سعادت و عزت است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در لحظات آخر عمر شریفشان فرمودند: «من در میان شما دو چیز گرانبها به یادگار گذاشتم که اگر دست به دامن آنها بزنید، هرگز بعد از من گمراه نخواهید شد: کتاب خدا و خاندانم.»
3.پیامبراکرم؛صلی الله علیه و آله
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سنت به جای مانده از او نقش مهمی در هدایت و انسجام جامعه و حل اختلافات به عهده داشته است. آیات متعددی به این موضوع اشاره نموده اند، از جمله آیه 59 نساء که می فرماید : «اى کسانى که ایمان آورده اید! خدا را اطاعت کنید و از پیامبر و کسانى که امر شما را در اختیار دارند و از خودتان هستند، پیروى نمایید. پس اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، چنانچه در امرى از امور دین اختلاف کردید، آن را به خدا و پیامبر؛ صلی الله علیه و آله ارجاع دهید. این کار براى شما بهتر و فرجامش نیکوتر است.»
این آیه مراجع واقعی مسلمانان را در مسائل مختلف دینی و اجتماعی مشخص می سازد. نخست به اطاعت از خداوند دستور می دهد؛ زیرا همه اطاعت ها باید به اطاعت پروردگار منتهی شود و هر گونه رهبری باید از ذات پاک او سرچشمه گیرد و طبق فرمان او باشد. در مرحله بعد به پیروی از پیامبر؛صلی الله علیه و آله فرمان می دهد. پیامبری که معصوم است و هرگز از هوی و هوس سخن نمی گوید.
برای درک تأثیر وجود پیامبر؛ صلی الله علیه و آله در اتحاد و پیوند جامعه اسلامی باید در سابقه دشمنی و عداوت پیشین عرب، درست دقت کنیم که چگونه کینه های ریشه دار در طول سالهای متمادی در دل های آنها انباشته شده بود و چگونه پیامبر؛صلی الله علیه و آله توانست از چنان ملت پراکنده و کینه توز و نادان و بی خبر، ملتی واحد و متحد و برادر بسازد. این حقیقت از نظر دانشمندان و مورخان غیر مسلمان هم مخفی نمانده، به عنوان نمونه، جان دیون پورت از دانشمندان معروف انگلیسی می نویسد: ...
«محمد یک نفر عرب ساده، قبایل پراکنده کوچک و برهنه و گرسنه کشور خودش را مبدل به یک جامعه فشرده و با انضباط نمود و در میان ملل روى زمین آنها را با صفات و اخلاق تازه اى معرفى کرد و در کمتر از سى سال، این طرز و روش، امپراطور قسطنطنیه را مغلوب کرد و سلاطین ایران را از بین برد. سوریه و بین النهرین و مصر را تسخیر کرد و دامنه فتوحاتش را از اقیانوس اطلس تا کرانه دریاى خزر و تا رود سیحون بسط داد.»
نافرمانی از خدا و پیامبر؛صلی الله علیه و آله موجب از بین رفتن عزت و شکوه است و اطاعت از آنان در پی دارنده وحدت و عظمت جامعه اسلامی است: «و خدا و پیامبرش را در امر جهاد فرمان برید و با یکدیگر اختلاف نکنید که ناتوان مى شوید و عزّت و شکوهتان از بین مى رود، و بر سختى هاى جنگ و اطاعت از خدا و پیامبر شکیبا باشید که خداوند با شکیبایان است و آنان را یارى خواهد کرد».
بر حذر داشتن اهل ایمان از نزاع و اختلاف پس از فراخوانی آنان به اطاعت از خدا و رسول؛صلی الله علیه و آله می تواند اشاره به این معنا داشته باشد که تنها راه برای دور ماندن از نزاع ها و اختلافات پیروی کردن از خدا و رسول؛صلی الله علیه و آله اوست.
قرآن هشدار می دهد که در صورت نافرمانی از خدا و رسول؛ صلی الله علیه و آله، مانند اقوام پیشین دچار پراکندگی و نفاق خواهید شد: «و مانند کسانى نباشید که وحدت خود را از دست دادند و پراکنده شدند و پس از آنکه دلایل روشن براى آنها آمد، در باورهاى دینى خود اختلاف کردند. اینان اند که برایشان عذابى بزرگ خواهد بود.»
4. اهل بیت علیهم‌السلام
چنان که گفته شد، پیامبر؛ صلی الله علیه و آله دو محور را بعد از خود برای هدایت، و اتحاد مردم معرفی نمودند: کتاب خدا و اهل بیت علیهم‌السلام گرچه قرآن ثقل اکبر است، اما بسیاری از حقایق قرآن و معارف بلند آن بدون اهل بیت علیهم‌السلام برای دیگران قابل فهم نیست؛ لذا برای رسیدن به فهم مطالب قرآن باید از اهل بیت علیهم‌السلام مدد جست و در نتیجه محوریت قرآن کریم در گرو محوریت اهل بیت علیهم‌السلام است.
اهل بیت علیهم‌السلام مصداق ریسمان محکم الهی هستند که تمسک به آنها موجب اتحاد انسجام است: «واعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا»، اهل بیت علیهم‌السلام مظاهر تام اسما و صفات خداوند هستند: «و لله الاسماء الحسنى فادعوه بها» امام صادق علیه‌السلام فرمود: «به خدا سوگند! اسماى حسنا ماییم.» یعنی صفات الهی در ما منعکس شده است و ما راه شناخت واقعی خداییم. امام رضا علیه‌السلام فرمود: «هرگاه مشکلات و سختى ها به شما روى آورد، به وسیله ما از خدا کمک بخواهید!» و سپس فرمود: «و لله الاسماء الحسنى فادعوه بها».
قرآن کریم در جای دیگر فرموده است: «وابتغوا الیه الوسیلة؛ به سوى او (خدا) وسیله بجویید!» مفسران وسیله را به اهل بیت علیهم‌السلام تفسیر نموده اند.
بدیهی است که تمسک به هر آنچه مظهر اسمای الهی و وسیله تقرب به خدا باشد، مایه همبستگی و اتحاد است. از این رو، تمسک به اهل بیت علیهم‌السلام موجب اتحاد و همدلی است.
5. رهبری جامعه دینی
از محورهای مهم اتحاد ملت ایران محور رهبری یا ولایت فقیه است. دلایلی که بر لزوم محوریت امامت و اهل‌بیت علیهم‌السلام دلالت دارند، بر محوریت ولایت فقیه هم دلالت دارند. قرآن می فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! خدا را اطاعت کنید و از پیامبر و کسانى که امر شما را در اختیار دارند و از خودتان هستند، پیروى نمایید!»
در این آیه طبق نظر مفسران، مرجع مسلمانان عبارت اند از: خدای تعالی و پیامبر؛ صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم‌السلام؛ امّا با توجه به اینکه در زمان غیبت دسترسی به امام معصوم علیه‌السلام جز برای اندکی امکان ندارد؛ از طرفی استفاده از کتاب و سنت هم نیاز به تخصص دارد و این امکان برای تمام مردم فراهم نیست که خودشان مستقیماً همه مسائل شرعی شان را از کتاب و سنت به دست آورند، لذا عده ای باید عهده دار این مسئله شوند.
علاوه بر این دلیل عقلی که بیان شد، دلیل نقلی و روایی هم از ائمه علیهم‌السلام داریم که مردم را در زمان غیبت به فقیه جامع الشرائط ارجاع داده اند. بنابراین، هم دلیل عقلی و هم دلیل نقلی بر ضرورت وجود و محوریت ولی فقیه دلالت دارند. در واقع محوریت ولایت فقیه همان محور قرار دادن کتاب و سنت است و برای اجرای بسیاری از دستورات اسلام و انسجام و اتحاد ملت، وجود ولایت فقیه و محوریت آن لازم و ضروری است.
حضرت امام (ره) معتقد بودند همان دلایلی که لزوم و محوریت امامت پس از نبوت را اثبات می کند، عیناً لزوم ولایت فقیه در دوران غیبت حضرت ولی عصر علیه‌السلام را در بر دارد. آیا می توان تصور کرد که آفریدگار حکیم، امت اسلامی را به حال خود رها کرده و تکلیفی برای آنان معین نکرده باشد؟ و آیا خردمندانه است که بگوییم: خداوند حکیم به هرج و مرج میان مسلمین و پریشان احوالی آنان رضا داده است؟ آری لزوم حکومت به منظور بسط عدالت و تعلیم و تربیت و حفظ نظام جامعه و رفع ظلم و حراست از مرزهای کشور و جلوگیری از تجاوز بیگانگان، از بدیهی ترین امور است، بی آنکه زمان حضور و غیبت امام و این کشور و آن کشور فرقی داشته باشد./9191/د101/ع
ارسال نظرات