زبان فارسی، گنجینه معارف بشری

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، هرجا غربی‌ها وارد شدند زبان و خط آن‌ها را تغییر دادند، در شبه قاره هند، زبان فارسی چند قرن زبان رسمی بود و تمام نوشتجات، مکاتبات دستگاه‌های حکومتی، دولتی، مردم، دانشوران، مدارس عمده، شخصیت‌های برجسته، با زبان فارسی انجام می‌شد؛ شبه قاره هند که یکی از کانون‌های زبان فارسی بود انگلیسی‌ها آمدند زبان فارسی را با زور در هند ممنوع کردند و زبان انگلیسی را رایج کردند، از قرن هفتم و هشتم هجری تا همین زمان اخیرِ قبل از آمدن انگلیس ها، شعرای زیادی در هند بودند که به فارسی شعر می‌گفتند؛ مثل امیر خسرو دهلوی، بیدل دهلوی، اقبال لاهوری اما ما مثل انگلیس‌ها زبان فارسی را در هند رایج نکردیم؛ فارسی با میل مردم، رفت وآمد شاعران و عارفان و عالمان رایج شد؛ اما انگلیس‌ها مردم را مجبور به انگلیسی حرف زدن کردند؛ نکته ظریف این است که زبان فارسی به لحاظ توانایی ذاتی و ظرفیت‌ها و نیز پشتوانه فرهنگی، تاریخی و ادبی آن به سادگی و راحتی گسترش‌یافته و علاقه‌مندان بسیاری پیدا کرده است.

استعمار پير به خوبي به اهميت زبان به منظور سلطه فرهنگي و انتقال فرهنگ مادي خود به دیگر ملل جهان آگاه است و همواره رمز موفقيت خود را در جهان، آموزش زبان انگليسي مي‌داند و با ايجاد مؤسسات آموزشي و نفوذ در سيستم‌هاي آموزش رسمي و غیررسمی در ديگر كشورها، به‌نوعی آن را نهادينه كرده است؛ بی‌گمان، دانستن زبان و زبان‌آموزي از قديم تا كنون از الزامات فرهنگي بشريت بوده، ولی نگاه نظام سلطه به زبان، تنها به‌عنوان وسيله ارتباطي نبوده و به دنبال اهداف و منافع بلندمدت خود هستند، تا بتوانند از اين راه، همواره جاي پاي خود را به‌رغم قطع روابط سياسي و فاصله سرزميني  با ديگر كشور‌ها داشته باشند.

زبان فارسي كه به گفته بیشتر محققان و پژوهشگران داخلي و خارجي به‌عنوان یک‌زبان زنده دنيا بوده و مي‌تواند تأثيرگذار باشد، اهتمام در آموزش زبان و ادبيات فارسي و تقويت آن نیز مي‌تواند، مخاطبان بسیاري را جذب فرهنگ و تمدن ايراني و معارف اسلامي كند، زيرا پيشينه تاريخي و میراث‌فرهنگی باقی‌مانده از فرهيختگان و شعرا و انديشمندان ایران‌زمین  كه سرشار از مفاهيم انساني و الهي و عرفاني است ـ زمينه‌هاي مناسبی برای انتقال فرهنگي فراهم آورده است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، به‌صورت مکرر و سال‌های طولانی در بیانات خود ویژگی‌های زبان فارسی را برشمردند و بر ضرورت پاسداشت این زبان فاخر و زیبا، تأکید داشتند؛ رهبر انقلاب در دیدار شاعران در تاریخ ۱۴۰۳/۱/۶ فرمودند: «به نظر من زبان فارسی کاملاً دارد مظلوم واقع می‌شود؛ حالا این اواخر یک کارهایی دارد می‌شود، بعضی‌ها در انجمن‌هایی یک کارهایی دارند انجام می‌دهند، امّا ما بیش از این احتیاج داریم به تقویت زبان فارسی.» این یادداشت برخی توصیه‌های رهبر انقلاب درباره پاسداشت زبان و ادبیات فارسی را مرور کرده است.

زبان فارسی، تنها راه استفاده کامل از بخش عظیم مواریث کهن بشریت
اکنون زبان فارسی بهترین حامل و رسانه برای معارف، افکار، نوآوری و تمدن عمیق اسلامی محسوب می‌شود و براین‌اساس وظیفه ما در قبال زبان فارسی بسیار سنگین است... بخش عظیم و غیرقابل‌اغماضی از مواریث کهن بشریت اعم از فلسفه، دین، علم، اخلاق، عرفان و سیاست به‌وسیله زبان فارسی منتقل شده است که دست یافتن به آن بدون اطلاع از این زبان آسان نیست. آنچه که مولوی، عطار، حافظ، سعدی، فردوسی و دیگر بزرگان علم و ادب فراهم آورده‌اند، تنها زمانی می‌تواند مورداستفاده کامل بشریت قرار گیرد که به زبان‌اصلی یعنی زبان فارسی در اختیار طالبان و پژوهندگان آن گذاشته شود. (۱۳۷۷/۱۲/۱۲)

شعر فارسی؛ تقویت‌کننده هویت فرهنگی ایران
هویّت فرهنگى، همة حیات یک مجموعه و یک ملّت است. شعر می‌تواند این هویّت فرهنگى را هم تقویّت کند و غنى کند و تغذیه کند که در باب هویّت فرهنگى... انصافاً شعر فارسى - بوستان سعدى، شاهنامة فردوسى، خمسة نظامى، دیوان حافظ، مثنوى مولوى - پر از حکمت است؛ یعنى به معناى واقعى کلمه، حکمت موج می‌زند در این کتاب‌ها و اندیشه‌هاى والا؛ فکرهاى بسیار برجسته و فاخر در این کتاب‌ها هست؛ اینها توانسته یک هویّتى براى ملّت ما تعریف کند... ما هر چه امتیاز داریم، ناشى از همین هویّت فرهنگى است؛ اگر این هویّت فرهنگى نبود، انقلاب ما هم پیروز نمی‌شد. اگر این هویّت فرهنگى نبود، یک امامى مثل امام ما که نهضت را به وجود آورد و به سرانجام رساند، اصلاً خلق نمی‌شد، درست نمی‌شد. (۱۳۹۳/۰۴/۲۱)

پند سعدی؛ مایه گرفته از معارف قرآن و حدیث
بی‌شک سعدی یکی از پایه‌های بنای استوار ادب پارسی و محصول شعر و نثر و تشکیل‌دهندة یکی از برازنده‌ترین اندام‌های پیکرة شکوهمند فرهنگ کنونی ماست. پند سعدی که مایه گرفته از معارف قرآن و حدیث است همواره نقش زرین خاطر پندآموزان، و زبان فصیح و صریح او، رازگشای گنجینه‌های معانی برای دلهای جوینده و مشتاق بوده است و امروز مانند همیشه عزیزترین هدیة احباب سخن و ارباب خرد را می‌توان در بدایع طیبات دیوان او و زیباترین گل‌های اندیشة بشری را در گلستان مصفای نظم و نثر او جست و یافت. (۱۳۶۳/۰۹/۰۴)

نقش ویژه زبان فارسی در گسترش و تحکیم اسلام
زبان فارسی توانسته است در ایران، بیشترین تلاش را برای گسترش و تحکیم اسلام انجام دهد. اسلام، به زبان عربی وارد ایران شد؛ اما به زبان فارسی ترویج پیدا کرد و در طول قرن‌های متمادی بیشترین معارف اسلامی و سخنان حکمت‌آموز به‌وسیله ایرانیان فارسی‌زبان در میان ملت‌ها انتشار یافت، بنابراین زبان فارسی در این بخش از جهان از حقوق واضحی در جهت گسترش اسلام و فرهنگ و تمدن بشری برخوردار است. (۱۳۷۷/۱۲/۱۲)

در زبان فارسی خشونت نداریم
زبان فارسی یک آهنگ موسیقایی زیبا دارد و از انعطاف، روانی و کشش بسیار بالایی برخوردار است؛ بنابراین در زبان فارسی، خشونت وجود ندارد و بسیار دلنشین و دلپسند است. (۱۳۷۷/۱۲/۱۲)

تلاش مضاعف برای اعتلای زبان فارسی
زبان‌ فارسی‌، زبانی‌ فاخر، زیبا، رسا و پرظرفیت‌ است‌ و محموله‌ بسیار عظیمی‌ از گنجینه‌ معارف‌ بشری‌ و میراث‌ ذهنیات‌ و عقلیات‌ بشری‌ را با خود به‌ همراه‌ دارد، بنابراین فارسی‌زبانان‌ و علاقه‌مندان‌ و دوستداران‌ این‌ زبان‌ در سراسر جهان‌ و صاحبان‌ ذوق‌ و اندیشه‌ باید با جدیت‌ کامل‌ و اهتمام‌ فراوان‌، تلاش‌ مضاعفی‌ را برای‌ اعتلای‌ زبان‌ فارسی‌ به‌ عمل‌آورند. (۱۳۷۴/۱۰/۱۶)

زبان فارسی باید در موضع قدرت قرار بگیرد
ما باید برای رواج زبان فارسی در دنیا و گسترش جغرافیایی آن تلاش کنیم تا این زبان در موضع قدرت قرار گیرد و بتواند بخش عظیمی از مدنیت گذشته عالم را که با خود همراه دارد به دنیا ارائه دهد. (۱۳۷۷/۱۲/۱۲)

زبان فارسی را باید پویا کنیم
با ازبین‌بردن ضعف‌های درونی زبان فارسی و افزایش ظرفیت و کیفیت آن متناسب با شرایط زمان می‌توان اطمینان یافت که گسترش جغرافیایی، قومی و ملی زبان فارسی نیز به شکلی آسان‌تر، روان‌تر و بهتر انجام خواهد گرفت؛ بنابراین به‌عنوان یک وظیفه باید زبان فارسی را پویا کنیم؛ زیرا اگر فارسی‌زبانان فاضل، دانشور، آگاه، دلسوز و پیگیر نتوانند این زبان را با نیازهای امروز خود همراه و همساز کنند، بدون تردید دچار ضعف و مغلوبیت خواهد شد. (۱۳۷۷/۱۲/۱۲)

با هجوم زبان‌های بیگانه مقابله کنید
ما از زبان فارسی داریم غفلت می‌کنیم. حالاها متأسّفانه هجوم زبان‌های بیگانه هم زیاد شده؛ هجوم زبان‌های اروپایی، غربی و بالخصوص انگلیسی زیاد شده، همین‌طور بی‌دریغ مصرف می‌کنند. به نظر من عکسش باید انجام بگیرد؛ بایستی معادل‌های فارسی [ترویج بشود]... عجیب هم به نظر نیاید؛ یک مقداری که انسان عادت بکند، می‌بیند خیلی هم قشنگ است. (۱۴۰۳/۰۱/۰۶)

ادیبان «واژه‌سازی» عالمانه انجام دهند
ادیبان و صاحب‌نظران زبان فارسی باید کاوش کنند و با استفاده از ظرفیت‌های واژگانی و قدرت ترکیب‌پذیری این زبان، واژه‌های خوب، پرمغز، بلیغ و رسا را به صورتی عالمانه بسازند و بر ظرفیت و گستردگی زبان فارسی هر چه بیشتر بیفزایند... واژه‌سازی هر چه باذوق و سلیقه زبان‌شناسی و ذائقه زبان فارسی همراه‌تر باشد، موفقیت بیشتری در پویا کردن آن به دست خواهد آمد. (۱۳۷۷/۱۲/۱۲)

همت کنید برای مرجعیت زبان فارسی
باید همت شما [جوانان نخبه و دانشجو] این باشد که در دنیا به وضعی برسیم که اگر کسی بخواهد به تازه‌های علمی دست پیدا کند، مجبور باشد زبان فارسی یاد بگیرد. جوانان ما این آینده را به‌عنوان یک آیندة حتمی و قطعی در نظر بگیرند، برای آن تلاش کنند، برای آن کار کنند. نخبگان ما، نخبگان سیاسی ما، نخبگان علمی و فرهنگی ما، با این نگاهِ به آینده حرکت کنند، برنامه‌ریزی کنند و به هیچ حدی قانع نباشند. این مقولة پیشرفت است. (۱۳۹۱/۰۷/۲۲)