چرا امام حسن عسکری زیارت اربعین را نشانه مومن بودن دانست؟

استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) ادامه داد: از امام حسن عسکری (ع) روایتی نقل شده است که حضرت یکی از نشانه‌های شیعه و مومن بودن را زیارت اربعین برشمرده است؛ این زیارت خود از زبان امام معصوم (ع) مطرح شده در حالی که آن امام همام در اوج مظلومیت و شرایط خاصی بود و محیط امنی برای تبلیغ نداشته و در واقع در حصر بود؛ امام (ع) به خدا وصل بود و از سوی دیگر به جز ابعاد عبادی که ایشان یکی از پنج نشانه مومن را زیارت اربعین می‌داند؛ گام بعدی اثرات واقعی است که این زیارت دارد.

 

وی افزود: اینجا بحث تمدن و نماد اجتماعی مطرح می‌شود؛ امروزه هنر هفتم تماما با بحث نماد سر و کار دارد؛ حال توجه کنید به مساله و طرح نماد در مباحث دینی که مثلا از خدا می‌خواهیم که نامه اعمال را در دست راست ما قرار دهد؛ یا وقتی وارد مسجد می‌شویم با پای راست وارد شویم؛ اشاره من به این دو مثال از این جهت است که مخاطبان بدانند نماد اهمیت دارد، حتی دشمن نیز اعتراف می‌کند که نمادها پیام دارند، زیارت اربعین چنین حالتی دارد.

 

حجت‌الاسلام غفاری‌فرد گفت: نخست اینکه به اطاعات از سخن امام حسن عسکری(ع) زیارت اربعین می‌خوانم چون نماد مومن بودن برشمرده شده است؛ از سوی دیگر به واسطه این کلمات عظیم که در این زیارت بیان شده و اثر وضعی بر روح و قلب دارد به آرامش درون می‌رسیم.

 

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: تمدن اعم از فردی و جمعی است و در مورد زیارت اربعین مساله از چند جهت مطرح می‌شود؛ نخست اینکه جنبه‌های مختلفی از مولفه‌های مورد اتفاق در جامعه انسانی در این زیارت مورد توجه است از جمله مساله ظلم (صرف‌نظر از دعواهای مذهبی)؛ البته که این موضوع در زیارت عاشورا نیز اشاره شده اما در دو زیارت اربعین و وارث؛ پیام اجتماعی متفاوتی را نسبت به مساله ظلم در مقایسه با زیارت عاشورا مشاهده می‌کنیم که تمدن‌ساز است؛ به این معنا که زیارت اربعین حیث فرامذهبی و بلکه فرامکتبی و فرادینی مبارزه با ظلم را بین همه پیروان ادیان مطرح می کند.

 

وی با بیان اینکه در بحث اربعین؛ تفکر جهانی شکل گرفته است نَه اینکه صرفا حسین و شیعه را کنار هم گذاشته و رویداد عظیم را برگزار کرده باشیم، ادامه داد: در پیاده‌روی اربعین جهانی فکر می‌کنیم؛ اساسا اگر امام حسین(ع) می‌خواست قبیله‌ای، حزبی و منفعتی نگاه کند، می‌فرمود: به من ارتباطی ندارد و نصیحت خود را به مردم کرده‌ام اما آن امام همام برای نجات همان افرادی که به قتل‌اش آمدند کشته شد که اگر قرار بر این نبود که سیدالشهدا (ع) اصلا سراغ این مساله نمی رفت؛ مساله دیگر آنکه چرا امام حسین(ع) از کمک‌های متافیزیکی استفاده نکرد؟ اساس پیام و قیام عاشورا تمدن‌سازی است.

 

حجت‌الاسلام غفاری‌فرد در ادامه به بخش‌هایی از متن زیارت اربعین اشاره کرد و گفت: خون و «مهجه» با یکدیگر از نظر معنایی تفاوت دارند؛ مهجه در واقع مفیدترین خون قلب است؛ از این واژه استفاده می‌کنم و ارتباط آن را برای وقایع امروز تحلیل خواهم کرد؛ در واقع برای هدایت و دستگیری مردم باید هزینه پرداخت شود و مهمترین هزینه نیز خون انسان است و بهترین خون انسان همین خون (مهجه) است؛ انقلاب اسلامی خون پای درخت اسلام به تأسی از سیدالشهدا (ع) داد بنابراین این انقلاب بدون محرم و صفر معنا ندارد؛ این انقلاب را شور و شعور حسینی آغاز کرد و باید برای حفظ آن مهجه دهیم.  

 

استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) گفت: خدا هیچ پیامبری را بدون هزینه سنگین نپذیرفت؛ برای مثال ابراهیم (ع) را با فرزندش آزمایش کرد؛ همچنین او را به آتش برد و به بیان دیگر پیامبرش را در فشار قرار داد تا به این مقام والا رسید؛ در قرآن در وصف شرایط ابراهیم (ع) آمده است: «وَإِذِ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ» ((به خاطر بیاورید) هنگامی که خداوند ابراهیم را با وسائل گوناگونی آزمود، و او بخوبی از عهده آزمایش بر آمد، خداوند به او فرمود: من تو را امام و رهبر مردم قرار دادم، ابراهیم عرض کرد: از دودمان من (نیز امامانی قرار بده) خداوند فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند شایسته این مقامند).

 

وی گفت: با این تفاسیر اگر قرار است که این تمدن به دست ما ایرانیان شیعه که دارای تاریخ چند هزاره ساله هستیم محقق شده و ادامه یابد چند اصل را باید همواره مورد توجه قرار دهیم؛ نخست اینکه ما سه هزار سال سند مکتوب داریم که دارای دین و دیانت بودیم؛ ما ایرانیان مجوس بودیم و این لفظ مجوس در قرآن آمده است؛ در هر حال دین داشتیم.

 

حجت‌الاسلام غفاری‌فر ادامه داد: اربعین ادامه راه دیانتی است که با ظهور پیامبر اکرم(ص) به مسلمانی ختم شد و راه آزادگی را در مکتب سیدالشهدا (ع) به ما آموخت؛ در اربعین ما از توحید با رویکرد فراملیتی و فراجهانی جلو می‌رویم، به این معنا که نَه با مذهب کار داریم و نَه با ملیت بلکه از توحید سخن می‌گوییم؛ البته این بدان معنا نیست که سکولار شویم یا اسلام را کنار بگذاریم بلکه می‌خواهیم بر اساس آنچه که در زیارت اربعین آمده است همه را دعوت کنیم لذا در سالهای اخیر زیارت اربعین همه ادیان را برای حضور در این رویداد دعوت کرده که به میدان بیایند.

 

این پژوهشگر تصریح کرد: با توجه به آنچه که اشاره شد؛ اربعین اعم از پیاده‌روی و چه مانیفست آن که زیارتنامه اربعین است ما را به سمت تمدن اسلامی جهانی که همان حرکت به سوی ظهور است پیش می‌برد؛ ما می‌توانیم زیر چتر اربعین همه مسلمانان را جای دهیم چراکه همه آنها در شهادتین با ما اشتراک دارند و این عامل اشتراک خود یک مزیت است؛ چندی قبل یکی از رهبران حنفی‌مذهب عنوان کرده بود که من فقه‌ام حنفی است اما رهبرم سیدعلی خامنه‌ای است؛ او نَه تنها رهبر من که رهبر جهان اسلام است.

 

حجت‌الاسلام غفاری‌فر در پایان گفت: پس در جریان رویداد عظیم اربعین این مساله اهمیت دارد که در موکب‌هایمان مسیر آموزش و فرهنگ حسینی را مدنظر قرار دهیم، ما که نمی‌خواهیم اباحه‌گر شویم؛ پیروان ادیان توحیدی سَر کلمه «الله»؛ سر خدا با یکدیگر وحدت دارند؛ پس اربعین نَه تنها عامل وحدت تشیع که عامل وحدت ادیان است؛ امام حسین (ع) فرمودند: «اگر دین‌ ندارید، آزاده باشید»؛ این نیز مفهومی جهانی است که فراتر از مباحث مذهبی در اربعین حسینی مورد توجه قرار گرفته و همین می تواند عامل مهمی برای دعوت به آموزه های اسلامی باشد.