زنان ایرانی در دل بحران فقط تاب نمی‌آورند؛ چراغ امید و تکیه‌گاه جامعه‌اند

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست رونمایی از دو کتاب «تا زده به بحران» و «درست مثل یک زن» عصر روز چهارشنبه ۸ مرداد ۱۴۰۴ با حضور جمعی از نویسندگان، پژوهشگران، فعالان جهادی، طلاب، دانشجویان و علاقه‌مندان به ادبیات مقاومت و روایت زنانه در محل پژوهشکده باقرالعلوم(علیه‌السلام) برگزار شد.

در این نشست، سرکار خانم محدثه مهرابی‌زاده، نویسنده کتاب «تا زده به بحران» با اشاره به روند شکل‌گیری این اثر، تأکید کرد: نقطه آغاز روایت این کتاب ماجرای حضور سه بانوی دغدغه‌مند در میدان‌های بحران است؛ زنانی که نه‌تنها از نقش‌های خانوادگی خود فاصله نمی‌گیرند بلکه با نگاهی زن‌محورانه و جهادی سکان هدایت یک جریان خیریه را نیز در دست می‌گیرند.

وی با اشاره به تأسیس «مجموعه خیریه حضرت زینب(س)» توسط این سه بانو، تصریح کرد: این مجموعه در شرایطی بنیان گذاشته شد که نه امکانات کافی وجود داشت و نه حمایت نهادی مشخصی. اما آنچه کار را پیش برد اراده و ایمان این بانوان و باور به نقش‌آفرینی مؤثر زنان در دل بحران بود. آن‌ها در عین ایفای نقش مادری و همسری بدون اینکه خانواده را از فعالیت‌های اجتماعی خود جدا کنند با همراهی فرزندان‌شان وارد میدان شدند.

فرهنگ خدمت در دل خانواده نهادینه شد

مهرابی‌زاده با بیان اینکه در طول نگارش این کتاب بارها تحت تأثیر عواطف، تاب‌آوری، درک موقعیت و عملکرد خالصانه این زنان قرار گرفته، ادامه داد: فرزندان این خانواده‌ها از کودکی در معرض مشاهده و مشارکت در فعالیت‌های جهادی مادران و پدران خود قرار گرفتند و این همان انتقال عملی فرهنگ خدمت، غیرت اجتماعی و مسئولیت‌پذیری است؛ چیزی که در هیچ سیستم آموزشی رسمی قابل تدریس نیست.

این نویسنده حوزه روایت‌نگاری زنانه یکی از ویژگی‌های برجسته این زنان را «تاب‌آوری معنوی» عنوان کرد و گفت: این بانوان در مواجهه با رنج‌ها و دشواری‌های بحران نه‌تنها دچار فرسودگی روانی نشدند بلکه با برگزاری مجالس معنوی، روضه‌خوانی‌ها، دعا و انس با قرآن خود و اطرافیانشان را بازسازی معنوی و روحی کردند. آن‌ها بحران را نه پایان راه بلکه فرصتی برای تعمیق ایمان، بازنگری در ارزش‌ها و تقویت پیوندهای انسانی می‌دیدند.

وی در ادامه افزود: در فرآیند نگارش نکته مهم دیگری که به آن رسیدم نقش زن در شناسایی و حل مسائل عینی بحران بود. این زنان صرفاً امدادرسان یا توزیع‌کننده اقلام نبودند؛ بلکه با شناخت میدانی دقیق از خانواده‌های آسیب‌دیده، نوع نیازها، خلأها و ظرفیت‌ها نوعی مدیریت محلی و مردمی را پیش می‌بردند که مبتنی بر اعتماد اجتماعی و ارتباط عاطفی بود نه صرفاً دستور و برنامه متمرکز بالا به پایین.

مهرابی‌زاده همچنین با انتقاد از تکیه بر الگوهای غربی در مدیریت بحران‌های اجتماعی، اظهار داشت: بخش قابل توجهی از ادبیات مدیریت بحران که به‌صورت ترجمه‌شده در کشور ما رایج شده، متناسب با بستر فرهنگی و اجتماعی جامعه ما نیست. این الگوها عمدتاً فاقد مؤلفه‌های انسانی، ایمانی، زنانه و خانواده‌محور هستند و نمی‌توانند به‌صورت واقعی به کار بیایند. ما در شرایط بحرانی مانند کرونا، سیل، زلزله یا حتی جنگ با تجربه‌های بومی و مؤثری مواجه بودیم که باید مستندسازی شوند.

زنان ایرانی در دل بحران فقط تاب نمی‌آورند؛ تکیه‌گاه جامعه‌اند

وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه «بحران» واقعیتی دائمی در زندگی اجتماعی امروز ماست، تصریح کرد: نمی‌توان بحران را امری مقطعی و گذرا دانست. کشور ما همواره در معرض انواع تهدیدها و چالش‌ها بوده و هست. بنابراین، باید با رویکردی فعالانه و بومی برای مواجهه با بحران‌ها آماده بود. تجربه این بانوان نشان می‌دهد که زنان ایرانی می‌توانند در متن بحران نه‌فقط تاب بیاورند بلکه منجی و نقطه اتکای دیگران نیز باشند.

این نویسنده در پایان ضمن دعوت به بازخوانی این‌گونه روایت‌ها، گفت: ما نیازمند توسعه ادبیاتی هستیم که به تجربه زیسته زنان در میدان‌های بحران بها بدهد؛ ادبیاتی که از دل واقعیت‌های اجتماعی ما بیرون آمده باشد نه وارداتی و ترجمه‌ای. اگر روایت زن ایرانی در موقعیت‌های خطیر را جدی نگیریم نه‌تنها بخشی از تاریخ اجتماعی کشور مغفول می‌ماند بلکه الگوهای فرهنگی ما نیز آسیب خواهند دید.

گفتنی است کتاب «تا زده به بحران» روایتی مستند، عمیق و زنانه از شکل‌گیری و فعالیت‌های مجموعه خیریه حضرت زینب(س) در بستر بحران‌های اجتماعی است که به قلم خانم محدثه مهرابی‌زاده است. این اثر تلاشی است برای ثبت بخشی از تجربه‌های نانوشته‌ زنان جهادگر ایرانی که در دل مشکلات، چراغ امید را روشن نگه داشتند و در عین زن بودن، مدیریت و تاب‌آوری را به منصه ظهور رساندند.