نقش مؤثر صدا و سیما در تحکیم سبک زندگی حسینی

اشاره: رسانه ملی در ایام محرم با تولید و پخش برنامه‌هایی نظیر رادیو محرم و رادیو اربعین گام‌های مؤثری در تبلیغ دین و ترویج فرهنگ عاشورا برداشته است؛ اما همچنان نیازمند تولید آثار فاخر و نوآورانه‌تری هستیم که مفاهیم بلند نهضت حسینی را در قالب‌هایی جذاب و روزآمد به جامعه منتقل کنند. از صدا و سیما انتظار می‌رود در کنار برنامه‌سازی مناسبتی به تولید سریال‌ها و مستندهای مؤثر با محوریت سبک زندگی حسینی، مقاومت، ظلم‌ستیزی و مشارکت اجتماعی بپردازد. همچنین معرفی آیین‌های عزاداری اقوام مختلف می‌تواند پیوند عمیق‌تری میان مردم و نهاد دین ایجاد کند. اگر روحانیت و نظام تبلیغ دینی به‌صورت جدی در این فرآیند حضور یابند، رسانه می‌تواند کارکردی زنده و تحول‌آفرین داشته باشد. شاخص موفقیت این مسیر تقویت سبک زندگی دینی، افزایش مسئولیت‌پذیری و حضور فعال مردم در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور است.

در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام محمد رضا غریبی استاد حوزه علمیه انجام داده است که در ادامه تقدیم خوانندگان فرهیخته خواهد شد:

رسا ـ شما به عنوان یک عالم حوزه چه انتظاراتی از صدا و سیما برای تبلیغ دین در جامعه با تأکید بر مناسبت های محرم دارید؟

رسانه ملی در ایام محرم و صفر به‌ویژه از طریق برنامه‌های تخصصی و مناسبتی مانند «رادیو محرم» و «رادیو اربعین» توانسته عملکرد قابل توجهی داشته باشد و محتوایی جذاب، متنوع و تأثیرگذار به مخاطبان خود عرضه کند. این برنامه‌ها را می‌توان به حق از افتخارات رسانه ملی دانست، چرا که علاوه بر استقبال گسترده مردم توانسته‌اند جایگاه ویژه‌ای در بین اقشار مختلف جامعه پیدا کنند و فضای مناسبی برای تعمیق معارف و فرهنگ عاشورایی فراهم آورند.

با این وجود هنوز ظرفیت‌های فراوانی در حوزه تولید آثار فاخر و جدید وجود دارد که می‌توان به آن پرداخت و از آن بهره برد. واقعیت این است که مفاهیم عمیق و گسترده نهضت امام حسین(ع) به گونه‌ای است که هیچ‌گاه نمی‌توان گفت تمام ابعاد آن در رسانه‌ها به طور کامل معرفی و شناسانده شده است. این نهضت عظیم از حیث پیام‌های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و حتی عرفانی همواره قابلیت خلق محتواهای تازه و جذاب را داراست. لذا لازم است با نگاه نو و خلاقانه تولید برنامه‌های متنوعی در قالب‌های مختلف رسانه‌ای مانند سریال‌های فاخر، مستندهای تخصصی، گزارش‌های مردمی، برنامه‌های تعاملی و آیینی صورت گیرد تا مردم با زبان و شیوه‌های روز به این فرهنگ غنی نزدیک‌تر شوند.

فضای رسانه‌ای کشور در شرایط کنونی به لحاظ فناوری، زیرساخت‌ها و نیروی انسانی توانمند، آمادگی پذیرش این تولیدات جدید و نوآورانه را دارد و همچنین مردم نیز از قشرهای مختلف، مشتاقانه این گونه برنامه‌ها را دنبال می‌کنند. به ویژه نسل جوان که برای جذب و همراهی آن‌ها باید از قالب‌ها و شیوه‌های تازه و متناسب با ذائقه امروزی استفاده کرد.

یکی از نکات مهم و قابل توجه معرفی و پرداختن به آیین‌ها و رسوم عزاداری در نقاط مختلف کشور است که در سال‌های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. تنوع و گستردگی این آیین‌ها که هر کدام ریشه‌های فرهنگی و تاریخی خاص خود را دارند ظرفیت بسیار بالایی برای تقویت فرهنگ عاشورایی و بازشناسی حماسه حسینی در بستر ملی فراهم می‌کند. پرداخت رسانه‌ای به این موضوع می‌تواند علاوه بر حفظ این میراث معنوی موجب انسجام فرهنگی، افزایش حس وحدت و همبستگی بین اقوام مختلف کشور شود. در واقع این کار نشان‌دهنده آن است که عاشورا و نهضت امام حسین(ع) نه تنها یک واقعه تاریخی بلکه جریان زنده‌ای است که در دل و جان مردم ایران زمین به گونه‌ای منحصر به فرد جاری است.

امید است با اهتمام و جدیت بیشتر مسئولان و برنامه‌سازان صدا و سیما و حمایت جدی نهادهای فرهنگی و دینی بتوانیم در مسیر ترویج فرهنگ عاشورا و گسترش شناخت ابعاد گوناگون حماسه حسینی گام‌های مؤثرتری برداریم و این گنجینه عظیم معنوی را در قالب‌های متنوع رسانه‌ای به مردم ارائه کنیم. این روند علاوه بر تقویت باورهای دینی و ملی می‌تواند روحیه مقاومت، ایثار، حق‌طلبی و ظلم‌ستیزی را در جامعه بیش از پیش زنده نگه دارد و در نهایت تأثیر مثبت خود را بر ارتقای سطح اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی کشور بگذارد.

باید تاکید کرد که ترویج فرهنگ عاشورا و پیوند زدن آن با زندگی روزمره مردم یکی از مهم‌ترین اهداف رسانه ملی در ایام محرم است که اگر با دقت و تدبیر دنبال شود می‌تواند تاثیر عمیق و پایداری در جامعه ایجاد کند و نسل‌های آینده را با آموزه‌های حسینی آشنا کند.

رسا ـ به نظر شما عملکرد رسانه ملی پس از ماه محروم را باید با چه شاخص هایی ارزیابی کرد؟

هر چقدر بتوانیم مردم را به سبک زندگی حسینی نزدیک‌تر کنیم به گونه‌ای که این سبک زندگی در عین حال مبتنی بر فرهنگ غنی ایرانی اسلامی نیز باشد بدون شک دستاورد بسیار بزرگی برای جامعه ما خواهد بود. سبک زندگی امام حسین(ع) تنها یک الگوی مذهبی نیست؛ بلکه یک آموزه جامع و فراگیر است که ابعاد مختلفی از زندگی فردی، اجتماعی، اخلاقی و سیاسی را در بر می‌گیرد. وقتی بتوانیم این سبک را در قالب فرهنگ ایرانی اسلامی به مردم معرفی کنیم تأثیر آن در تمام سطوح جامعه گسترده‌تر و عمیق‌تر خواهد شد و باعث تحولات مثبت پایدار خواهد گردید.

یکی از برکات بزرگ و ارزشمند نهضت امام حسین(ع) همراه کردن مردم با جبهه مقاومت و تقویت روحیه ظلم‌ستیزی در جامعه است. این نهضت تاریخی به ما یاد می‌دهد که ایستادگی در برابر ظلم و جور، یک وظیفه همگانی است که نه فقط برای یک زمان خاص بلکه برای تمامی اعصار و جوامع، الزامی است. خوشبختانه مردم ما به ویژه در شرایط کنونی نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی بی‌تفاوت نیستند و از دغدغه‌مندی قابل قبولی برخوردارند. اما می‌توان و باید این حساسیت و انگیزه را به برکت ارزش‌های عاشورایی، عمیق‌تر و فراگیرتر کرد تا آحاد جامعه نسبت به مسائل جهان اسلام و مشکلات امت اسلامی حساسیت و همبستگی بیشتری داشته باشند.

اگر بتوانیم این مسیر را به درستی و با برنامه‌ریزی مدون و علمی طی کنیم در بازه زمانی میان‌مدت شاهد کاهش ملموس آسیب‌های اجتماعی در کشور خواهیم بود. چرا که سبک زندگی حسینی به لحاظ اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی، ارزش‌هایی را تقویت می‌کند که خود سد محکمی در برابر ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی است. همچنین یکی از اهداف اساسی جریان فکری و فرهنگی مبتنی بر حرکت حسینی افزایش مشارکت فعال مردم در حوزه‌های مختلف کشور است؛ حوزه‌هایی همچون سیاست، فرهنگ، اقتصاد و مسائل اجتماعی. این مشارکت مردمی باعث تقویت بنیه اجتماعی و افزایش اعتماد عمومی می‌شود که لازمه هر نظام پویا و پیشرفته‌ای است.

اخیراً در کمیسیون امور داخلی مجلس شورای اسلامی بحث‌هایی درباره تقویت تشکل‌های مردم‌نهاد و نهادهای مدنی مطرح شده است که می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای مؤثر برای تحقق همین هدف بزرگ مورد توجه قرار گیرد. حضور فعال و مستمر مردم در عرصه‌های گوناگون اجتماعی و سیاسی یکی از دغدغه‌ها و تأکیدات اصلی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی بوده است. ایشان همواره بر نقش مردم و اهمیت مشارکت آن‌ها در تعیین سرنوشت و اداره کشور تأکید داشتند. اگر این مشارکت به شکلی صحیح و مستمر تحقق یابد می‌توان به یقین گفت که حرکت حسینی آثار عمیق و سازنده خود را در زندگی فردی و اجتماعی مردم به وضوح نشان داده است.

شاخص‌هایی که پس از ایام محرم و صفر باید مورد توجه قرار گیرند تغییرات محسوس در سبک زندگی مردم، افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی و تقویت مشارکت مردمی در زمینه‌های مختلف است. این شاخص‌ها معیارهای اساسی برای سنجش موفقیت در ترویج فرهنگ حسینی و تحقق اهداف این جریان فکری و فرهنگی هستند. ان‌شاءالله بتوانیم در مسیر تحقق این اهداف و تثبیت حرکت امام حسین(ع) به عنوان محور تحولات مثبت در جامعه گام برداریم تا همگان در فردای بهتر و جامعه‌ای سالم‌تر و پویاتر سهمی داشته باشند.

رسا ـ میزان رضایت شما از برنامه های صدا و سیما برای تبلیغ نهاد دین چقدر است؟

گاهی وقتی به برنامه‌سازی‌های صدا و سیما در حوزه دین و فرهنگ دینی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که موفقیت و اثربخشی برخی آثار نه صرفاً به دلیل موضوعات مطرح شده بلکه بیشتر به خاطر وجود یک تیم محتوایی قوی، پرانگیزه و مصمم بوده است. آن تیم‌های پشت صحنه با دانش و تجربه خود و با عزم راسخ توانسته‌اند فضایی پدید آورند که مخاطب نه تنها جذب محتوا شود بلکه با آن ارتباط عمیق برقرار کند و پیام‌ها را در زندگی شخصی و اجتماعی خود بگنجاند. به همین دلیل وقتی نظام تبلیغ دینی و روحانیت با این جریان‌های حرفه‌ای و نوآور همراه می‌شوند نتیجه کار بسیار اثرگذار و ماندگار خواهد بود و ظرفیت عظیمی برای ارتقاء فرهنگ دینی در جامعه ایجاد می‌شود.

امروزه متأسفانه می‌بینیم که جایگاه روحانیت در صحنه اجتماعی کشور نسبت به ظرفیت و مأموریت‌های مهمی که بر عهده دارد، آنچنان که باید فعال و مؤثر نیست. بسیاری از مساجد و مراکز دینی در محله‌ها و مناطق مختلف نیازمند فعالیت‌های بیشتر و ارتباط مستقیم‌تر، زنده‌تر و دوسویه با مردم هستند. ضرورت دارد که روحانیت با بهره‌گیری از ابزارهای نوین رسانه‌ای و فناوری‌های روز ارتباط خود با مردم را عمیق‌تر و گسترده‌تر کند.

ما نیازمند تولیداتی هستیم که بتوانند به شکل جذاب، حرفه‌ای و هنرمندانه ارزش‌های دینی را به مخاطب منتقل کنند. این تولیدات می‌تواند شامل سریال‌های تلویزیونی، مستندهای تأثیرگذار، برنامه‌های تعاملی، گفت‌وگوهای زنده و متنوع باشد که علاوه بر انتقال مفاهیم، ظرفیت ایجاد انگیزه و تحول در مخاطبان را نیز داشته باشند. آثار رسانه‌ای با کیفیت و جذاب می‌توانند پلی میان مردم و دین بسازند و موجب تقویت پیوند مردم با ارزش‌های دینی و اعتقادی شوند. خوشبختانه در سال‌های اخیر برخی مستندها و برنامه‌های تولید شده در این حوزه توانسته‌اند این هدف را محقق کنند و تأثیرات مثبت خود را بر جای بگذارند که جای تقدیر و تشکر دارد.

با تداوم این روند امید است که شاهد تولید آثار ارزشمند بیشتری باشیم که در زمینه فرهنگ‌سازی دینی و تقویت نهاد دین در جامعه نقش اساسی ایفا کنند. این آثار باید بتوانند مخاطب را درگیر کرده و ارتباط عمیقی میان او و فضای دینی ایجاد نمایند؛ ارتباطی که دیگر صرفاً محدود به مناسبت‌ها یا مراسم خاص نباشد بلکه به یک جریان همیشگی و زنده در زندگی روزمره مردم تبدیل شود. چنین تحول فرهنگی می‌تواند زمینه‌ساز زنده شدن باورها و ارزش‌های دینی در جامعه، تقویت اخلاق اجتماعی و حتی مقابله با چالش‌های معنوی و فرهنگی روز باشد.

باید گفت که رسانه ملی و روحانیت در کنار هم ظرفیت عظیمی برای توسعه تبلیغ دینی و فرهنگ دینی دارند، اما برای تحقق این ظرفیت، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری مناسب و همراهی جدی نهادهای فرهنگی و دینی هستیم تا بتوانیم در آینده‌ای نزدیک شاهد تأثیرات عمیق و پایدار این تلاش‌ها در جامعه باشیم.