«مرزبان نامه»؛ اثری گرانسنگ از دل فرهنگ ایرانی اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، «مرزبان نامه» از آثار فاخر ادب تعلیمی ایران اسلامی است که ریشه در قرن چهارم هجری دارد و از زبان مرزبان بن رستم سپهبد آن دوران به زبان طبری نگاشته شده است این اثر که در اصل به زبان مازندرانی بوده سال‌ها بعد به کوشش سعدالدین وراوینی به زبان فارسی دری بازگردانی شده و اکنون در قالب نسخه‌ای تازه و پژوهش‌محور با کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر استاد نام‌آشنای دانشگاه تهران منتشر شده است.

این کتاب نفیس که از سوی انتشارات صفی علیشاه در قطع وزیری و با جلد زرکوب در ۷۹۵ صفحه و در بیست و نهمین نوبت چاپ عرضه شده است تلاش دارد با ارائه معنا و شرح واژگان دشوار و تبیین ابیات و نکات ادبی و دستوری خواننده امروز را با فضای غنی فرهنگ و ادب کهن ایرانی آشنا سازد.

مرزبان نامه در زمره آثار تعلیمی قرار دارد که به دلیل ساختار داستانی و پندآمیز خود شباهت بسیاری با کلیله و دمنه دارد و در آن مفاهیم اخلاقی همچون آز و طمع بخل و حسادت دروغ‌گویی و ستیزه‌جویی از زبان حیوانات و انسان‌ها روایت شده است تا با زبانی شیرین و غیرمستقیم پیام‌هایی عمیق را به مخاطب منتقل کند.

مرزبان‌نامه؛ آموزگار پنهان سیاست در لباس قصه

از مهم‌ترین آثار ادبیات فارسی که به دلیل محتوای سیاسی‌اش می‌توان آن را با اندکی تسامح گونه‌ای سیاست‌نامه به شمار آورد مرزبان نامه سعدالدین وراوینی است.

در مرزبان نامه از شیوه داستان‌پردازی از زبان حیوانات و گیاهان استفاده شده است.

در آن دوران چنین رسم بود که هر پند و نصیحتی را در لباس کنایات و استعارات و تماثیل یا زبان دیگران به ویژه جانوران ادا کنند.

این قبیل حکایات اغلب کوتاه ساده دارای بار اخلاقی اجتماعی سیاسی و مدیریتی هستند و محور بیش‌تر حوادث‌شان دشمنی و خصومت ذاتی افراد با یک‌دیگر است که در این راستا می‌توان به مواردی چون کشتن و خوردن از سوی قوی‌ترها غصب‌کردن جای یک‌دیگر جدال بر سر طعمه و جاه و مقام و نیز فریب دادن و گرفتار شدن در دام‌های قدرت اشاره کرد.

ضرورت بازخوانی متون کهن در عصر تهاجم فرهنگی

در جای جای این کتاب می‌توان ردپای ضرب‌المثل‌ها و آموزه‌های اخلاقی را که در فرهنگ گفتاری مردم ایران ریشه دارد مشاهده کرد و همین ویژگی موجب شده است که مرزبان نامه نه تنها در قالب یک اثر ادبی بلکه به عنوان منبعی تربیتی و اخلاقی مورد توجه اهل فرهنگ و تربیت قرار گیرد.

خواندن مرزبان نامه از آن جهت اهمیت دارد که مخاطب خود را با زیست ایرانیان گذشته منش و سلوک ایشان و نوع تعامل آنان با دیگران آشنا می‌کند و از خلال قصه‌های کهن این سرزمین افق‌هایی تازه از خرد و اخلاق را به روی نسل امروز می‌گشاید.

مرزبان نامه به عنوان بخشی از هویت تاریخی و ادبی ملت ایران پلی میان گذشته و حال ایجاد می‌کند و نقش بسزایی در آشنایی نسل‌های جدید با آداب و رسوم و فرهنگ کهن ایرانی دارد در روزگاری که تهاجم فرهنگی و غفلت از میراث فکری و معنوی ملت‌ها در حال گسترش است چنین آثاری می‌تواند به عنوان سندی زنده از فرهنگ اصیل و غنی ایران اسلامی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.