سه ویژگی بنیادین معارف الهی برای ترسیم مسیر سعادت ابدی

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت‌الله محمود رجبی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری و شورای عالی حوزه‌های علمیه در درس اخلاق که سه شنبه شب، دوم اردیبهشت در مدرسه علمیه معصومیه برگزار شد، با اشاره به تقسیم‌بندی معارف دینی، اظهار داشت: معارف به دو دسته کلی قابل تقسیم هستند؛ دسته‌ای از آنها دانستنش ضروری نیست و حتی ممکن است آگاهی از آنها برای انسان مضر باشد، بنابراین ندانستن‌شان خللی در مسیر انسان ایجاد نمی‌کند. اما در مقابل، برخی از معارف هستند که دانستن‌شان ضروری می‌باشند و از اهمیت خاصی برخوردارند و باید مورد توجه قرار گیرند.

این عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: آن‌چه که در این میان سرنوشت‌ساز است، شناخت و باور داشتن به معارفی است که نقش نقشه‌ی راه را برای انسان ایفا می‌کنند؛ نقشه‌ای که اگر به آن عمل شود، انسان را به خداوند متعال نزدیک کرده و زمینه‌ساز سعادت ابدی او خواهد شد.

آیت‌الله رجبی  ادامه داد: نکته قابل توجه آن است که این نقشه راه حیاتی را نمی‌توان صرفاً با تکیه بر عقل و تجربه بشری به دست آورد. حتی اگر انسان با تمام توان و ظرفیت‌های ذهنی و عملی خود نیز در پی آن باشد، باز هم به دلیل محدودیت ابزار‌های بشری، توان کشف آن مسیر حقیقی را نخواهد داشت.

وی تأکید کرد: از همین رو، نیازمند بهره‌گیری از منابعی فراتر از ابزار‌های انسانی هستیم؛ منابعی که از سوی پروردگار حکیم ارائه شده‌اند و تنها از مسیر وحی و هدایت الهی می‌توان به آنها دست یافت. عمل به این معارف راهبردی، تضمین‌کننده‌ رستگاری انسان در دنیا و آخرت خواهد بود.

لزوم شناخت معارفی که مسیر سعادت ابدی را ترسیم می‌کنند

آیت‌الله رجبی با تاکید بر نقش این معارف سرنوشت‌ساز ادامه داد: برخی از این معارف، در واقع نقشه‌ راه انسان برای رسیدن به قرب الهی و سعادت ابدی هستند؛ نقشه‌ای که باید نه‌تنها آموخته شود، بلکه به عمق جان انسان بنشیند و در رفتار و باور او نهادینه شود.

وی در ادامه تصریح کرد: نکته اساسی این است که چنین نقشه‌ای را نمی‌توان صرفاً با تکیه بر عقل و تجربه بشری به دست آورد. برای نمونه، مسائلی به ظاهر ساده مانند این‌که آیا انسان باید در زمان خاصی و با افعالی معین نماز بخواند، موضوعاتی نیستند که عقل به تنهایی بتواند ضرورت آنها را درک کند. این مسائل، از گزاره‌هایی عمیق‌تر آغاز می‌شوند و به جزئیاتی می‌رسند که عقل در آن‌جا دچار حیرت و خطا است.

این عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: تاریخ بشر گواه آن است که بسیاری از گزاره‌هایی که روزی با عقل و تجربه به آنها رسیدند، در گذر زمان نقض شدند. این واقعیت نشان می‌دهد که عقل و تجربه، ابزار‌هایی محدود و خطاپذیرند. افزون بر این، سطح توانایی عقلی و تجربی در میان انسان‌ها متفاوت است و شرایط فردی و اجتماعی نیز می‌تواند در شکل‌گیری این توانمندی‌ها مؤثر باشد؛ بنابراین نمی‌توان یک معیار یگانه و همیشگی برای سنجش حقیقت بر اساس عقل و تجربه در نظر گرفت.

وی اظهار کرد: با وجود ارزش عقل و تجربه در برخی اصول، این ابزار‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند مسیر کامل و مطمئن رسیدن به حقیقت و ذات الهی را نشان دهند. برای کشف نقشه راه سعادت ابدی، نیازمند راهنمایی هستیم که از جانب خداوند متعال و از طریق وحی و هدایت پیامبران الهی به ما رسیده است. این تنها مسیری است که می‌تواند ما را از سرگردانی نجات دهد و به قرب الهی برساند.

لزوم شناخت معارفی که مسیر سعادت ابدی را ترسیم می‌کنند

آیت‌الله رجبی افزود: یکی از ویژگی‌های مهم این مسیر، آن است که اختیار طی کردن یا نکردن آن به دست انسان نیست. در قرآن کریم و روایات فراوانی تأکید شده که انسان، خواه مؤمن باشد یا نه، در حال حرکت به سوی خداوند است. در این بیانات الهی از واژه «الإنسان» استفاده شده نه «المؤمنین»، که نشان می‌دهد این سیر، یک قاعده همگانی و فراگیر است و همه انسان‌ها را شامل می‌شود.

وی تصریح کرد: این حرکت نه تنها منحصر به انسان نیست، بلکه همه موجودات و حتی پدیده‌های عالم، در حال سیر الی‌الله هستند. همه چیز به خداوند بازمی‌گردد. اما آن‌چه اهمیت دارد، چگونگی طی کردن این مسیر است. از چه مسیری می‌رویم؟ با چه نقشه‌ای؟ آیا با اتکاء به عقل و تجربه بشری؟ یا با راهی که از طریق وحی و پیامبران الهی ترسیم شده است؟

آیت‌الله رجبی با بیان این‌که انتخاب نقشه راه، موضوعی کلیدی و دائمی در تاریخ بشر بوده، گفت: بسیاری از انسان‌ها راه و روش نیاکان خود را ادامه می‌دهند، در حالی که گروهی دیگر، مسیر الهی را در پیش می‌گیرند و با آگاهی، قدم در راهی می‌گذارند که از سوی خداوند نشان داده شده است.

باور به حرکت دائمی در مسیر بازگشت به خداوند انسان را بیدار می کند

وی با تأکید بر نقش معرفت در این مسیر افزود: آن‌چه انسان را بیدار می‌کند، باور به حرکت دائمی او در مسیر بازگشت به خداوند است. به همین دلیل در متون دینی، تأکید فراوانی بر یاد مرگ شده است؛ چرا که مرگ، نقطه‌ای نیست که آغاز حرکت باشد، بلکه مقصدی است که توجه به آن می‌تواند نگاه انسان به زندگی را اصلاح کند.

آیت‌الله رجبی خاطرنشان کرد: اگر این معرفت در انسان زنده شود که لحظه‌به‌لحظه در حال حرکت است، آن‌گاه سبک زندگی او تغییر خواهد کرد. در نهایت، همه انسان‌ها در پایان مسیر، در دو دسته جای می‌گیرند: کسانی که نامه اعمال‌شان را در دست راست می‌گیرند و رستگار می‌شوند و کسانی که نامه‌شان در دست چپ قرار می‌گیرد و به شقاوت می‌افتند. پس باید همت کرد تا راه درست را شناخت و آن را آگاهانه پیمود.

حرکت همگانی به سوی خداوند؛ ضرورتی فراتر از انتخاب شخصی

وی افزود: یاد معاد، نقش کلیدی در پالایش نفس و پاک شدن انسان ایفا می‌کند. این یادآوری، همان ابزار تربیتی و معرفتی است که اولیاء الهی از آن بهره بردند تا نفس خود را تهذیب کنند. شهدا نیز با زنده نگه‌داشتن یاد مرگ و باور عمیق به آن، توانستند دل از دنیا برکنند و به‌راحتی از لذت‌های زودگذر آن عبور نمایند.

آیت‌الله رجبی با اشاره به حدیث مشهور «أَکْثِرُوا ذِکْرَ هَادِمِ اللَّذَّاتِ» (مرگ را بسیار یاد کنید، که ویران‌کننده لذت‌هاست) تصریح کرد: یاد مرگ، هلاک‌کننده لذت‌های دنیوی است و اگر این حقیقت در جان انسان نهادینه شود، بسیاری از لغزش‌ها و دلبستگی‌ها از بین خواهد رفت.

این عضو شورای عالی حوزه های علمیه به سومین ویژگی این مسیر اشاره کرد و گفت: حرکت به سوی خداوند، تنها اختصاص به بهشتیان و نیکوکاران ندارد. حتی کسانی که به جهنم می‌روند، نیز به سوی خدا در حرکت‌اند. چرا که مبدأ و مقصد همه چیز، خداوند متعال است. مسیر، برای همه است؛ اما مقصد نهایی بر اساس انتخاب‌ها و اعمال، متفاوت خواهد بود.

وی تأکید کرد: اینکه باور کنیم لحظه‌به‌لحظه در حال حرکت به سوی خدا هستیم، بزرگ‌ترین عامل برای اصلاح رفتار و سبک زندگی ما خواهد بود. اگر این نگاه در جان ما زنده شود، آن‌گاه از غفلت فاصله می‌گیریم و مسیر بندگی را با آگاهی و اختیار انتخاب می‌کنیم. تنها با این نگاه است که می‌توانیم به دسته‌ای بپیوندیم که در روز قیامت، نامه اعمال خود را با دست راست دریافت می‌کنند.

آیت‌الله رجبی با بیان اینکه تمام عالم در قلمرو قدرت مطلق الهی است، افزود: ما انسان‌ها گاهی در توهم استقلال و اختیار مطلق فرو می‌رویم و فراموش می‌کنیم که اصل و اساس همه چیز، در دست خداوند متعال است. این همان نکته‌ای‌ست که اولیاء الله آن را درک کرده و باور کرده‌اند؛ و، چون باور داشتند، تمام وجود خود را به خداوند سپردند، به او توکل کردند و در برابر حوادث و سختی‌ها، آرامش و یقین داشتند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: یکی از مصادیق این ایمان عمیق، رفتار و روحیه شهدا و بندگان صالح خداوند است؛ کسانی که نه‌تنها دنیا را رها کردند، بلکه همه چیز را در اختیار خدا دیدند. آنها باور داشتند که همه چیز در مسیر بازگشت به خداوند است و همین باور، عامل نجات و آرامش درونی آنها شد.