اهمیت رذائل و فضائل اخلاقی در تحکیم خانواده
به گزارش خبرنگار گروه جمعیت و خانواده خبرگزاری رسا، اساسیترین اقدام افراد جامعه برای حرکت به سوی کمال، آشنایی با معیارهای حق و باطل و نیکی و بدی است تا با آگاهی از آنها بتوان خود را به خوبیها آراست و از پلیدیها پیراست. امروزه دانشمندان علوم رفتاری نیز اولین قدم در اصلاح وضعیت فرد را، تغییرات شناختی میدانند. بنابراین ایجاد آگاهی از خیر و شر در محیط خانه و اجتماع بسیار مهم است. در این نوشتار، تلاش داریم تا به اهمیت شناخت رذایل و فضایل اخلاقی در جهت تحکیم خانواده و پیشگیری از طلاق اشاره نماییم.
شناخت و عمل به فضایل اخلاقی
با شناخت رذایل و فضایل اخلاقی میتوان دریافت که در زندگی، چه کارهایی نیک و چه رفتارهایی بد است. هر یک از اعضای خانواده باید مراتب اخلاقی را بشناسند و بدانند کدام رفتارها خوب و کدام یک بد هستند و بر این اساس، در مراحل زندگی با دانش کافی عمل کنند تا کمتر دچار پشیمانی شوند.
علاوه بر آن، اعضای خانواده میتوانند یک برنامه جمعی برای رشد علمی و معنوی خود داشته باشند؛ مانند مطالعه دستهجمعی، بازگویی مطالب علمی مفید در جمع خانوادگی، شرکت جمعی در مراسم مذهبی و همکاری برای انجام فعالیتهای خیرخواهانه، همگی اقدامات مفیدی در این زمینه هستند. همچنین، ایجاد ارتباط خانوادگی با خانوادههای باایمان و درستکار، در تقویت انگیزه رشد و تعالی و انتقال تجربههای سازنده بسیار مفید است.
توجه و پایبندی به مسائل عاطفی و اخلاقی
پایبندی به ارزشهای اخلاقی، از جمله مهمترین معیارهای همسر شایسته از دیدگاه اسلام محسوب میشود؛ به گونهای که بیشترین توصیههای پیشوایان دینی به داوطلبانِ ازدواج در خصوص توجه به وجود ارزشهای اخلاقی ارائه شده است. ارزشهای اخلاقی، طیفی از احکام دستوری در چهار عرصه اخلاق فردی، خانوادگی، اجتماعی و زیست محیطی را در بر میگیرد.
اهمیت مدارا در روابط عاطفی زن و مرد
گاه روابط عاطفی زن و مرد به علت رفتارهای نامناسبی مانند پرخاشگری کلامی و غیرکلامی یا بیاعتنایی نسبت به هم، به سردی میگراید. در این صورت، توجه به توصیههای اسلام به هر یک از زن و مرد میتواند تا حدی مشکلات را حل کند. یک توصیه اساسی به مرد آن است که در هر صورت با همسرش مدارا کند. این اصل کلی، مرد را وادار میدارد که به صرف یک رفتار نامناسب زن، با واکنشی تند روابط را ناخوشایند نکند. توجه به نکات دیگری نیز مرد را از رفتار نامناسب باز میدارد؛ از جمله اینکه زن را در دست خود امانتی بداند که بدرفتاری و ستم نسبت به او موجب خشم خداوند میشود. این نکات، افزون بر توصیههایی است که نسبت به برقراری روابط عاطفی مثبت با زن تأکید دارد.
بانوانی از جنس کارگزاران نمونه
از سوی دیگر، به زنان توصیههایی شده از جمله اینکه بکوشند به هنگام اختلاف، سوءتفاهمها در کمترین زمان ممکن رفع شود: «خَيْرُ نِسَائِكُمُ اَلْخَمْسُ قِيلَ يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ مَا اَلْخَمْسُ قَالَ اَلْهَيِّنَةُ اَللَّيِّنَةُ اَلْمُؤَاتِيَةُ اَلَّتِي إِذَا غَضِبَ زَوْجُهَا لَمْ تَكْتَحِلْ بِغُمْضٍ حَتَّى يَرْضَى وَ إِذَا غَابَ عَنْهَا زَوْجُهَا حَفِظَتْهُ فِي غَيْبَتِهِ فَتِلْكَ عَامِلٌ مِنْ عُمَّالِ اَللَّهِ وَ عَامِلُ اَللَّهِ لاَ يَخِيبُ؛[1] اميرالمؤمنين عليهالسّلام فرمود: بهترين زنان شما، زنى است كه پنج ويژگى داشته باشد. عرض شد: اى اميرمؤمنان! آن پنج ويژگى كدامند؟ فرمود: فروتن و آرام، نرمخوى و فرمانبردار شوهرش باشد؛ اگر همسرش خشمگين شد پلك برهم ننهد تا او راضى شود و هنگامى كه شوهرش نزد او نيست نسبت به او سخت نگيرد؛ چنين زنى كارگزارى از كارگزاران الهى است، و كارگزار الهى هرگز شكست نمىخورد.»
پذیرش معذرتخواهی همسر و گذشت از خطاهای او، به حل مشکل کمک میکند. در این خصوص گفته شده که زن سعی کند مسائل اختلافی را حتی به روز بعد نکشاند و در همان شبانهروز، آن را فیصله دهد؛ همچنین تلاش کند با مهار واکنش خویش در برابر رفتار نامناسب همسر، همه جنبههای مثبت روابط یکدیگر را زیر سوال نبرد: «أَيُّمَا اِمْرَأَةٍ قَالَتْ لِزَوْجِهَا مَا رَأَيْتُ مِنْكَ خَيْراً قَطُّ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهَا؛[2] هر زنى كه به شوهر بگويد: من از تو تا كنون خير نديدهام همه اعمالش باطل گردد.»
همراهی زوجین در رفع نیازهای عاطفی متقابل
در روابط جنسی، از زن خواسته شده که در حد امکان با مرد همراهی کند و از مخالفت و درگیری در این زمینه خودداری نماید. به مرد نیز توصیه شده که نیاز زن را در نظر گرفته و فقط به فکر ارضای نیازهای خود نباشد. با این توصیهها، بسیاری از اختلافهای زن و شوهر حل میشود. هر چند هر یک از زوجین حقوق ویژهای دارند ولی افراد خردمند به دلیل اهمیت استحکام خانواده از برخی حقوق خویش، برای اصلاح روابط میگذرند تا بنای با عظمت خانواده فرو نریزد.
در این معامله خردمندانه، همسر، فرزندان و بستگان در آینده به عظمت ایثار او اعتراف خواهند کرد و خداوند دانا و کریم هم از دریای بیکران کرم خود به او پاداشی شایسته خواهد داد: « وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِنْ بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ وَأُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَإِنْ تُحْسِنُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا؛[3] و اگر زنی، از طغیان و سرکشی یا رویگردانی شوهرش بیم داشته باشد، مانعی ندارد با هم صلح کنند(و زن یا مرد، از پارهای از حقوق خود، به خاطر صلح، صرفنظر نماید) و صلح، بهتر است؛ اگرچه مردم(طبق غریزه حبّ ذات، در این گونه موارد) بخل میورزند. و اگر نیکی کنید و پرهیزگاری پیشه سازید (و به خاطر صلح، گذشت نمایید)، خداوند به آنچه انجام میدهید، آگاه است (و پاداش شایسته به شما خواهد داد).»
پینوشت
[1]. الکافي، ج۵، ص۳۲۴.
[2]. مکارم الأخلاق، ج۱، ص۲۱۵.
[3]. سوره نساء: آیه 128.
نویسنده: عبدالحمید فاطمی تبار