نگاهی به اندیشمندان ایرانی که در سال ۹۹ از دنیا رفتند

به گزارش خبرگزاری رسا، در سالی که گذشت، خبرهای مربوط به مرگ افراد، در صدر اخبار سراسر دنیا بود، اگرچه بیشتر اخبار مربوط به مرگ بر اثر ابتلا به کرونا برجسته می‌شد ولی در همین سالی که گذشت، افراد برجسته ای در حوزه‌های مختلف به دلایلی غیر از کرونا از دنیا رفتند و کارها و آثارشان نیمه کاره ماند تا نسل‌های بعد از آنها ادامه دهند و کامل کنند. در گزارشی که می‌خوانید مروری خواهیم داشت بر افراد برجسته ای که در حوزه اندیشه در سال ۱۳۹۹ از دنیا رفتند.

عالم تقریبی نامدار در جهان اسلام

آیت الله محمدعلی تسخیری رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و مشاور عالی رهبر انقلاب اسلامی در امور جهان اسلام ۲۸ مرداد ۱۳۹۹ در سن ۷۶ سالگی از دنیا رفت. دبیری مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام) به مدت ۹ سال، مشاوری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور بین‌الملل و رئیس هیأت امنای دانشگاه مذاهب اسلامی از جمله مناصب وی بوده است. «ایده‌های گفتگو با دیگران»، «درباره وحدت و تقریب مذاهب اسلامی»، «رسالت ما تقریب در اندیشه‌ها انسجام در عمل» و «در پرتو قانون اساسی» از جمله آثار وی است. تسخیری چهره‌ای شناخته شده در زمینه تقریب، وحدت مذاهب و گفت‌وگوی ادیان است و اساس تقریب را یک مساله علمی می‌دانست. به عقیده او معنی دقیق تقریب، پیدا کردن مشترکات و سپس همکاری در آن است.

مترجم و دانشنامه نویس نامدار

سعادت، زبان‌شناس، ادیب، دانشنامه‌نویس، مترجم آثار فلسفی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مدیر گروه دانشنامه زبان و ادب فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو شورای عالی ویرایش سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ۱۲ شهریور ۱۳۹۹ ش در سن ۹۵ سالگی در تهران درگذشت.

ترجمه آثاری چون «اخلاق» جورج ادوارد مور، «بخشی از سیر فلسفه در جهان اسلام (ترجمه از انگلیسی)» ماجد فخری، «از وولف تا کانت»، بخش اول از جلد ششم تاریخ فلسفه (ترجمه از انگلیسی)، فردریک کاپلستون، و «تفسیر قرآنی و زبان عرفانی»، پل لویا از جمله کارهای وی در حوزه اندیشه است.

اولین زن فوق دکترای فلسفه در ایران و فارغ التحصیل فلسفه تطبیقی

طوبی کرمانی، استاد فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه تهران و اولین زن فوق دکترای فلسفه در ایران و فارغ التحصیل فلسفه تطبیقی و کلام روز شنبه ۲۲ شهریور ماه سال ۱۳۹۹ در سن ۷۳ سالگی از دنیا رفت. مشاور دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، عضو کمیسیون بانوان و جوانان مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو شورای خیرین سلامت کشور، عضو شورای مرکزی شورای فرهنگی اجتماعی زنان، مدیر مسئول کتاب علمی پژوهشی «زنان»، مؤلف و مترجم برتر بین‌الملل دانشگاه تهران، مدیرکل سابق امور اجتماعی و ایرانیان خارج از کشور، عضو شورای سیاستگذاری زنان اهل بیت (ع) از جمله مسئولیت‌های وی در دوران حیاتش بوده است. اما شهرت و فعالیت‌های کرمانی فقط محدود به ایران نبود و در مجامع بین‌المللی هم فرد نام آشنایی بود به طوری که بسیاری از زنان غیرایرانی در مجامع و کنفرانس‌های بین‌المللی شیفته او می‌شدند و خواستار معاشرت و ارتباط بیشتر با وی بودند.

پیش‌قراول طرح جامعه‌شناسی معرفت

منوچهر آشتیانی، جامعه شناس و پژوهشگر فلسفه هشتم مهرماه ۱۳۹۹ در سن ۹۰ سالگی از دنیا رفت. وی خواهرزاده نیما یوشیج و از نوادگان میرزاحسن آشتیانی بود. آشتیانی در سال ۱۹۷۱ از دوره دکتری دانشگاه هایدلبرگ فارغ‌التحصیل شد و از شاگردان کارل لویت و گادامر بوده است. «کارل مارکس و جامعه‌شناسی شناخت»، «زمان‌های اجتماعی و تاریخی در جامعه‌شناسی و تاریخ»، «جامعه‌شناسی تاریخی» و «پرسیدن و جنگیدن» از جمله آثار منتشر شده آشتیانی است. به عقیده بسیاری از اندیشمندان، مرحوم آشتیانی، از پیش‌قراولان طرح جامعه‌شناسی معرفت در کشور بود و کتاب «جامعه‌شناسی شناخت» نخستین کتاب از نوع خود در فضای فکری کشور، در سال ۱۳۵۴ چاپ شد.

موسس انجمن جامعه شناسی ایران

غلامعباس توسلی، جامعه شناس برجسته ایرانی ۲۵ مهر ۱۳۹۹ در سن ۸۵ سالگی درگذشت. وی عضو پیوسته فرهنگستان علوم بود و تالیفات و ترجمه‌های زیادی داشت. توسلی اولین کسی است که کتاب جامعه شناسی کلاسیک را ترجمه کرده است و زمانی که علوم اجتماعی مورد تهاجم و سوءظن قرارداشت به تاسیس انجمن جامعه شناسی ایران همت گمارد. بسیاری از جامعه شناسان معاصر، وی را تاریخ جامعه شناسی پس از انقلاب می‌دانند.

غلامعباس توسلی تاکنون بیست جلد کتاب تألیف کرده‌است که برخی از آن‌ها مانند نظریه‌های جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی کار و شغل، جامعه‌شناسی دین و … به چاپ‌های مکرر رسیده‌اند. وی همچنین در حدود شصت مقاله علمی پژوهشی در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر کرده‌است.

بانوی اسلام شناس مقیم آمریکا

لاله بختیار، یکی اسلام‌شناسان و قرآن‌شناسان ایرانی‌تبار مقیم آمریکا بود که ۲۷ مهر ۱۳۹۹ در سن ۸۲ سالگی از دنیا رفت. او آثار زیادی را به زبان انگلیسی در مورد اسلام تألیف کرده، که مهم‌تر از همه ترجمه قرآن وی باعث بحث‌های زیادی در محافل اسلام‌شناسی شد. وی ۲۵ کتاب دیگر نیز در مورد اسلام به تحریر درآورده است. بختیار از شاگردان سید حسین نصر بود و دکترای خود را در رشته روانشناسی تربیتی از دانشگاه نیومکزیکو دریافت کرد. او در رشته فلسفه مذهب نیز دارای کارشناسی ارشد از همان دانشگاه است. بختیار برخی آثار مهم علی شریعتی و مرتضی مطهری را نیز به انگلیسی برگردانده است.

نواندیش دینی که هم مدافع دین بود هم تجدد

داوود فیرحی، نظریه‌پرداز و پژوهشگر علوم سیاسی در ۲۱ آبان ماه سال ۱۳۹۹ در سن ۵۶ سالگی بر اثر ابتلا به کرونا از دنیا رفت. او عالم و استادی نواندیش بود که کوشید فقه پویا را معنا دهد. تمرکز اصلی او در همه این سال‌ها، بر اندیشه سیاسی بود و در این میان، رابطه فقه و سیاست یا به بیان دیگر، دین و دولت، نقطه پرگار این سویه فکری بود. همین هم، مهم‌ترین میراث اوست. به قول رسول جعفریان، فیرحی از گرایش‌های جاری در جامعه، انتخاب خاص خود را داشت. او مدافع دمکراسی و تجددی بود که بتواند با دین سازگارش کند.

مولف و مبدع جامعه شناسی خودمانی

حسن نراقی، پژوهشگر ایرانی که بیشتر به دلیل آثارش در زمینه جامعه‌شناسی غیرآکادمیک شناخته‌شده است دوم آذرماه ۱۳۹۹ در سن ۷۶ سالگی بر اثر سرطان درگذشت. نام نراقی با کتاب معروف او با عنوان «جامعه شناسی خودمانی» می‌شناسند. کتابی که به زبان ساده و خودمانی به مسائل روزمره مردم پرداخته بود و به واسطه این اثر واژه جامعه شناسی برای مردم شناخته شد. وی جامعه‌شناس نبود و تحصیلات دانشگاهی در علوم اجتماعی هم نداشت ولی نویسنده‌ای مردم‌پسند بود که از راه نوشته‌های تاریخی و تحلیلی‌اش مردم مدار شد. کتاب «جامعه شناسی خودمانی» در سال ۱۳۹۹ به چاپ سی و سوم رسید که در تاریخ نشر ایران کمتر کتابی به این میزان چاپ شده است. البته از نراقی آثار دیگری چون «پی‌نکته‌هایی بر جامعه‌شناسی خودمانی» و «چکیده تاریخ ایران: از کوچ آریایی‌ها تا پایان سلسله پهلوی» هم منتشر شده است ولی همه او را با کتاب «جامعه شناسی خودمانی» می‌شناسند.

جامعه شناسی که راهش نیمه کاره ماند

هاله لاجوردی جامعه‌شناس ایرانی و استادیار گروه ارتباطات دانشگاه تهران ۱۳ بهمن ماه سال ۱۳۹۹ در سن ۵۶ سالگی از دنیا رفت. «زندگی روزمره در ایران مدرن با تأمل بر سینمای ایران» کتاب تالیفی اوست ولی این مرحومه، آثار بسیاری از جمله «فرهنگ و زندگی روزمره»، «الهیات جدید (مجموعه مقالات)»، نظریه سیستم‌ها (مجموعه مقالات)، «نوسازی (مجموعه مقالات)» و «فلسفه اخلاق» را ترجمه کرد. لاجوردی در سنت نظریه انتقادی پژوهش می‌کرد و از دنبال‌کنندگان دیدگاه‌های یوسف اباذری بود.