مدیریت مناسبات اجتماعی شیعیان در عصر امام هادی

حجت الاسلام سید قاسم رزاقی موسوی عضو هیأت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به مناسبات اجتماعی شیعیان امامیه در عصر امام هادی(ع) اظهار داشت: با وجود همه دشواری ها و فضای بسته سیاسی- اجتماعی زمان امام هادی(ع) که اهل بیت(ع) نه تنها قدرت سیاسی نداشتند بلکه حاکمیت ها عليه آنان بود، هویت بخشی به شیعیان و حفظ کیان مذهب در بعد معرفتی و مدیریت اجتماعی و فرهنگی فراموش نشد.

وی افزود: مدیریت مناسبات اجتماعی شیعیان به خوبی انجام شد تا همواره پیروان اهل بیت(ع) به عنوان جریان و جنبشی آزاد و عدالت خواه، در طول تاریخ باقی بمانند و شیعیان با توجه به ضرورت هویت بخشی به جامعه شیعی، با رعایت مناسبات و ارتباطات اجتماعی هم در بعد درون شیعی و هم برون شیعی و جامعه اسلامی براین مهم صحه گذاشتند.

این پژوهشگر تاریخ تشیع با تأکید بر این که مناسبات اجتماعی شیعیان در دو عرصه فوق اهمیت داشت، خاطرنشان کرد: تعامل اجتماعی شیعیان با امام در حوزه های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی صورت گرفت که با هدایت امام به صورت مناسبی تحقق یافت؛ همان گونه که تعامل با دیگر فرق شیعی این عصر مانند فطحية، واقفيه و فرقه انحرافی منتسب به شيعه غلات نیز با هدایت امام از انحرافات فکری و اخلاقی پیروان این فرقه ها، آسیب های کم تری دیدند.

وی اضافه کرد: در تعامل برون مذهبی نیز به دلیل اوضاع نامناسب و سیاست دستگاه حاکمه، ارتباطات اجتماعی و تعامل کمتری ممکن بود، اما گزاش های اندک در منابع، نشان از تعاملات فرامذهبی شیعیان و توجه به اصلاح مناسبات اجتماعی در جامعه داشت.

حجت الاسلام رزاقی موسوی با بیان این که این عصر برای شیعیان دشوار بود، تصریح کرد: حاکمان عباسی مانند هرحکومت دیگری، درصدد کنترل فعالیت های اجتماعی - سیاسی افراد جامعه به ویژه مخالفان بودند، از این رو با توجه به توصیه های امام، تعاملات با احتیاط صورت می گرفت و به تدریج فرهنگ اهل بیت(ع) از مدینه به دیگر نقاط گسترش یافت.

وی عنوان کرد: در این دوره، برخی اصحاب و شاگردان امام هادی(ع) مانند ابن سکیت وعبدالعظیم حسنی از جایگاه اجتماعی مناسبی برخوردار و تأثیرگذار بودند و به همراه وکلای امام، با تثبيت و تقویت سازمان وکالت، عقاید شیعیان اماميه را گسترش دادند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) یادآور شد: از مشکلات مهم این دوره، برخی تفاوت های اعتقادی فرقه های شیعی، اندیشه ها و عقاید فرقه انحرافی «غالیان» و فتنه خلق قرآن بود که می‌ توانست در گسترش اختلافات درونی و انحراف شیعیان امامی تأثیر گذار باشد که با هدایت امام و توجه شیعیان به هشدارهای آن حضرت و برخورد جدی با غالیان و دیگر منحرفان بی تأثیر ماند./1330/ج