ساخت اولین دستگاه درمان پلاسمایی زخم‌های دیابتی
شرکت دانش‌بنیان «هوپاد صنعت پلاسما» که زیرمجموعه دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت می‌کند، موفق شده برای اولین‌بار در دنیا دستگاهی را برای تزریق پلاسما جهت درمان زخم‌های پوستی بیماران مبتلا به دیابت ابداع کند.
به گزارش خبرگزاري رسا، ایران محقق و دانشمند بنام و مطرح در دنیا کم ندارد وهر ازگاهی شاهد درخشش آنها در عرصه‌های جهانی هستیم و با کارهای بزرگی که انجام می‌دهند، به دنیا یادآور می‌شوند که ایرانی‌ها هنوز هم به‌رغم تحریم‌هایی که دنیا علیه آنها وضع کرده، کمر خم نکرده‌اند و استوار ایستاده‌اند تا فتح قله‌های علم. در این میان، شرکت‌های دانش‌بنیان نقش تعیین‌کننده‌‌ای در بهبود وضعیت ایران در تولید علم دنیا داشته‌اند. یکی از این نمونه‌ها، کاری است که شرکت دانش‌بنیان «هوپاد صنعت پلاسما» انجام داده است. این شرکت که زیرمجموعه دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت می‌کند، موفق شده برای اولین‌بار در دنیا دستگاهی را برای تزریق پلاسما جهت درمان زخم‌های پوستی بیماران مبتلا به دیابت ابداع کند. این دستگاه نمونه دیگری در دنیا ندارد و از این‌رو، مقاله آن در مجله «Nature» که یکی از معتبرترین مجله‌های چاپ مقالات علمی در دنیاست، منتشر شده است. به این بهانه با سارا فتح‌الله، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان گفت‌وگو کردیم.
خودتان در چه رشته‌ای تحصیل کرده‌اید؟
من دوره کارشناسی در رشته فیزیک مهندسی پلاسما وکارشناسی‌ارشد در رشته فیزیک اتمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تحصیل کرده‌ام و دوره دکتری را هم در فیزیک اتمی دانشگاه امیرکبیر ادامه می‌دهم.
دانشگاه آزاد اسلامی تا چه اندازه در پیشبرد علمی شما کمک‌کننده بوده؟
از مزیت‌هایی که دانشگاه آزاد اسلامی برای دانشجویانش دارد، اینجاست که فضای لازم را در اختیار ما دانشجویان قرار داد تا به اصطلاح خودمان، خیلی زود دست‌به آچار شویم. آزمایشگاه‌های مجهز و خوبی در دسترس ما بود که می‌توانستیم دروسی را که می‌خوانیم، در تحقیقات خودمان بسازیم. با وجود اینکه ما در رشته پلاسما تحصیل می‌کردیم، بیشتر بچه‌ها مقداری الکترونیک هم بلد بودند که بتوانند منابع تغذیه را خودشان بسازند. این امکانات و فضاها را خوشبختانه دانشکده فیزیک دانشگاه علوم و تحقیقات برای ما فراهم کرد تا بتوانیم راحت کار کنیم؛ چیزی که در مقطع دکتری برای دانشجویان فراهم نبود. من یادم می‌آید از ترم3 دانشگاه، از آنجایی که دانشجویی پیگیر بودم، موضوعات مختلفی را مطرح می‌کردم تا به من اجازه کار روی آن موضوعات را بدهند.
پلاسمای سرد چه کاربردهایی دارد؟
پلاسما در حوزه‌های مختلفی، از تلویزیون گرفته تا شفق‌هایی که در آسمان دیده می‌شود، در حوزه پزشکی و جراحی‌هایی که روی نقاط حساس بدن انجام می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. پلاسمای دیگری هم وجود دارد که به نام پلاسمای سرد شناخته می‌شود. پلاسمای سرد در حوزه‌های پزشکی کاربردهای زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین کاربردها، از بین بردن باکتری‌هاست؛ مساله‌ای که به خاطر آنتی‌بیوتیک‌هایی که مصرف می‌کنیم و بدن‌مان به آنها مقاوم شده، روزانه با آن در تماس هستیم. پلاسمای سرد در شرایطی که به‌طور موضعی با آنها در تماس باشد، می‌تواند باکتری‌ها را از بین ببرد. در حوزه‌های کاربردی پلاسما، تحقیقاتی که بیش از همه روی آن صورت گرفته، درمان سلول‌های سرطانی است که محققان درمان‌های مختلفی را روی این سلول‌ها انجام می‌دهند.
شما چه تحقیقاتی را در این زمینه انجام داده‌اید و چه شد که به سمت درمان زخم‌های بیماران دیابتی کشیده شدید؟
کاربرد دیگری از پلاسمای سرد را که ما روی آن مطالعه کرده بودیم، ترمیم زخم‌ها بود. زمانی که من تحقیقاتم را در این زمینه شروع کردم، مقالاتی که درباره تاثیر پلاسمای سرد روی ترمیم زخم‌ها بود، به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید. در این مقالات در حوزه زخم‌های مزمن، مطالعات خود را آغاز کرده بودند. مقالات مختلف را مطالعه کرده بودیم و این ایده را در سر داشتیم تا بتوانیم درمان موثری را برای درمان زخم‌های دیابتی کشف کنیم، با توجه به اینکه 60 درصد بیماری‌هایی که مردم ایران با آن دست به گریبانند، بیماری‌های غیرواگیردار هستند که بیماری‌های قلبی، سرطان‌ها و دیابت جزء شایع‌ترین آنها به‌شمار می‌آیند. آمار مبتلایان به دیابت در دنیا بسیار بالاست و حتی حدود سه میلیون مبتلا به دیابت در ایران وجود دارد. با گذر زمان، بخش اعظم این مبتلایان که می‌توان گفت حدود 50 درصد از آنها دچار زخم‌های دیابتی می‌شوند، اغلب نوروپاتی‌هایی است که در بدن آنها ایجاد می‌شود و حس بدن خود را به‌ویژه در ناحیه پاها از دست می‌دهند. این بیماران به‌دلیل نوروپاتی، حتی گرمای ناشی از قرار گرفتن بدن در کنار شوفاژ را هم ممکن است حس نکنند که نتیجه آن تاول‌هایی است که روی بدن آنها ایجاد می‌شود. این درصد از بیماری به‌طور مداوم در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تعداد مبتلایان به دیابت در کشور تا 10 سال آینده به 6 میلیون نفر برسد که آمار پایینی نیست و باید کاری کرد. این حجم بیمار، با توجه به درمان‌هایی که برای بهبود زخم‌های دیابتیک استفاده می‌شود، هزینه‌های بالایی را دربر می‌گیرد. پانسمان‌های نوینی که در این حوزه به کار می‌روند، معمولا هزینه‌های بسیار بالایی دارند و مساله اینجاست که شامل بیمه هم نمی‌شوند و با توجه به اینکه غالبا اقشار کم‌درآمد به‌دلیل رعایت نکردن رژیم‌غذایی مبتلا به این بیماری می‌شوند، هزینه‌های سرسام‌آور آن می‌تواند دردسرساز باشد. علاوه‌بر این، دیابت یک بیماری ارثی است.
چطور وارد ساخت دستگاه شدید؟
بعد از مطالعه مقالات محدودی که در زمینه درمان زخم‌های دیابتی در دنیا وجود داشت و همچنین با توجه به اینکه در زمینه پلاسمای سرد هم تحقیق کرده بودیم، به این فکر افتادیم که شاید بتوان از پلاسما در درمان زخم‌های دیابتی هم استفاده کرد. پیگیری‌های زیادی کردیم و درنهایت توانستیم در سال 93 یک پکیج پلاسمای سرد را بسازیم. با مراکز زیادی صحبت کردیم و حتی مانند خود بیماران از مطب پزشکان وقت گرفتیم و با پزشکان صحبت کردیم و اتفاقات خوبی برایمان رقم خورد. در این میان، یکی از پزشکان ما را به‌خوبی حمایت کرد و باعث شد وارد طرح آزمایش‌های حیوانی این دستگاه شویم. در سال 95-94 طرح آزمایش‌های حیوانی آن را آغاز کردیم. یکی از دشواری‌های حوزه پزشکی اینجاست که روند حیوانی- انسانی آن باید به مرور طی شود تا نتیجه‌ای که می‌خواهیم به‌دست آوریم و بعد از آن محصول را وارد بازار کنیم. در آزمایش‌های حیوانی، روی بدن موش‌های آزمایشگاهی زخم‌هایی را ایجاد و سپس درمان کردیم که نتایج بسیار خوبی را به‌دنبال داشت. ما در این فرآیند، با یک بار تابش پلاسما و یک ماه پیگیری توانستیم زخم را به‌طور کامل درمان کنیم. این یافته‌ها باعث شد مقاله ما برای اولین بار در دنیا با این موضوع در مجله معتبر Nature چاپ شود و جایزه اول را هم ببریم. آنجا بود که بعد از مدت‌ها دوندگی، تحقیقات ما در دنیا دیده شد.
به‌طور قطع، مسیری را که طی کرده‌اید، سختی‌های زیادی داشته؛ چطور توانستید این سختی‌ها را پشت سر بگذارید؟
بله، ما دشواری‌های زیادی در این مسیر داشتیم، اما تنها چیزی که من نوعی را در مسیرم نگه داشت، علاقه‌ای بود که داشتم. حتی صبح‌ها خودم پوشال زیر موش‌ها را عوض می‌کردم. اما چیزی که وجود دارد، این است که من هیچ‌وقت دوست نداشتم برای کسی کار کنم و دوست داشتم خودم وارد کار شوم و بقیه دوستانم را هم وارد این حوزه کنم. این پیشرفت و دیده شدن در سطح دنیا باعث شد پژوهشگاه غدد و متابولیسم بیمارستان شریعتی از ما برای طرح بالینی حمایت کند و اجازه تست این روش را برای 70 بیمار به ما دادند. این طرح را طی دو سال انجام دادیم که باز هم نتایج خوبی به دست آوردیم. بار دیگر، مقاله بالینی آن در مجله Nature به چاپ رسید و جوایزی به ما اهدا کردند. پیش از آنکه وارد سیستم مجوز سازمان غذا و دارو شویم، به‌دلیل نتایج مثبتی که از آزمایش‌های بالینی گرفته بودیم، در کلینیک بیمارستان شریعتی با تعیین تعرفه، کارهایی برای درمان بیماران انجام دادیم و باعث شد بتوانیم شرکت را ثبت کنیم.
این دستگاه چگونه عمل می‌کند؟
این دستگاه درواقع یک سیستم خدماتی است که به شماری از بیماران ارائه خدمت می‌کند. در این دستگاه که سامانه پلاسمای سرد فشار اتمسفری نام دارد، از پرتوهایی استفاده می‌شود که مجموعه‌ای از ذرات واکنش‌پذیر پلاسما را طی تابشی پنج‌دقیقه‌ای روی پوست می‌تاباند که ابعاد 10×10 را دربر می‌گیرد که هرچه وسعت زخم بیشتر باشد، وسعت تابش هم بیشتر می‌شود. برای این حجم از زخم، پلاسماتراپی را داریم که از سه بخش منبع تغذیه های‌ولتاژ، پروب نازل و یک کپسول هلیم تشکیل می‌شود. کپسول هلیم یونیزه شده و پلاسما از هلیم تولید می‌شود که روی زخم تماس مستقیم دارد.
درمان‌های فعلی که برای بهبود زخم‌های دیابتی به کار می‌روند، چه هزینه‌ای دربر دارد؟
معمولا هر پانسمان به اندازه کف دستی که برای ترمیم و درمان زخم‌های دیابتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از 100 هزار تومان برای این بیماران شروع می‌شود که هر 24 ساعت باید تعویض شود. هر پانسمان به اندازه 10×10 برای یک هفته این بیماران به‌کار می‌رود که بسیار گران تمام می‌شود. این پانسمان‌ها شامل بیمه هم نمی‌شود. یکی از کاربردهای دیگر پلاسما، انعقاد خون است که همان ذراتی که تولید می‌کند، باعث تحریک سلولی می‌شود که ترمیم زخم‌ها را یک تا دو مرحله سرعت می‌بخشد.
چه سالی تبدیل به شرکت دانش‌بنیان شدید؟
ما مرداد97 دانش‌بنیان شدیم. البته فرآیند ثبت شرکت دیر صورت گرفت. ما ابتدا همه کارهایمان را انجام دادیم، نتایج آزمایش‌ها را گرفتیم، در بیمارستان مستقر شدیم و زمانی که مطمئن شدیم محصول‌مان وارد بازار می‌شود، برای ثبت شرکت اقدام کردیم.
دستگاهی را که تولید کرده‌اید در حال حاضر وارد بازار و صنعتی شده است؟
درحال حاضر مذاکراتی را انجام داده‌ایم و امیدواریم به‌زودی بتوانیم آن را وارد بازار کنیم. ما به‌طور شخصی روی این پروژه سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، اما بیمارستان شریعتی و دانشگاه‌تهران از طرح‌های حیوانی و بالینی حمایت کرده‌اند. ما فعلا تولید محدودی داریم و وارد تولید انبوه نشده‌ایم.
آیا برای این دستگاه نمونه‌ای خارجی هم وجود دارد؟
پلاسما یک علم است و چیز جدیدی نیست که از چند دهه قبل تاکنون در صنعت و پزشکی بارها مورد استفاده قرار گرفته است. تاکنون حتی در حوزه زخم هم از پلاسما استفاده کرده بودند. اما ما یک نوآوری در ایده داشتیم، به‌طوری که این سیستم را برای اولین‌بار برای درمان زخم‌های دیابتیک به کار بردیم و مقاله ما برای اولین بار در دنیا چاپ شد و ما سیستم را ساختیم بدون اینکه آن را وارد کنیم.
آیا کشور دیگری هم غیر از ایران وارد این حوزه شده است؟
بعد از اینکه مقاله ما منتشر شد، در حال حاضر آلمان به‌عنوان یک کشور پیشتاز در حوزه استفاده از پلاسما در صنعت پزشکی، روی ترمیم زخم‌های دیابتی با پلاسما فعالیت می‌کند. اما استفاده از پلاسما در ترمیم زخم در آلمان بسیار گران‌قیمت و حدود پنج تا هشت هزار یورو و بسیار متفاوت از قیمتی است که برای ما تمام می‌شود.
الان اگر بیماری بخواهد تحت درمان زخم دیابتی با پرتو پلاسما قرار گیرد، چقدر باید هزینه کند؟
هزینه تعیین‌شده هر بار تابش در کلینیک‌های دولتی برای هر بار درمان، 100 هزار تومان است، اما لزومی ندارد بیمار هر بار این تراپی را دریافت کند و بستگی به حجم باکتری و سطح گسترش زخم دارد. با توجه به تجویز پزشک و پرستار، درمان زخم‌ها انجام می‌گیرد. این رقم شاید ظاهرا زیاد به نظر برسد، اما چند مرحله ترمیم زخم را جلو می‌اندازد که باعث می‌شود پانسمان‌های نوینی که هزینه‌های بیشتری دارند، کمتر مورد استفاده قرار گیرند.
تقریبا با هر بار استفاده از دستگاه تابش پرتوهای پلاسما، حجم باکتری‌ها چقدر کم می‌شود؟
با هر بار استفاده از این دستگاه، حجم باکتری صفر می‌شود. ما قبل و بعد از درمان پلاسما، کشت باکتری را انجام داده‌ایم که هیچ مقداری از باکتری را نشان نمی‌دهد. در این هنگام، وقتی پانسمان جدید روی زخم قرار می‌گیرد، باعث تحریک و تسریع درمان زخم می‌شود.
مقاله تحقیقات شما چه زمانی در مجله Nature چاپ شد؟
مقاله ما در دو مرحله در مجله Nature منتشر شده است؛ اولین بار در سال 2016 که جایزه بین‌المللی را هم دریافت کردیم. در حال حاضر هم در سال 2019 دومین مقاله را برای Nature ارسال کرده‌ایم که تاییدیه‌های لازم را کسب کرده و به‌زودی به چاپ می‌رسد./1360//101/خ
منبع: فرهیختگان
ارسال نظرات