احتمال تشدید جنگ درصورت توافق منطقه امن

به گزارش خبرگزاری رسا، عبدالباری عطوان نوشت: توافق اخیر آمریکا و ترکیه برای ایجاد منطقه امن در آن سوی مرزهای سوریه، ممکن است آتش جنگ میان دو کشور را شعله‌ور کند. اظهارات بشار الجعفری، نماینده دائم سوریه در سازمان ملل متحد، مبالغه‌آمیز نبود وقتی در توصیف توافق ترکیه و آمریکا برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه گفت: «ترکیه و آمریکا جوری مذاکره می‌کنند انگار بخشی از سوریه دارایی آن‌هاست و حق مذاکره برای تعیین سرنوشت آن را دارند».

در سایه نادیده گرفته‌شدن دولت سوریه و متحدانش در منطقه، معتقدیم فرصت‌های توفیق این توافق و اجرای آن اگر ناممکن نباشد، بسیار محدود به‌نظر می‌رسد و صرفا طرح و تلاش برای ایجاد آن بدون در‌نظر‌گرفتن سوریه به‌عنوان کشور مادر، خطرهای بسیار بزرگی دربر خواهد داشت. دولت سوریه به‌سرعت با این توافق مخالفت کرد و در بیانیه‌ای شدیداللحن از وزارت خارجه سوریه اعلام شد توافق مذکور تجاوز مفتضحانه به حاکمیت و وحدت اراضی سوریه و نقض آشکار قوانین بین‌المللی است. این توافق بعد از تهدید رجب طیب‌اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، برای حمله نظامی به مناطق شمال‌شرق سوریه صورت گرفت که گروه موسوم به نیروهای سوریه دمکراتیک که اغلب از کُردها هستند، بر آن سیطره دارند. ترکیه قصد داشت منطقه امنی با عمق 40 کیلومتر تحت‌حمایت خود ایجاد کند تا امنیت ملی ترکیه و فرایند بازگشت آوارگان سوری به سرزمین‌هایشان تأمین شود؛ اما تهدید آمریکا و اظهارات مارک اسپر، وزیر دفاع این کشور، مبنی‌بر واکنش به این حمله باعث شد اردوغان از موضع یکجانبه خود عقب بنشیند و با آمریکایی‌ها برای دستیابی به این توافق مذاکره کند. هرچند توافق مذکور هنوز مبهم است و مفاد آن به‌منظور حفظ آبروی همه طرف‌های مربوط به‌صورت عمومی مطرح شده است.

از بیانیه سوریه چنین به‌نظر می‌رسد که احتمال دخالت نظامی ارتش سوریه برای جلوگیری از عملی‌شدن این توافق وجود دارد؛ زیرا این منطقه که برای تصاحب آن تلاش می‌شود، دربردارنده ذخایر نفت و گاز سوریه و حاصل‌خیزترین زمین‌های کشور و نیز ذخایر راهبردی گندم و سایر مواد غذایی است. اقدام ترکیه در اداره این منطقه بعد از حضور نظامی در آن، وضعیت اشغال علنی را مجسم کرد؛ هرچند آمریکا در این امر با ترکیه شریک بود. هیچ کشوری در جهان نیست که به خودش و حاکمیتش احترام بگذارد و با این اشغالگری مخالف نباشد و دربرابر آن مقاومت و ایستادگی نکند.

امنیت ملی ترکیه نمی‌تواند با اشغال اراضی کشور همسایه محقق شود؛ زیرا این اشغالگری بزرگ‌ترین تهدید برای آنکارا خواهد بود. وقایع صد سال قبل نمی‌تواند امروز تکرار شود. سوریه دیگر تنها نیست و بخشی از سامانه‌ای منطقه‌ای و بین‌المللی شامل چندین متحد است. درضمن، ارتش سوریه هم سازماندهی و توان عالی نظامی خود را ثابت کرده که از هشت سال جنگ در رویارویی با ائتلاف 60محوری به‌دست آورده و حدود 80درصد از خاک سوریه را بازگردانده است.

امنیت ملی ترکیه در روزهایی که روابط آنکارا، دمشق و بغداد در بهترین حالت بود، بهترین روزهای خود را سپری کرد و این امنیت تهدید نشد؛ مگر زمانی‌که دولت ترکیه به ریاست اردوغان از توافقنامه‌های امضاشده خارج شد و اجرای آن‌ها را متوقف کرد. ایجاد منطقه امن در شمال سوریه نیز تنش‌زایی خطرناکی در‌این‌زمینه است. خوب می‌دانیم حضور5/3میلیون آواره سوری در خاک ترکیه باری بر دوش دولت اردوغان و تهدید ادامه حضور او در رأس قدرت است. این تهدید در از‌دست‌دادن شهرهای بزرگ و مهم‌تر از همه، استانبول، در انتخابات اخیر شهرداری‌ها منعکس شد؛ اما راه رهایی از این بار، وادارکردن پناهندگان برای رفتن و اقامت در منطقه امن بدون انتخاب خودشان نیست. اردوغان اگر تصور می‌کند ایجاد منطقه امن با هماهنگی آمریکا به‌سادگی انجام‌پذیر است، اشتباه می‌کند و اگر معتقد است طرف سوری از گزینه‌های خود برای جلوگیری از این اقدام استفاده نمی‌کند، در اشتباه بزرگ‌تری است.

باید یادآور شد که قبلا اشتباه‌بودن همه محاسبات اردوغان برای سرنگونی نظام سوریه و مبتنی‌بودن آن بر محاسبات سیاسی و نظامی غیردقیق ثابت شد. غیر از حضور متحد روس و وجود شهر ادلب به‌عنوان برگ‌برنده و نیز دخالت در امور ترکیه، حمله برای بازپس‌گرفتن این استان نیز ممکن است یکی از گزینه‌ها به‌عنوان واکنش اولیه به ایجاد منطقه امن باشد که بحران‌های متعددی برای ترکیه خواهد آفرید و مهم‌ترین آن‌ها سرازیرشدن میلیون‌ها پناهنده ازطریق مرزها به خاک این کشور است. قبلا گفته‌ایم و دوباره می‌گوییم بهترین گزینه برای ترکیه و اردوغان، گفت‌و‌گو با دمشق و تقویت همکاری با تهران و بغداد و بی‌اعتمادی به آمریکا به‌عنوان متحد است که بارها از پشت به ترکیه خنجر زده و دشمنان کُرد او را با پول و اسلحه بسیار پیشرفته حمایت کرده است؛ حال‌آنکه سوریه، عراق یا ایران حتی از یک مخالف حکومت اردوغان نیز حمایت نکرده‌اند./1360//101/خ