درنگی بر سلوک عملی کارگزار اسلامی

باشگاه نویسندگان حوزوی خبرگزاری رسا | مهدی عباسی

پیکی رهسپار کوفه شد و حامل خبر‌هایی برای خلیفه مسلمانان و امیر مومنان(ع) بود؛ در لابلای اخبار، پیامی توجه حضرت را به خود جلب کرد: کارگزار حضرت در بصره به میهمانی مجللی رفته بود که با شأن استاندار حضرت علی(ع) مناسبت نداشت؛ لذا حضرت در نامه‌ای که به عثمان بن حنیف نوشتند او را از حضور در چنین مجالسی بر حذر داشته و توصیه به دقت در طعام حلال، قناعت، کوشش در عبادت، پاکدامنی، دوری از زراندوزی، یادآوری آخرت و عالم قبر کرده و در سخنانی شگرف در مورد نگرانی حاکم نسبت به آحاد مختلف جامعه فرمودند: «.. یا آنکه شب را با شکم سیر صبح کنم در حالی که در اطرافم شکم‌های گرسنه، و جگر‌هایی سوزان باشد؟» دقت در مواردی که امیر بیان در این توصیه نامه فرموده‎اند؛ وظایف کارگزار علوی را مشخص می‌کند. این نامه در کنار نامه مالک اشتر راهنما و وظیفه حاکم و نماینده حکومت اسلامی را مشخص می‌کند.

در دیدار اخیر ائمه جمعه سراسر کشور با مقام معظم رهبری، ایشان توصیه‌های چند برای ائمه جمعه داشتند که نشان دهنده پیروی از سیرت مولای متقیان در مواجه با کارگزارانشان دارد. ایشان در ضمن بیان ویژگی‌های نمازجمعه، توصیه‌هایی نیز به امامان جمعه کردند. آن بخش از سخنان ایشان که به توصیه‌هایی برای سلوک عملی ائمه جمعه باز می‌گردد؛ از اهمیت دو چندانی برخوردار است. این بخش را می‌توان با توجه به نامه حضرت علی(ع) به استاندار بصره عثمان بن حنیف تفسیر و معنا کرد. ایشان در این باره فرمودند: «رفتار و عمل ائمه جمعه باید به‌گونه‌ای باشد که مردم از آن دین، تقوا، صداقت و انقلابی گری را استشمام کنند.» در بخشی دیگر فرمودند: «همراهی با مردم بصورت واقعی، پیگیری مشکلات مردم و اجتناب از رفتن به سمت صاحبان ثروت و قدرت و افراد چرب‌زبان، و مراقبت از نزدیکان و فرزندان، از موارد مهم در سلوک عملی ائمه جمعه است.»

یکی از مهم‌ترین صفات نمایندگان حاکم اسلامی دوری از افراد صاحب قدرت و منصب و چرب زبان و مواظبت بر رفتار و سلوک عملی در مواجه با مردم است؛ که ارتباط مستقیمی با اعتماد عمومی و جذب دل‌های آحاد جامعه دارد. اگر مردم در سیره عملی نماینده حاکم تناقضاتی در گفتار و عمل مشاهده کنند ممکن است تاثیر و هدایت‌گری و عمل به سخنان وی، کارایی خویش را از دست بدهد.

از موارد قابل توجه که رهبر انقلاب در توصیه‌هایشان فرموده‌اند، مراقبت از فرزندان و نزدیکان است. زمانی تبلیغ دین می‌تواند تاثیر و نفوذ در دل‌ها داشته باشد که افراد نزدیک ما همسو با محتوای تبلیغی رشد کرده باشند. وقتی مردم مشاهده کنند که برخی نزدیکان، رفتار‌هایی در تضاد با سخنان مبلغ دین دارند؛ ممکن از بذر تردید در دلهایشان افکنده شود و رشد کند و دیگر سخنانِ هر چند نافذ ناصح خویش را، بدون اثر تلقی کنند.

از شئون دیگر نماینده حاکم اسلامی، ساده زیستی است. ساده‌زیستی با مفهوم زهد و بی‌رغبتی، ارتباطی تنگاتنگ دارد. استاد مطهری می‌گوید: «زهد، حالتی است روحی و زاهد از آن نظر که دل‌بستگی‌های معنوی و اخروی دارد، به مظاهر مادی زندگی بی‌اعتناست. این بی‌اعتنایی و بی‌توجهی تنها در فکر و اندیشه و احساس قلبی نیست و در مرحله ضمیر پایان نمی‌یابد. زاهد در زندگی عملی خویش، سادگی و قناعت را پیشه خود می‌سازد و از تنعّم تجمل و لذت‌گرایی پرهیز می‌نماید. زُهّاد جهان آن‌ها هستند که به حداقل تمتع و بهره‌گیری از مادیات اکتفا کرده‌اند.»  

ساده‌زیستی در اسلام یک ارزش والای معنوی محسوب می‌شود. پیشوایان دین، ساده‌زیستی و قناعت را ارزشی مهم می‌دانستند و علاوه بر سلوک عملی خویش در این زمینه، اصحاب ساده‌زیست  خود را نیز می‌ستودند. امیرمؤمنان علی(ع) در مورد «صعصعة بن صوحان» می‌فرماید: همانا تو تا آن جا که دانسته‌ام، یاوری نیکو و کم هزینه‌ای. گرچه ساده‌زیستی برای آحاد جامعه، یک ارزش محسوب می‌شود، اما برای پیشوایان و مدیران جامعه، یک ضرورت است. نیز امام در نهج البلاغه، خطبه ۲۰۹، می‌فرماید: خدای متعال بر امامان عادل واجب کرده است که خود را با مردم ناتوان برابر قرار دهند تا رنج نداری، مستمندی را ناراحت نکند.

امام خمینی(ره) همواره بر ساده‌زیستی مسئولان و کارگزاران و روحانیون تأکید می‌کردند و آنان را از تجمل‌گرایی بر حذر می‌داشتند و می‌فرمودند: «من متواضعانه و به عنوان یک پدر پیر از همه فرزندان و عزیزان روحانی خود می‌خواهم که در زمانی که خداوند بر علما و روحانیون منت نهاده است و اداره کشور بزرگ و تبلیغ رسالت انبیا را به آنان محوّل فرموده است، از زیّ روحانی خود خارج نشوند و از گرایش به تجملات و زرق و برق دنیا که دون شأن روحانیت و اعتبار نظام جمهوری اسلامی ایران است، پرهیز کنند و بر حذر باشند که هیچ آفت و خطری برای روحانیت و برای دنیا و آخرت آنان، بالاتر از توجه به رفاه و حرکت در مسیر دنیا نیست.»

بنابراین هر چقدر مسئولان جامعه ساده زیست باشند و به توده‌های مردم نزدیکتر شده و از نزدیکان و فرزندان خویش مراقبت کرده باشند؛ جنبه تاثیرپذیری تبلیغ دین و هدایت جامعه بالا می‌رود و هدایت اجتماع اسلامی به سوی کمال آسان‌تر خواهد بود./918/ی702/س