کرسی های آزاد اندیشی در حوزه؛ الزامات و ملاحظات

حجت الاسلام والمسلمین ناصر سقای بی ریا در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به دیدار طلاب با رهبر معظم انقلاب و طرح بحث عدم اشکال در داشتن اختلاف نظر در مسائل علمی، جهت گیری های فکری و سیاسی از سوی رهبر معظم انقلاب، گفت: اسلام به دنبال حقیقت بودن را فضیلت می داند.

معاون پژوهش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسان دارای پیچیدگی هایی است که باید مورد بررسی قرار گیرند و طبیعی است که در مسائل پیچیده، اختلاف نظر نیز ایجاد می شود؛ در نتیجه داشتن نشاط علمی برای رسیدن به حقیقت، امری لازم است که دستگاه فکری امت اسلامی باید با مبانی اسلامی و محکمات الهی به دنبال روشن کردن حقایق اعم از اعتقادی و عملی باشد.

وی با بیان این که در حوزه های علمیه اختلاف نظر هیچ زمانی منکر شناخته نمی شده است، گفت: حتی علمایی که دارای نظریات مختلف بوده اند در کتاب های فقهی و اصولی به صورت محترمانه نظرات دیگران را نقد کرده اند که مطلوب است چنین فضایی در سطح مسائل علمی ایجاد شود.

حجت الاسلام والمسلمین سقای بی ریا در ادامه به موانع اجرایی نشدن کرسی های آزاد اندیشی در حوزه علیمه اشاره کرد و افزود: برخی افراد بر اساس منافع خاص خود در کرسی های آزاد اندیشی موضوعاتی را دنبال می کنند همانند یهودیان که بیان می کردند به آنچه که به ما نازل شده است ایمان می آوریم و به آنچه که نازل نشده است ایمان نمی آوریم که در حقیقت بیان می کرده اند هرچه که برای یهودیت است می پذیریم و غیر آن را خیر؛ که این سوگیری ناصواب است.

وی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب می خواهند افراد در کرسی های آزاد اندیشی بدون حب و بغض فردی و گروهی در درون محکمات اعم از آیات قرآن، روایات و سخنان رهبر معظم انقلاب و امام خمینی(ره) به حقیقت دست پیدا کنند که لازم است در زمینه کرسی های آزاد اندیشی آیین نامه ای تدوین و جوانب مختلف امر لحاظ شود.

معاون پژوهش مؤسسه امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: برخی گمان می کنند زمانی که گفته می شود کرسی آزاد اندیشی به این معنی است که کفر را نیز می توان ترویج کرد که چنین برداشتی اشتباه است؛ چگونه می توان یک مطلب ناحق را با لباس حق در جامعه اسلامی ترویج کرد و نام آن را آزاد اندیشی گذاشت؟.

وی ادامه داد: ما باید به دنبال حقایق باشیم یعنی باید با استفاده از دلیل حق را پیدا کرده و پذیرفت و ناحق را رد کرد که برای چنین کاری باید پایه ها و لوازم را رعایت کرد؛ زیرا کرسی آزاد اندیشی به معنای نادیده گرفتن احکام و آیات نهی از منکر نیست بلکه باید در چارچوب مسائل الهی و چارچوب شناخته شده نظام، مشکلات و راه حل ها را بیان کرد.

حجت الاسلام والمسلمین سقای بی ریا اضافه کرد: اختلاف نظر در زمینه مسائل سیاسی، اجتماعی و حتی اعتقادی در مسائل جزئی اشکالی ندارد و در گذشته نیز بوده است چنانچه در تاریخ زندگی علما مشاهده می شود که با یکدیگر اختلاف داشته اند البته در گذشته کمتر زمانی بوده است که حکومت در دست شیعیان باشد و در زمان هایی که حکومت در میان شیعان بوده است بزرگان مناظرات را بر می تافتند اما در زمانی که در حکومت طاغوت بوده اند نمی توانسته اند چنین فضاهایی را به وجود آورند.

وی با بیان این که کرسی های آزاد اندیشی با توجه به شرایط امروزی در جمهوری اسلامی باید طراحی شوند، گفت: امروزه ممکن است عالم یا مرجعی در جمعی خصوصی سخنی را بیان کند اما روز بعد در تمامی سایت ها و فضای مجازی منتشر شود بنابراین باید مراقب بود که در کرسی های آزاد اندیشی کفر یا نظریه های ضد اسلامی ترویج نشود.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: می توان گفت یکی از دلایل عدم استقبال از کرسی های آزاد اندیشی این است که نظریه پرداز هراس دارد در رسانه ها به دلیل بیان نظریه متهم شود که برای جلوگیری از چنین مواردی باید آیین نامه دقیقی تدوین شود و ظرفیت و شرایطی را فراهم کند که افراد بتوانند در چارچوب آیین نامه نظرهای خود را بیان کنند.

وی با بیان این که نباید توقع داشت هرچه در کرسی آزاد اندیشی بیان می شود، عملیاتی شود، گفت: این مورد نیز از موارد اشتباهی است که در زمینه کرسی آزاد اندیشی وجود دارد؛ بلکه زمانی که کرسی آزاد اندیشی فکری را تولید و گزینه های مختلف را بیان کرد، آن نظریه به گونه های مختلف می تواند مورد بررسی قرار گیرد به عبارت دیگر کرسی باید تولید فکر کند و مسؤولان در اجرا آزاد باشند.

حجت الاسلام والمسلمین سقای بی ریا با بیان این که در بازار اندیشه باید حیطه هر فردی مشخص شود، گفت: در هر کشوری خط قرمزهایی در زمینه اندیشه وجود دارد که افراد درون آن نظام باید آن را رعایت کنند یعنی ارکان نظام را نباید زیر سؤال برد؛ حتی در آمریکا نیز این گونه است به عنوان مثال هیچ کس نمی تواند قانون اساسی کشور خود را زیر پا گذارد که ایران نیز از این امر مستثنی نیست.

وی با تأکید بر این که انتقاد باید بر فکر باشد نه شخص گفت: در کرسی نظریه پردازی باید شخصیت افراد حفظ شود که در حوزه علمیه از اهمیت بیشتری برخوردار است و باید شخصیت صاحبنظران حفظ شود؛ روشن نبودن خط قرمزها و وجود ابهامات باعث شده است که کرسی آزاد اندیشی پا نگیرد و عده ای از روی احتیاط وارد آن نشوند./1324/ج