غفلت نظام آموزشی از قالب‌های آموزشی/ تربیت دینی ناقص سبب دوری از دین
اشاره: اگر به خروجی مراکز و نهادهای دغدغه مند فرهنگی کشور در این روزها نگاهی بیندازیم پررنگ‌ترین موضوع مورد بحث آن‌ها مسأله سند آموزشی 2030 یونسکو است که با دلگرمی که از رهبر و مراجع تقلید گرفته‌اند از جهات مختلف به نقد آن می‌پردازند.
نکته قابل تأمل در این جریان این است که چرا مسؤولان نظام اسلامی ما که داعیه‌دار این هستیم که اسلام برای تمام ابعاد زندگی انسان بهترین برنامه را دارد به سراغ یک سند وارداتی که با بسیاری از آموزه‌های اسلامی در تناقض است رفته‌اند و آیا جامعه دینی ما در این قصه نقشی داشته است یا خیر.
به‌عبارت دیگر اگر یونسکو برای آموزش کشور ما برنامه داده است و مسؤولان ما آن را پذیرفته‌اند نقص نظام آموزشی و محتوایی ما در کجا است که تا کنون نتوانسته است یک برنامه کارآمد و جذاب برای آموزش کشور داشته باشد تا مسؤولان را متقاعد کند که این برنامه بهتر است و به سراغ برنامه‌های خارجی نروند.
خبرنگار خبرگزاری رسا با طرح سؤال فوق به سراغ حجت‌الاسلام احمد مهدی‌زاده، مجری کودک و نوجوان شبکه هدهد، که تا کنون 8 مرتبه نوآور برتر آموزش کشور شده است و سابغه طولانی در تبلیغ و کلاس‌های آموزش دارد رفته است و نظر او را در این رابطه پرسیده است که مشروح این گفتوگو تقدیم خوانندگان رسا می‌شود.
گفتنی است حجت‌الاسلام مهدی زاده مدتی است که برای شناخت نقاط قوت و ضعف آموزشی به کشورهای مختلف سفر می‌کند و سیستم‌های آموزشی کشورهای صاحب ادعا را بررسی می‌کند.
رساـ با عرض سلام و به عنوان اولین سؤال به نظر شما نهاد آموزش‌وپرورش در جامعه اسلامی چه رسالتی را باید در اولویت خود برای تربیت دینی دانش آموزان داشته باشد؟
به نام خدا؛ سلام عرض می‌کنم خدمت شما و مخاطبان عزیز؛ وقتی می‌گوییم جامعه اسلامی و بحث تربیت دینی را مطرح می‌کنیم بحث اسلامی فکر کردن و تربیت دینی جامعه به حوزه‌های علمیه برمی‌گردد؛ اول باید دید حوزه‌های علمیه تا چه اندازه کار کرده‌اند و بعد ببینیم که آموزش‌وپرورش تولیدات محتوایی و فرهنگی حوزه‌های علمیه را چه اندازه به کار برده است.
در بحث آموزش تعریف جهانی آموزش رساندن مخاطب به واژه «آهان» است؛ آهان یک واژه بین‌المللی است و در تمام زبان‌های دنیا وجود دارد؛ اگر من بخواهم مفهومی به نام خدا و این که خدا را چگونه ببینیم به مخاطب القاء کنم این گونه بیان می‌کنم که« خیلی برای جالب است این گندم زیبا و زرد/ از روی خطش می‌توان آن را به دقت تقسیم کرد/ نصفش برای مورچه نصفش برای یا کریم/ شاید خدا خواسته این دانه را تقسیم کنیم/ خط‌های خدا این شکلی‌اند، به به چه خط جالبی/ پس بی خودی پیدا نشد خط‌های روی طالبی» که این هم مفهوم خدا است و هم مفهوم این که چرا خدا برای ما دین را نازل کرد.
من به جای این که بخواهم احادیث و روایت بخوانم و توضیحاتی را هم ارائه کنم می‌توانم یک قالب آموزشی درست کنم و مخاطب خود را به «آهان» برسانم یعنی به فهم مطلب برسانم؛ مفهوم آهان یعنی چه جالب، من تا به حال نمی‌دانستم.
حوزه های علمیه و آموزش و پرورش از قالب های آموزشی غافل هستند
قالب آموزشی باید به‌گونه‌ای باشد که وقتی آن را به مخاطب ارائه می‌کنیم از او یک کلمه «آهان» صادر شود؛ در بحث تربیت دینی هنوز طلاب ما بالای منبر می‌روند و می‌گویند مردم نماز واجب است و انتظار داریم مردم اهل نماز شوند در حالی که این اشتباه است؛ ما هنوز از ارزش قالب آموزشی غافل هستیم و هنوز عین مفاد آموزشی را به دست مردم می‌دهیم.
همان‌طور که حوزه علمیه در بحث تربیت دینی و ارائه آن به جامعه هنوز غافل از قالب آموزشی است مدارس و آموزش‌وپرورش ما هم آلوده به روش حوزه علمیه هستند؛ یعنی مربی پرورشی در مدارس هنوز به بچه‌ها می‌گوید اگر نماز نخوانید خدا دوستتان ندارد و هنوز روش ما این است و این برمی‌گردد به این که ما هنوز در کشور در بحث آموزش پیاده‌ایم.
رساـ به نظر شما تربیت دینی چه شاخصه‌هایی دارد؟
به طور کلی برخی از انسان‌ها قابل هدایت هستند و برخی هم قابل هدایت نیستند؛ آموزش دینی ما در جامعه باید به‌گونه‌ای باشد که صد درصد جامعه آن را بپذیرند و مخاطب را جذب کند و حتی کسانی که قابلیت هدایت ندارند هم از آن لذت ببرند و نتیجه کار این است که این انسان اگر نمازخوان نشده است حداقل نمازخوان‌ها را مسخره نمی‌کند.
آنچه الآن رایج است این است که تربیت دینی در مدارس و مساجد به سبکی است که آن کسی که قابل جذب است خسته می‌شود و کسی که قابل جذب نیست تربیت دینی را مسخره می‌کند.
رساـ برای ایجاد جذابیت در تربیت دینی باید چگونه عمل کنیم؟ مسؤولان چه وظیفه‌ای دارند؟
باید برای یافتن روش های تربیت دینی جذاب فراخوان داد
آیا تا به حال شما به عنوان یک خبرنگار دیده‌اید که بعد از 40 سال از انقلاب برای پیدا کردن کسی که روش جذاب آموزشی دارد فراخوان داده شود؟ من که متخصص آموزش هستم هم تا به حال چنین فراخوانی را ندیده‌ام و این دلالت بر این دارد که در کشور ما کسی به دنبال روش جذاب برای آموزش نیست؛ برای مثال خود من که از سال 62 وارد حوزه علمیه قم شدم و تا به حال 8 بار نوآور برتر آموزش کشور شدم هنوز یک نفر به من پیشنهاد یک جایگاه به درد بخور آموزشی در حوزه علمیه و یا آموزش‌وپرورش را نداده است و حتی کسی زنگ نزد بگوید ما پول نداریم تو بیا مفتی با ما همکاری کن.
رساـ شما به عنوان یک فرد حوزوی آیا خودتان در زمینه آموزش و تربیت دینی اقدامی انجام داده‌اید؟
اسلام برای آموزش روش بسیار بهتری از روش های روز دنیا دارد
من تا آنجا که توانستم از اساتید حوزه علمیه استفاده کردم و واقعاً مطالب خوبی را یاد گرفتم و در حال حاضر یک سال و نیم است که دور دنیا می‌چرخم و تمام کشورهایی که در بحث آموزش ادعا دارند را می‌روم و از نزدیک کارهایشان را می‌بینم؛ سال گذشته به ایتالیا و سوییس رفتم و مدارس و جذابیتشان را دیدم و همین دوره «رجیو امیلیا» که در جهان طرفداران زیادی دارد را از نزدیک دیدم؛ همین سبک آموزشی رجیو امیلیا که کلی حرف برای گفتن دارد و کلی طرفدار در جهان دارد را با روش‌های آموزشی اسلامی تطبیق دادم و دیدم اگر ما در بحث تربیت دینی اسلامی خودمان شروع کنیم خیلی از رجیو امیلیا جلوتریم و آموزه‌های بهتری داریم.
متأسفانه ما غافلیم که چه دین پر برکتی در اختیار داریم و دین ما چه ظرفیت‌های زیادی در زمینه آموزش دارد؛ من به زودی به سوئد و فنلاند خواهم رفت تا مدارس کارآفرین را از نزدیک مشاهده کنم تا ببینم که چکار می‌کنند که وقتی تحصیلات بچه‌ها تمام می‌شود کسی برایشان به دنبال کار نمی‌گردد و خودشان می‌روند کار خلق می‌کنند.
من پیشاپیش یقین دارم که روش آموزشی دین ما خیلی قوی‌تر از ادیان و حتی تجربه‌های دیگران است.
رساـ یکی از شاخصه‌های آموزشی که در اسلام وجود دارد ولی آموزش‌وپرورش و حوزه‌های علمیه به آن توجهی ندارند را بیان کنید؟
برای مثال در روش «رجیو امیلیا» بر خلاف ما که مفاد دینی را به وفور به خورد کودکان می‌دهیم در بحث آموزش هیچ مفاد دینی ندارند؛ ما به دنبال این هستیم که کودکان را تربیت کنیم و غافل از این هستیم که امام صادق(ع) فرمودند که تربیت کردن مانع تربیت شدن است.
آن‌ها حتی کتاب دینی را از مدارسشان حذف کردند ولی خیلی حرفه‌ای‌تر از ما کودکان خود را با ارزش‌ها آشنا می‌کنند؛ من موافق این نیستم که کتاب دینی حذف شود ولی می‌خواهم بگویم که آن‌ها حتی کتاب دینی را حذف کردند ولی موفق‌تر از ما بوده‌اند.
عرفان‌های نوظهور زاییده روش‌های غلط آموزش دینی ما هستند
این که الآن ما در کشور با مسأله ای به نام عرفان‌های نوظهور مواجه هستیم به خاطر این است که روش غلطی در آموزش دینی داریم و به‌عبارت‌دیگر عرفان‌های نوظهور زاییده روش‌های غلط آموزش دینی ما هستند؛ با روشی که الآن ما در آموزش دینی داریم اگر کتاب‌های دینی را حذف کنیم بیشتر بچه‌های ما در تربیت دینی موفق خواهند بود زیرا آن چیزی که بچه‌های ما را از تربیت دینی دور می‌کند تربیت دینی ما است.
رساـ به نظر شما اگر کتاب‌های دینی را حذف کنند چگونه تربیت دینی شکل بگیرد و با چه روشی باید بچه‌ها را متدین کنیم؟
تربیت دینی ناقص جامعه را از تربیت دینی دور می کند
من نگفتم کتاب‌های دینی را حذف کنیم بلکه می‌گویم در غرب حتی به این نتیجه رسیده‌اند که کتاب دینی اضافی است و حذف کردند ولی من که در مدارسشان رفتم و ارزیابی کردم دیدم که تربیت دینی را در قالب‌های آموزشی به بچه‌ها یاد می‌دهند؛ خود خدا در قرآن تصریح کرده که ما انسان‌ها را فطرتاً خداجو خلق کردیم و آن چیزی که در جامعه بچه‌ها را از تربیت دینی دور می‌کند تربیت دینی ما است.
مثلاً در پایه اول ابتدایی چند معلم و یا روحانی داریم که در بحث تربیت به معنی عام نه تربیت دینی که ادعای آن را داریم وقتی وارد کلاس اول ابتدایی شد «بسم الله الرحمن الرحیم» را این گونه «ستارگان هزار تا دانش‌آموز/ مبصرشان خورشید و ماه/ حاضرغایب می کنن شب و روز/ نمره انضباطشان شده بیست/ ناظمشان بجز خدا کسی نیست» در وجود بچه نقاشی کنند؟
وقتی معلم اول سال می‌رود سر کلاس و برای بچه اول دبستان می‌گوید «بسم الله الرحمن الرحیم» بچه‌ها هیچ‌چیز از این جمله نمی‌فهمند و وقتی نفهمیدند کلنگ این را زده‌ایم که سر کلاس باید بیاییم ولی نباید انتظار داشته باشیم که چیزی بفهمیم و این به معنی کلنگ تنفر از تربیت دینی زدن است.
مفاد آموزشی مانند شمش طلا است و باید زرگری شود تا قابل استفاده شود
تا زمانی که نظام آموزش ما غافل از قالب آموزشی است تربیت دینی ما هم ناموفق خواهد بود؛ در برنامه 2030 هم اکثر مردم نمی‌دانند چیست و اصلاً اهل مطالعه نیستند، الآن از یک آخوند اگر بپرسیم نماز چیست می‌گویند نماز ستون دین است یا این که نماز سفارش خدا است؛ این‌ها دردی از ما دوا نمی‌کند و بچه‌ها را نمازخوان نمی‌کند؛ این‌ها شمش طلا است و باید زرگری شود تا بتوان از آن استفاده کرد.
طلبه‌ها و معلمان ما باید به سراغ قالب‌های آموزشی بروند و تربیت دینی را در قالب‌های آموزشی به جامعه ارائه کنند تا وقتی کسی پرسید نماز چیست به‌گونه‌ای نماز را تعریف کنند که طرف جذب شود./843/گ ۴۰۲/س