نقش ارائه محتوای علمی در منبر/ پرهیز از پراکنده گویی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام علیرضا پناهیان، استاد حوزه و دانشگاه، در همایش و هم‌افزایی مدیران گروه‌های تبلیغی سراسر کشور که در منطقه گردشگری وسف برگزار شد با بیان این‌که روحانیونی که در مقام تبلیغ سخنرانی‌های کشکولی ارائه می‌دهند در جامعه امروز متأسفانه جامعه حداکثری منبری را تشکیل می‌دهند، اظهار کرد: اگر این منابر یک محور خواصی داشته باشد مخاطب متمرکزتر خواهد شد و مبلغان کار علمی بهتری تولید خواهند کرد.

وی افزود: اگر یک سخنرانی حول محور خاصی هدایت شود نه‌تنها موفق‌تر خواهد بود بلکه تولید محتوای علمی را در بر خواهد داشت.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که نه‌تنها یک منبر موضوعی می‌تواند یک کار موفق علمی باشد بلکه باید مبلغان در نظر بگیرند که یک گروه تبلیغی و یک دوره تبلیغی نیز می‌تواند یک پروژه موفق باشد، عنوان کرد: مبلغان در نظر داشته باشند که اگر تمام فعالیت‌های خود را حول محوری تنظیم و طراحی کنند می‌توانند در تولیدات علمی خود موفق‌تر باشند.

وی ادامه داد: ویژگی منابر متمرکز حول موضوعی ثابت این است که هم واعظ به هدف خود نزدیک‌تر می‌شود و هم مخاطبان بهتر از مباحث او بهره خواهند برد.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که در دوران دفاع مقدس مبلغان محور کارشان معلوم بود و در عرصه تکلیف تبلیغی خود حول محور مشخصی به خدمت می‌پرداختند، گفت: دفاع مقدس را پیش رو داشتند فعالیت صحیح جهادی و تحمل سختی‌ها برای جهاد را در کارنامه کاری خود درج کرده بودند بنابراین درراه خود موفق‌تر نیز عمل می‌کردند.

وی افزود: امروز مبلغان در مقام تبلیغ ازنظر محتوایی دچار اشکال بزرگ هستند و آن اشکال این است که مجموعه‌ای از معارف به‌طور پراکند دوره هم جمع شده‌اند در اختیار مبلغان است.

وی با اشاره به مشکل اساسی تبلیغ دینی، ابراز کرد: امروز مبلغان ما در عرصه تبلیغی با این منابع متفرقه دورهم جمع شده می‌خواهند دین را مطابق سلیقه خود تفسیر کنند بنابراین به بیان تفصیلی این موضوعات با سلایق شخصی خود می‌پردازند.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که مشکل اساسی مبلغان این است که تصور می‌کنند این مباحث را اگر منظم کنند مشکل بنیادی تبلیغ را در عصر حاضر مرتفع کرده‌اند، عنوان کرد: منظم کردن با نظامند کردن معارف دین تفاوت بسیاری دارد؛ و مبلغان باید درنظر داشته باشند که عدم توجه به این موضوع است که موجب حیرت مبلغان در گفت‌وگوی با مخاطب شده است.

وی ادامه داد: این عدم انسجام در محتوای تبلیغی موجب شده است که طلاب ما با سال‌ها مطالعه و تحقیقی که انجام می‌دهند زمانی که می‌خواهند این مطالب را به مخاطب منتقل کنند و تأثیر بگذارند انصافاً نتیجه تأثیر آنان نسبت به حجم این اطلاعات بسیار پایین است.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که من این مشکل را خیلی وابسته به مهارت‌های تبلیغی نمی‌دانم، گفت: معتقدم اگر کسی از یک انسجام ذهنی و فکری و یک ایدئولوژی نظام‌مندی داشته باشد دچار این حیرت و سردرگمی نخواهد شد.

وی افزود: سؤال اساسی این است که چرا ما موضوعات دینی را پراکنده فرامی‌گیریم؟

وی با اشاره به فراگیری پراکنده معارف دین در حوزه‌های علمیه، ابراز کرد: طلاب علوم دینی در سیر تحصیلی خود نمی‌داند پروژه اصلی او چیست و دقیقاً به دنبال چیست؟

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که تکلیف درخت معلوم است چراکه ریشه دارد شاخ و برگ و سیر رشد و محصول نهایی او یعنی میوه‌اش مشخص و معین است، عنوان کرد: ما اگر بخواهیم به‌صورت شبکه نظامند کل دین را در ذهن خود تصور بکنیم آن چیزی که باید به مخاطب تبلیغ دینی منتقل شود مشخص خواهد شد که چه مطالب علمی و مذهبی خواهد بود.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در تبلیغ این است که انسان نسبت به دین دریافت منسجم و نظام‌مندی داشته باشد.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که دریافت منسجم و نظامند از دین یعنی این‌که بداند دقیقاً باید چه‌کار بکند و چه زمانی و به هرکسی چه بگوید، گفت: برای رسیدن به این هدف طبیعتاً از ابزار انسجام مبلغ استفاده خواهد کرد و این هدف در تبلیغ مؤثر و عمل مبلغ است.

وی افزود: اگر تمام مبلغان در پاسخ این اصل که هدف تبلیغ چیست و باید به دنبال چه نوع تبلیغی باشند و در آن با یکدیگر متفق باشند؛ تبلیغ دین یک راهبردی فرهنگی در نیل به‌سوی اهداف اسلامی خواهد بود.

وی با اشاره به انسجام طلاب در تصورات دین مبین اسلام، ابراز کرد: اگر چنین اتفاقی در آموزش طلاب و نتایج آن رخ بدهد؛ آنجا خواهد بود که تبلیغ دینی ما منجر به جریان سازی خواهد شد.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که در چنین حالتی قدرتی در جامعه پدید می‌آید و همه یک‌صدا یک سیره عملی و گفتاری خواهند داشت، عنوان کرد: هم‌افزایی بزرگ در چنین حالتی در جامعه اسلامی میوه این درخت انسجام خواهد بود.

وی ادامه داد: در غررالحکم از امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) نقل‌شده است «إنّما المستحفظون لدین اللّه هم الّذین أقاموا الدّین، و نصروه، و حاطوه من جمیع جوانبه، و حفظوه علی عباد اللّه و رعوه» این حدیث شریف می‌فرماید کسانی می‌توانند از دین خدا دفاع بکنند که تمام جوامع دین را دیده‌اند و یک جامع‌نگری واحد دارند.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که در جای دیگری رسول خدا(ص) فرمود: «لا یقوم بدین الله إلّا من حاطه من جمیع جوانبه»، گفت: معنای این حدیث یعنی این‌که دین خداوند را به پا نمی‌دارد، مگر کسی که به همه جوانب آن احاطه داشته باشد.

وی افزود: ما باید در ارتباط با دین یک احاطه «من جمیع جوانبه» داشته باشیم؛ مسلماً تکثری که در «من جمیع جوانبه» یک نظم و نظام واحدی دارد.

وی با اشاره به‌نظام معرفت دینی مبلغان، ابراز کرد: باید مفاهیم دینی را نظامند کنیم؛ باید حول این محور کل اجزاء را در ذهن خود منظم کنیم و بعدازآن به مخاطب منتقل کنیم.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که اتفاقی که در اولین قدم شاهد خواهیم بود این است که اسلام سیاسی را به مخاطب منتقل کرده‌ایم، عنوان کرد: دومین تأثیر این نظریه این است که دین‌دار قلابی را جذب نکرده‌ایم و هر یاری که جذب کنیم یار حقیقی اسلام خواهد بود.

وی ادامه داد: سومین برکت این انسجام این است که سطح متقاعدشدن مخاطب خیلی افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که در این نظریه عقلانیت دین بسیار ملموس‌تر از گذشته برای مسلمانان است، گفت: دین بیشتر از گذشته برای مردم جذابیت خواهد داشت؛ و علاقه آموختن دین در جامعه افزایش پیدا خواهد کرد.

وی افزود: برای این اساس گزارشی درنتیجه سی سال مطالعات و تبلیغ به دست آورده‌ام که در اینجا قصد ارائه آن رادارم.

وی با اشاره به صحت درستی نتایج تبلیغ منسجم در جامعه، ابراز کرد: در جامعه غلط‌های فاحشی در فضای مفاهمه دینی و جامعه وجود دارد و بحث‌های نابجایی در اخلاق و اعتقادات ما که معمولاً آثار سوئی نیز دارد گسترش‌یافته است.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که یک محور مهم تبلیغاتی که همه مسائل تبلیغ بتواند حول این محور بچرخد را با روایتی به مبلغان معرفی می‌کنیم که بتواند راهگشای مسائل فعلی باشد، عنوان کرد: در غررالحکم نقل‌شده است که «نِظامُ الدِّینِ مُخالَفَةُ الهوی» این بدین معناست که مخالفت کردن با هوای نفس نخ تسبیح دین است.

وی ادامه داد: اگر در دنیا به دنبال حمایت از ولایت در تبلیغ دین هستید مخالفت هوای نفس راه حمایت ولایت است بنابراین این فریضه را به‌درستی برای امت اسلام آموزش و تبیین کنید.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که تبیین مخالفت هوا یعنی این‌که از راه تبیین مخالف هوا وارد توجیه حمایت از ولایت شوید، گفت: تقوا یعنی مخالف با هوای نفس طبق دستور الهی به انگیزه قرب به خداوند متعال است.

وی افزود: انسان چرا برای هدایتش نیاز به مخالفت با هوای نفس دارد چون انسان تنها موجودی است که تمایلات نفسی بسیار زیادی دارد و باید از بین تمایلات زیاد خود فقط برخی را باید انتخاب کند.

وی با اشاره به نفس زیاده‌خواه انسان، ابراز کرد: انسان از میان انتخاب‌های زیاد خود مواردی که انتخاب می‌کند موجب ناراحتی او می‌شود چراکه برخی از تمایلات خود را ازدست‌داده است و نتوانسته آنان را کسب کند.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که انتخابی را هم حتی اگر انجام ندهد ناراحت می‌شود چراکه بازهم یک از تمایلات خود را ازدست‌داده است، عنوان کرد: انسان ازاین‌جهت یک موجود دردمندی است چراکه باید از میان علاقه‌های خود انتخاب کند و دردمندی اصلی جایی نمایان می‌شود که علاقه‌مندی‌های ارزشمند انسان مخفی‌تر و علاقه‌مندی‌های کم‌اهمیت او نمایان‌تر است.

وی ادامه داد: انسان برای اینکه بتواند تولید ارزش کند باید از علاقه‌های خود دست بکشد و در تعاریف روانشناسی امروز نیز آمده است که انسان برای این‌که بتواند تولید ارزش بکند باید از یکسری علاقه‌مندی‌های خود بگذرد و گذشت از علاقه‌مندی‌ها یعنی رنج؛ که از کدام علاقه باید بگذرد خداوند برای این موضوع برنامه داده است و نتیجه آن برنامه می‌شود دین اسلام.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که قرآن کریم در رابطه با بحث حیاط شناسی انسان آیاتی دارد، گفت: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی کَبَدٍ» دنیا محل زجر و سختی است و دین برای عبور از دشواری‌ها برنامه داده است.

وی افزود: دین نه‌تنها در برنامه‌های خود دشواری‌ها را حذف نمی‌کند بلکه یکسری دشواری‌ها را پیشنهاد می‌کند و در برنامه خود قرار داده است.

وی با اشاره به سیستم انسان‌شناسی در جهان خلقت، ابراز کرد: «وَأَن لَّیسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَی» سعی با سرسره تفاوت دارد سعی را بالا رفتن از کوه می‌گویند؛ سعی طبق میل عمل کردن نیست دقیقاً مطابق میل عمل کردن است و تنها چیزی که برای انسان می‌ماند سعی است.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که هرزمانی که انسان در مقام انتخاب میلی قرار می‌گیرد یک رنجی همراه با آن است، عنوان کرد: این موارد از اولین معارفی است که باید آموخته شود.

وی ادامه داد: ما آمده‌ایم در این دنیا سعه وجودی پیدا کنیم تا به خدا برسیم؛ سعه وجودی هم با رنج محیا می‌شود.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که حیات شناسی اسلامی می‌گوید این دنیا طوری محیا شده است که انسان زجر بکشد هیچ‌چیزی برای او محیا نیست، گفت: انسان‌شناسی اسلامی می‌گوید تو باید انتخاب بکنی و انتخاب یعنی رنج بنابراین انتخاب فقط به سمت امیال رفتن نیست.

وی افزود: در آیه از قرآن کریم می‌فرماید «یا أَیهَا الْإِنسَانُ إِنَّک کادِحٌ إِلَی رَبِّک کدْحًا فَمُلَاقِیهِ» در این آیه می‌فرماید که اول باید رنج را باید برای انسان حل شود بنابراین باید در این رابطه به تدوین مسائل تربیتی بر حول این محور پرداخت.

وی با اشاره به تبلیغ منسجم حول یک محور مدون و دقیق، ابراز کرد: مثال طراحی یک کار سخت و مفید از نگاه اسلام برای انسان ورزش است.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که من  ضرورت ایجاد نگاه منسجم در دین و بسط ان در گروه مبلغان دینی را در بیت مقام معظم رهبری مطرح کرده‌ام، عنوان کرد: در اواسط منبر بودم که مقام معظم رهبری با صدای بلند در جمع علما فرمودند این بحث باید به‌تفصیل بین جوانان مطرح شود.

وی ادامه داد: در حقیقت اسلام انقلابی ما ریشه آن در این ایدئولوژی نگاه است در همان بیت مقام معظم رهبری من دو پیشنهاد مطرح کردم و گفتم جوانان شما باید به استقبال رنج بروید و من دو رنج را به شما پیشنهاد می‌کنم یکی ورزش است و دیگری تحصیل.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که مقام معظم رهبری بعد از جلسه فرمودند من می‌خواهم یک مثال دیگر را به این مثال‌های شما اضافه کنم، گفت: ایشان فرمودند نماز، سختی است که جوانان برای رسیدن به خدا باید به استقبال آن بروند.

وی افزود: این مدل بینش دینی پایه معرفت دین است و خداوند برای مبارزه با علاقه‌مندی و هوای نفس در قالب دین دستور می‌دهد.

وی با اشاره به دستور خداوند برای پذیرفتن سختی‌ها از سوی انسان، ابراز کرد: دستور خدا برای این است که اگر انسان به میل خود مبارزه کند با میل مبارزه نکرده است و خداوند دستور می‌دهد تا عنانیت انسان بریزد.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که لطف خدا این است که دستور داده است که انسان به استقبال سختی‌ها برود، عنوان کرد: مفهوم عبد در این حالت به وجود می‌آید که مخالفت با هوای نفس خیلی عمیق؛ یعنی در مقابل خدا می‌گوید من غلط بکنم که از دستور خدا تبعیت نکنم.

وی ادامه داد: خداوند دو راهکار دارد اول تکلیف و دوم تقدیر است در تقدیر خود خداوند یکسری مسائل را خود به وجود می‌آورد؛ بنابراین انسان در مقابل تکلیف باید اطاعت کند و در برابر تکلیف باید رضایت و صبر کند.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که حداقل عمل در برابر تقدیر خدا صبر و حداکثر این عکس‌العمل رضایت است، گفت: از مرحوم دولابی پرسیدند که یک ذکر به ما آموزش دهید تا به خدا برسیم فرمودند بروید راضی باشید.

وی افزود: برای این‌که حقیقت تکبر از انسان از بین برود خداوند این دستور را از طریق ولی خود به انسان امر می‌کند.

وی با اشاره به این که دستور ولی خدا همان  امر الهی است،ابراز کرد: در قرآن کلمه اطاعت بیشتر برای ولی خدا و پیامبران بکار رفته است.

حجت‌الاسلام پناهیان با بیان این‌که ولایت یعنی قدم نهایی برای مخالفت با نفس است، عنوان کرد: نامه امیرالمؤمنین به معاویه همین موضوع را تائید می‌کند.

وی ادامه داد: کسی انانیت او قوی باشد زیر بار ولی خدا نمی‌رود؛ لغت هوا به‌طورکلی به شکار پرنده را می‌گویند که پرنده آن را از روی زمین برداشته است و انسان وقتی به سمت مطلوب خود پیش می‌رود می‌گویند به‌سوی هوای خود رفته است.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که ولایت در زندگی فردی و اجتماعی یعنی مخالفت با هوای نفس با مدیریت ولایت‌فقیه است، گفت: قرآن کریم می‌فرماید هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر آنکه به دلیل هوای نفس او را قبول نکردند.

وی افزود: دین اسلام اگر  غیر از این یعنی غیر منسجم و خارج از حول محور عقیدتی توحید، نبوت و امامت توضیح داده شود دین سکولار و لائیک را توضیح داده‌اید./921/ز502/س