مقایسه آیین قربانی در ادیان ابراهیمی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «مقایسه آیین قربانی در ادیان ابراهیمی» پژوهشی از «احمد آقایی میبدی» به بررسی و مقایسه آیین قربانی در ادیان ابراهیمی اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:

چکیده:

در این رساله به بررسی «آیین قربانی در ادیان ابراهیمی» می‌پردازیم. از این رو ابتدا لازم است برخی مباحث کلی و مرتبط با بحث بیان شود. این کلیات فصل اول پایان‌نامه را تشکیل می‌دهد، مباحثی همچون تعریف قربانی، پیشینه قربانی، نظریه‌های منشأ قربانی با توجه به نظریه‌های منشأ دین و قربانی در ادیان ابتدایی. فصل دوم به بررسی قربانی در یهودیت اختصاص دارد. در این فصل به مباحثی همچون معنا و مفهوم قربانی در یهودیت، جایگاه قربانی دردیانت یهودی، گونه‌های قربانی در عهد قدیم و تحولات قربانی می‌پردازیم و در مجموع می‌یابیم با این که قربانی در شریعت یهودی اهمیت بسزایی دارد، اما به دلیل وابستگی آن به معبد اورشلیم، پس از خرابی دوم معبد، دیگر اثری از این قربانی‌ها تا به امروز وجود ندارد و یهودیان در صدد زمانی مناسب برای بازسازی معبد و انجام آیین‌های خاص آن از جمله قربانی هستند.

فصل سوم را به بررسی قربانی در مسیحیت اختصاص داده‌ایم. در این فصل بیان می‌کنیم که در مسیحیت خبری از تکرار و تعدد قربانی‌های یهودیت نیست؛ بلکه تمام آن‌ها در شخص مسیح خلاصه شده است. مسیح با قربانی کردن خویش بر روی صلیب، گناه ذاتی بشر را کفاره می‌کند و در نتیجه ذات انسان از گناه پاک می‌شود؛ از این رو دیگر نیازی به تکرار قربانی نیست. در فصل چهارم به بررسی قربانی در اسلام می‌پردازیم. در این فصل می‌بینیم که در اسلام یک قربانی واجب ذاتی (بی‌واسطه) به نام هَدی داریم و آن هم قربانی ای هست که در حج واجب بر فرد حاجی واجب می‌شود. این قربانی یادآور فداکاری ابراهیم در ذبح اسماعیل و نماد از خود گذشتگی و بریدن گلوی خواهش‌های نفسانی است.

قربانی‌های واجب دیگری نیز در اسلام وجود دارد که به خودی خود واجب نمی‌گردد؛ بلکه اگر کسی یکی از محرمات احرام را مرتکب شود، یا بر خود عهد یا نذری مربوط به قربانی کند، بر او انجام قربانی واجب می‌شود. در فصل پایانی نیز به مقایسه قربانی در ادیان ابراهیمی پرداخته، می‌یابیم که قربانی در یهودیت اساس شریعت یهودی را تشکیل می‌دهد و در مسیحیت اساس دیانت مسیحی؛ اما در اسلام قربانی نه جزء اصول دین است و نه جزء فروع دین؛ بلکه یکی از آیین‌های مناسک حج است.

تبیین موضوع و بیان ضرورت‌ها:

هر دینی دارای مجموعه‌ای از آداب و مناسک است و این مناسک جایگاه خاصی در شریعت آن دین دارد. یکی از این مناسک آیین قربانی است. در اسلام آیین قربانی یکی از مناسک حج است. قربانی در ایام حج به یاد جریان ذبح فرزند توسط حضرت ابراهیم (ع) برگزار می‌شود؛ حضرت ابراهیم (ع) در خواب می‌بیند که مشغول ذبح اسماعیل است. او از این خواب، فرمان الهی مبنی بر قربانی اسماعیل را برداشت می‌کند. حضرت ابراهیم (ع) ماجرا را با اسماعیل (ع) در میان می‌گذارد و پدر و فرزند هر دو به فرمان الهی گردن می‌نهند؛ اما هنگامی که حضرت ابراهیم (ع) قصد قربانی فرزند را دارد، خداوند گوسفندی را نزد حضرت ابراهیم(ع) می‌فرستد و دستور می‌دهد که گوسفند را به جای اسماعیل قربانی کند و بیان می‌دارد که هدف، آزمایش ایمان حضرت ابراهیم (ع) بوده است.

خداوند برای این که نام حضرت ابراهیم (ع) را زنده نگه دارد، دستور داده است تا در ایام حج که ایام تجمع مسلمانان سراسر جهان است، گوسفندی را به یاد فداکاری حضرت ابراهیم و اسماعیل ذبح کنند. مسلمانان با این عمل از بخشی از دارایی خود – حیوان قربانی - می‌گذرند و گوشت آن را هم خود استفاده می‌کنند و هم بین نیازمندان تقسیم می‌کنند و با این عمل به خداوند تقرب می‌جویند. پس هدف و فلسفه آیین قربانی در اسلام مشخص است؛ اما برخی ناآگاهان به فلسفه قربانی، اشکال می‌کنند که این آیین با حقوق حیوانات سازگاری ندارد، مسلمانان به حیوانات احترامی قائل نیستند و در یک روز صدها هزار گوسفند را می‌کشند. فیلم‌سازان غربی، این موضوع را در فیلم‌هایشان که مربوط به جهان اسلام است، برجسته می‌کنند و تصویر شخصی خشن را که چاقوی بزرگی در دست اوست و مشغول قربانی گوسفند است، به تصویر می‌کشند

قربانی در یهودیت:

معنا و مفهوم قربانی در یهودیت: احکام قربانی، بخش وسیعی از شریعت مکتوب و شفاهی یهودیت را به خود اختصاص داده است. حکمای یهودی توجه خاص و فراوان ای به احکام قربانی مبذول داشتند و توجیه آن‌ها این بود که هر کس در مطالعه احکام قربانی مشارکت جوید مانند کسی است که قربانی تقدیم می‌دارد. بر همین اساس یک بخش کامل از تلمود بابلی به همین موضوع اختصاص یافت.

قربانی در مسیحیت:

مفهوم قربانی در مسیحیت: به اعتقاد مسیحیان، همچنان که خدا در کوه موریا قربانی را برای ابراهیم تهیه دید، برای ما نیز خودش قربانی را مهیا کرده است و آن قربانی عیسی است. او هم خداست و هم انسان در اوست که محبت و اطاعت کامل به پدر تقدیم شده است و لذا می‌توان گفت که وی آن بر خداست که گناه جهان را بر می‌دارد. این تعلیم در رساله به عبرانیان مفصلاً بیان شده است «چیزی را که خدا می خواهد قربانی کردن حیوانات نیست،بلکه اطاعت محض است و در اطاعت کامل مسیح است که قربانی کامل برای گناه گذرانیده شده است.»

قربانی در اسلام:

معنا و مفهوم قربانی در قرآن و روایات اسلامی: از دیدگاه قرآن قربانی یکی از شریعت‌های آسمانی است که موجب تقرب بندگان به خدای متعال می‌شود. این آیین، ویژه دین خاصی است و شارع آن خدای تعالی است. خداوند در قرآن می‌فرماید: برای هر امتی قربانگاهی قرار دادیم تا نام خدا را به هنگام قربانی بر چهارپایانی که به آنان روزی داده‌ایم، ببرند.         

شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «مقایسه آیین قربانی در ادیان ابراهیمی» پژوهش پایانی «احمد آقایی میبدی»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که در پاییز 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «دکتر عبدالرحیم سلیمانی» و استاد مشاور آن «حسین سلیمانی» است./9193/پ202/ی