خوانساری:
حجاب حفاظ هویت و شتابدهنده پیشرفت است
معاون آموزش انجمن سواد رسانهای ایران با تأکید بر اهمیت حجاب در هویت زن، گفت: حجاب نه مانع رشد بلکه حفاظ هویت و شتابدهنده پیشرفت زنان مسلمان است؛ چون انرژی و تمرکز زن را از ظاهر به ظرفیتهای علمی، فکری و تمدنی سوق میدهد و زمینه بروز توان واقعی او را فراهم میسازد.
اشاره: تفاوت نگاه اسلام و غرب به زن از « مبدأ تعریف زن» آغاز میشود. اسلام زن را موجودی برخوردار از کرامت، عقلانیت و ظرفیت تمدنی میداند؛ انسانی که میتواند مانند آسیه و مریم الگوی همه مؤمنان باشد. در مقابل نگاه سرمایهداری غرب، زن را در مدار مصرف، جذابیت و کارکرد اقتصادی تعریف میکند و ارزش او را به نمایش و سرمایهسازی گره میزند.
حدیث «المرأة ریحانة» نیز دقیقاً در همین چارچوب معنا مییابد: زن محور لطافت و حیات عاطفی خانواده است، نه کارگزار بیوقفه امور خانه. بنابراین نخستین حق او «عدالت» است؛ عدالتی که باید در فرصتها، احترام اجتماعی، امنیت و تقسیم عادلانه مسئولیتها از سوی دولت، جامعه و خانواده تأمین شود.
قدردانی از زنانی که با وجود تنگنای مالی خانواده را اداره میکنند با محبت صریح، مشارکت واقعی مرد، حمایت مالی و فراهمکردن امکان پیشرفت محقق میشود.
در این مسیر حجاب سپری هویتی است که زن را از فشارهای ظاهری میرهاند و راه رشد اصیل او را میگشاید. رسانهها نیز باید این حقیقت را با روایتهای الهامبخش و واقعی از زن مسلمان ایرانی بازآفرینی کنند.
در همین راستا، خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، گفتوگویی با دکتر الهه خوانساری، معاون آموزش انجمن سواد رسانهای ایران و بسیج رسانه کشور و نویسنده کتاب «پرامپتنویسی رسانهای» انجام داده است که مشروح آن در ادامه تقدیم مخاطبان میشود.
رسا ـ مهمترین تفاوت نگاه اسلام و نگاه سرمایهداری غرب در هویت زن چیست؟
به نظر من، تفاوت اصلی در «مبدأ تعریف زن» است. اسلام، مطابق همان بیانات روشن رهبر معظم انقلاب، زن را موجودی «عرشی»، صاحب هویت مستقل، توانمند و دارای ظرفیت رشد معنوی و اجتماعی میداند؛ انسانی که میتواند مانند آسیه و مریم، الگو و شاخص برای تمام مؤمنان، اعم از زن و مرد باشد. اما در نگاه سرمایهداری غرب، هویت زن نه بر پایه انسانیت، بلکه بر پایه مصرف، جذابیت و نقش ابزاری تعریف میشود. در غرب، زن ناخودآگاه وارد میدانی میشود که ارزش او در میزان دیدهشدن، جذابیت ظاهری و کارکرد اقتصادیاش سنجیده میشود، نه در استعداد، فهم، عقلانیت یا نقش تمدنیاش. اسلام با بازگرداندن زن به جایگاه اصیل انسانی، او را از ابزاربودن نجات میدهد و به «فاعل بودن» و «خالق روایت بودن» بازمیگرداند. تفاوت این دو نگاه، تفاوت بین کرامت و کالاییشدن است.
رسا ـ تعبیر نبوی «اَلمَرأةُ رَیحانةٌ وَ لَیسَت بِقَهرَمانَة» چه پیام حقوقی و رفتاری دارد؟
این تعبیر، یک اصل بنیادین در مدیریت زندگی مشترک است. ریحانه بودن زن یعنی او محور لطافت، آرامش و حیات عاطفی خانه است؛ موجودی که باید مورد توجه، احترام و مراقبت قرار گیرد و نقش او در استحکام بنیان خانواده، نقشی لطیف اما بسیار تأثیرگذار است. در مقابل، قهرمانه»ث نبودن یعنی زن نباید کارگزار خانه و مسئول مطلق تمام امور اجرایی منزل تلقی شود؛ کارهایی که با تحمیل و توقع بیش از حد، به فرسودگی روحی و جسمی او میانجامد. پیام این حدیث آن است که مدیریت عاطفی و تربیتی خانه با زن است، اما بار سنگین و یکطرفه کارهای خانه نباید بر او تحمیل شود. این نگاه، مرد را به مشارکت، قدردانی و همکاری فرامیخواند و زن را از نقش تحمیلی و غیرعادلانه «کارگر خانگی» بیرون میآورد تا بتواند نقش واقعی خود را با عزت و آرامش ایفا کند.
رسا ـ نخستین حق زنان از منظر رهبر انقلاب چیست و چه کسانی باید آن را تأمین کنند؟
اولین حق زنان، عدالت است؛ هم در جامعه و هم در خانواده.
عدالت یعنی زن در دستمزد، فرصتهای اجتماعی، احترام عمومی، امنیت روانی و جایگاه خانوادگی، با تبعیض مواجه نشود. دولتها موظفاند با قانونگذاری صحیح، حمایت شغلی و اجتماعی، بیمه زنان، مقابله با تبعیض ساختاری و ایجاد محیطهای امن کاری و آموزشی، این عدالت را تضمین کنند. جامعه و خانواده نیز باید این عدالت را در رفتار روزمره خود جاری کنند؛ یعنی احترام، محبت، مشارکت در مسئولیتها و پرهیز از خشونت کلامی و رفتاری.
عدالت اگر برقرار باشد، زن فرصت مییابد نقشهای متنوع خود را در خانواده، جامعه، علم، مدیریت و فرهنگ بهدرستی دنبال کند. بدون عدالت، هیچ حقی برای زنان بهطور واقعی محقق نمیشود.
رسا ـ برای قدردانی از زنانی که با وجود درآمد ناکافی، خانه را میچرخانند، چه راهکارهایی وجود دارد؟
این زنان ستونهای بیصدای جامعهاند. اولین راهکار، قدردانی صریح و زبانی است؛ اینکه مردان و اعضای خانواده بهطور روشن و روزانه تشکر و محبت را بیان کنند. دوم، مشارکت واقعی مرد در کارهای خانه است؛ نه بهعنوان لطف، بلکه بهعنوان وظیفه. سوم، اختصاص بودجه شخصی به زن حتی در خانوادههای کمدرآمد، تا او در امور مالی احساس اختیار و احترام داشته باشد. چهارم، فراهمکردن زمان و امکان رشد علمی، فرهنگی و ورزشی برای زن است تا زندگی او فقط در کار خانه خلاصه نشود.
در سطح سیاستگذاری نیز بیمه زنان خانهدار، حمایت از مادران، تسهیلات اقتصادی و آموزش مهارتهای مالی از مهمترین راهکارهاست. این حمایتها، زن را از فرسودگی نجات میدهد و بنیان خانواده را پایدارتر میکند.
رسا ـ نقش حجاب و محدودیتهای شرعی در پیشرفت زنان مسلمان چیست؟
یکی از واقعیتهای روشن پس از انقلاب اسلامی این است که زنان محجبه، در بسیاری از عرصهها پیشتاز شدند: از مدالهای علمی و ورزشی تا مدیریتهای کلان، فعالیتهای جهادی و موفقیتهای دانشگاهی. دلیل این امر آن است که حجاب زن را از فشارهای فرسایشی نمایش خود، رقابت ظاهری و ابزار مصرف شدن رها میکند. محدودیت شرعی نیز نوعی حفاظ امنیتی است که اجازه نمیدهد هویت زن در محیط کار و اجتماع به کالا تقلیل یابد. در چنین فضایی، تمرکز زن بر رشد فکری، علمی و اجتماعی افزایش مییابد. یعنی حجاب نه مانع رشد، بلکه زمینهساز رشد اصیل و عمیق است. برخلاف غرب که زن را در میدان رقابتهای ظاهری تنها میگذارد، اسلام با تعیین مرزهای اخلاقی، ظرفیت زن را برای پیشرفت آزاد میکند.
رسا ـ مهمترین مأموریت رسانههای داخلی در معرفی جایگاه زن چیست؟
رسانهها باید از دنبالهروی گفتمان غربی در حوزه زن پرهیز کنند زیرا غرب تصویری زیبا اما فریبنده ارائه میدهد که پشت آن خشونت، تنهایی، تبعیض و فروپاشی خانواده پنهان است.
مأموریت اصلی رسانه ایرانی این است که زن مسلمان ایرانی را با روایتهای واقعی، ملموس و الهامبخش معرفی کند مثلا معرفی زنانی که در عین حجاب و تعهد دینی، در علم، ورزش، مدیریت، خانواده و جهاد اجتماعی قلهنشینی میکنند.
رسانه باید بهجای شعار، روایت موثر بسازد؛ داستان مادران مقاوم، دختران نخبه، معلمان جهادی، بانوان کارآفرین و زنان فعال در عرصه تمدنی.
در کنار آن، باید با زبان علمی و روایی، آسیبهای جدی فرهنگ غربی درباره زن را برای جامعه روشن کند و سواد رسانهای زنان و دختران را ارتقا دهد.
رسانه اگر بتواند روایت حقیقی زن ایرانی را جا بیندازد، نه تنها با جنگ روایتها مقابله کرده، بلکه الگوی جدیدی برای جهان ارائه خواهد کرد.
ارسال نظرات