از قرافی تا شهید اول؛ ردیابی ریشه‌های اجتهاد مقاصدی در فقه امامیه
مشهد- در حالی‌که در سال‌های اخیر نظریه «مقاصد شریعت» به یکی از مباحث پرچالش در فقه تطبیقی تبدیل شده است، استاد مصطفی اسکندری در این گفت‌وگو با رویکردی تاریخی و تحلیلی، ریشه‌های شکل‌گیری این نظریه را از دل سنت فقهی اهل سنت تا ورود آن به میراث فقهی شیعه بازخوانی می‌کند.
به گزارش خبرگزاری رسا در مشهد، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی اسکندری در گفت و گویی به تبیین ریشه های شکل گیری نظریه مقاصد الشریعه پرداخت.
وی افزود: شهید اول از نخستین فقیهانی است که پس از دوران مکتب حله، فقه ما را از اختلاط با فقه اهل سنت پالایش کرد. اما در عین حال، در مورد مقاصد شریعت، شدیداً تحت تأثیر قرافی قرار گرفته است. این خودش یک پارادوکس جالب است.
اسکندری درباره فضای فکری نظریه مقاصد شریعت تاکید کرد: در مواجهه با نظریه مقاصد نیز باید دقت کرد. این نظریه، همان‌گونه که در سنت اهل سنت مطرح شده، ریشه در پارادایم خاصی دارد که متفاوت از پارادایم شیعی است. شیعه همواره تأکید بر نصوص و تعبد داشته است، در حالی که نظریه مقاصد به نوعی عقلانیت ابزاری در فهم شریعت قائل است. از این‌رو، اگر مقاصد در قالب پارادایم شیعی بازخوانی نشود، می‌تواند نتایجی متفاوت از ساختار اجتهادی شیعه به بار آورد.
وی ادامه داد: ما تاکنون پدیدارشناسی دقیقی از نظریه مقاصد در بستر شیعی انجام نداده‌ایم. اگر بخواهیم این نظریه را به کار ببریم، باید معادل‌سازی مفهومی دقیقی در چارچوب ادبیات شیعی انجام دهیم. در غیر این صورت، یا نمی‌توانیم این نظریه را کاملاً درک کنیم، یا ممکن است دچار تغییرات پارادایمیک ناخواسته شویم. بنابراین، هرگونه استفاده از مقاصد شریعت، باید با در نظر گرفتن چارچوب معرفتی و پارادایمیک شیعه صورت گیرد.
وی در پایان افزود: من صددرصد موافق نظریه‌های جدید مقاصدی نیستم، ولی می‌فهمم که فضا، فضای تبادل ایده‌هاست، نه فضای خصومت و تخطئه.
ارسال نظرات