تیغ تیز سانسور زیر گلوی نویسندگان آمریکایی حامی فلسطین

مسئله فلسطین در دو سال گذشته بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه نویسندگان و پدیدآورندگان در سراسر جهان بوده است. بیش از 700 روز نسل‌کشی در بزرگترین زندان روباز جهان، هم‌صدایی ویژه‌ای را در میان اهل فرهنگ جهان ایجاد کرد؛ صدایی که در این مدت به روش‌های مختلف تلاش کرد تا بازتابی از فریاد خاموش مردم فلسطین باشد.

از جمله نمودهای این توجه را می‌توان در انتشار کتاب به زبان‌های مختلف برای گروه سنی کودک و نوجوان درباره مسائل مربوط به فلسطین بود؛ به طوری که گفته می‌شود 44 درصد از کتاب‌های انگلیسی‌زبان این حوزه از سال 1998 تاکنون، در بازه زمانی 2019 تا 2023 منتشر شده‌اند. در مقابل اما، میزان تلاش‌ها برای سانسور آثار منتشر شده و توزیع آنها نیز از سوی نهادها و مراکز مختلف به صورت پنهانی افزایش یافته است. به عنوان نمونه، بررسی روزنامه گاردین نشان می‌دهد که بخش بزرگی از عناوین منتشر شده، به همت خود نویسندگان و به صورت ناشر مؤلف بوده است: «ناشران سنتی همچنان دروازه‌بانان محتاط باقی مانده‌اند».

روزنامه گاردین در آخرین گزارشش درباره بایکوت پنهان این طیف از نویسندگان، سرگذشت 9 نویسنده در ایالت‌های مختلف آمریکا را طی ماه‌های اخیر مورد بررسی قرار داده است؛ نویسندگانی که یا درباره فلسطین نوشته‌اند و یا طی دو سال گذشته در صفحه شخصی خود از مردم غزه حمایت کرده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که چندین قرار جشن امضای کتاب و یا حضور نویسنده در کتابخانه‌ها برای دیدار با کودکان و نوجوانان، به بهانه‌های مختلف لغو شده است.

جنان مطاری از جمله این نویسندگان است که نشست جشن امضای کتاب جدیدش با عنوان «همه چیز در باغچه پدربزرگ رشد می‌کند» به این بهانه در کتابفروشی شوالیه در لس‌انجلس لغو شد. مطاری نویسنده‌ای آمریکایی فلسطینی است که علاوه بر پرداختن به تاریخ و فرهنگ فلسطین در این کتاب جدیدش، بارها با انتشار پست‌های جدید در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام تلاش کرد تا حمایت خود از مردم غزه را اعلام و نسبت به نسل‌کشی در تجاوز رژیم صیهونیستی به خاک آن اطلاع‌رسانی کند.

دلیل لغو برنامه، «فشار اعضای محلی جامعه» عنوان شد، اما نکته قابل تأمل اعلام همبستگی کارکنان کتابخانه با نویسنده بود. کارمندی که مراسم را رزرو کرده بود، از لغو آن خودداری کرد و کتابفروشی او را اخراج کرد. دو روز بعد، کارمند دیگری در همبستگی با او استعفا داد.

سپس نوبت به نیوجرسی رسید. کتابفروشی «واچانگ»، یک کتابفروشی محلی در مونتکلیر، قرار بود میزبان برنامه بعدی او برای کتاب‌خوانی باشد، اما به طور ناگهانی آن را لغو کرد و در بیانیه‌ای ایمیلی توضیح داد که این اقدام «برای تضمین امنیت کارکنان و مشتریان ما» صورت گرفته است.کمپین‌های محلی کتابفروشی‌هایی را که قصد داشتند میزبان مراسم‌های کتاب‌خوانی مطاری باشند، هدف قرار دادند. تمرکز آنها عمدتاً بر پست‌های او درباره اسرائیل و غزه بود.

موج سانسور درباره نویسندگان حامی فلسطین، از 7 اکتبر 2023 در سراسر آمریکا به راه افتاد. لغو رویدادها، ممنوعیت کتاب‌ها و کمپین‌های سازمان‌یافته آزار و اذیت در مدارس، در کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها به بهانه «احتمال گسترش بذر یهودستیزی» گسترش یافته است.

صفا سلیمان، دیگر نویسنده‌ای است که برنامه بازدید او از مدرسه‌ای به مناسبت انتشار کتابش با عنوان «هدایای حِلَوا» در سیاتل لغو شد. مدرسه‌ای که به زبان‌های عربی و هندی خدمات ارائه می‌داد، به دلیل یک پست وبلاگی در سال 2024 در وب‌سایتش که در آن جزئیاتی درباره کشته شدن اعضای خانواده‌اش در حملات هوایی اسرائیل در غزه به اشتراک گذاشته بود، بازدید او را لغو کرد.

جمیلا تامپکینز-بیگلو، دیگر نویسنده‌ای است که تجربه‌ای مشابه را از سر گذراند. یک رویداد مدرسه‌ای او که در ابتدا برای اکتبر 2023 برنامه‌ریزی شده بود، به تعویق افتاد و در نهایت ماه‌ها بعد لغو شد. او در این‌باره گفت: «شما باید ثابت کنید که یهودستیز نیستید. اگر هرگونه نظر حامی فلسطین داشته باشید. حتی صرف گفتن اینکه: «اینجا لینکی برای اهدای کمک به کودکان فلسطینی است»، این کار سیاسی تلقی می‌شود.»

در این میان، تصویب لوایح مبهم کار را برای نویسندگان سخت‌تر کرده است. به عنوان نمونه، دو لایحه‌ای که فرماندار کالیفرنیا برای مبارزه با یهودستیزی امضا کرده، نگرانی‌هایی را در میان حامیان فلسطین به وجود آورده است. یکی از قوانین جدید، دفتر حقوق مدنی و یک هماهنگ‌کننده پیشگیری از یهودستیزی را تأسیس و تأکید می‌کند که مراکز آموزشی در صورت «استفاده از محتوای تبعیض‌آمیز در کلاس‌ها» باید تحقیقات لازم را انجام داده و اقدامات اصلاحی اتخاذ کنند.

نگرانی که در محافل نویسندگان کتاب‌های کودکان در حال گسترش است این است که این زبان مبهم می‌تواند برای برچسب زدن کتاب‌ها و داستان‌های آنها به عنوان «اثری تبعیض‌آمیز» مورد استفاده قرار گیرد و به مقامات دولتی این پوشش قانونی را بدهد تا روایت‌های فلسطینی را بیشتر از مدارس سرکوب کنند و در ادامه، در دیگر ایالت‌ها نیز گسترش یابد.  

هانا موشابک، نویسنده کتاب ««وطن: پدرم رؤیای فلسطین را می‌بیند»، تاکنون پنج بازدیدش از مدارس و کتابخانه‌ها از سال 2023 تاکنون لغو شده است. به گفته او؛ مدیران دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی گفته‌اند که کتابش، قانون «سخنرانی بی‌طرف» را نقش کرده است؛ چرا که از هر دو سوی ماجرا سخن نگفته است. موشابک همچنین با تهدیدهایی نیز مواجه شد؛ به طوری که مجبور شد در یکی از دیدارهای مدارس، «با اسکورت» وارد مدرسه شود.

آیا خلیل، نویسنده مصری- آمریکایی- معتقد است که مخالفان و سانسورکنندگان حتی کتاب‌ها را نخوانده و نسبت به محتوای آن اطلاعی ندارند و تنها تصمیم می‌گیرند که به خاطر ظاهر مسلمان نویسنده یا پست‌های حمایتی او از فلسطین، آثار او را از قفسه‎های کتابخانه‌ها جمع‌آوری کنند: «بسیاری از این نویسندگان دیگر به مدارس دعوت نمی‌شوند یا بازدیدهای نویسندگانشان لغو می‌شود. من قبلاً شاید سالانه به 10 تا 15 کتابخانه دعوت می‌شدم. اما اکنون به ندرت درخواستی دریافت می‌کنم.»

اما این تمام ماجرا نیست. به نظر می‌رسد بایکوت‌ها هرچند به محدود شدن فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی نویسندگان ختم می‌شود، اما در سوی دیگر میدان، این سرکوب گاهی نتیجه معکوس داده و منجر به استقبال از کتاب‌ها در کتابفروشی‌ها می‌شود. خلیل در این‌باره بیشتر توضیح داد و گفت: کتاب مَتاری (Matari) قبل از رسیدن به قفسه‌های فروشگاه، چاپ اول 5000 نسخه‌ای خود را به فروش رساند، و پیش‌بینی می‌شود که 10 هزار نسخه از آن در منطقه آموزشی یورک نیز خریداری شود. بخش عمده این استقبال، به دلیل حمایت جامعه‌ای بود که در واکنش به لغو‌ها و ممنوعیت‌ها بسیج شده بود. 

بایکوت و سانسور نویسندگان حامی فلسطین، امر جدیدی نیست. پیش از این نیز نویسندگانی که حامی فلسطین بودند و مطالبی را در صفحات شخصی خود منتشر کرده بودند نیز از جمع‌آوری کتاب‌هایشان و یا لغو رویدادهای فرهنگی شکایت کرده بودند. نمونه‌ای از این نویسندگان، آلیس واکر، نویسنده و شاعر مشهور آمریکایی است.

در انگلستان نیز به نظر می‌رسد این موج پنهان در جریان است. نمونه بارز آن، ایجاد محدودیت‌هایی برای سفر سالی رونی، نویسنده معروف ایرلندی به خاک بریتانیا به خاطر حمایت از گروه اقدام برای فلسطین است. رونی پیش‌تر ضمن حمایت از مردم غزه، عواید فروش آثارش را به این گروه واگذار کرده است.