چرا در برابر تهاجم فرهنگی، هنوز «استراتژی ایجابی» نداریم؟ + فیلم

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، برنامه تلویزیونی «عشق ابدی» که از یوتیوب پخش می‌شود، یکی از بحث‌برانگیزترین تولیدات سرگرمی فارسی‌زبان در سال‌های اخیر است. این رئالیتی‌شو که در ترکیه فیلم‌برداری شده، با هدف بازنمایی روابط عاشقانه میان جوانان ایرانی خارج از کشور ساخته شده، اما به دلیل محتوای غیراخلاقی، دستکاری رسانه‌ای و بی‌توجهی به حساسیت‌های فرهنگی جامعه ایران، با واکنش‌های گسترده روبه‌رو شده است.

 

در واقع، «Blind Date ایرانی» را می‌توان نخستین تلاش سازمان‌یافته برای شبیه‌سازی مدل‌های غربیِ برنامه‌های دوست‌یابی در بستر فارسی‌زبان دانست؛ تلاشی که نه در چارچوب رسانه‌ای رسمی، بلکه در زیست‌بوم بدون مرز شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت. مهدی هاشمی یا همان «وینی ویدز»، با الهام از فرمت‌های مشهور جهانی مانند Love Island و Too Hot to Handle، کوشید نسخه‌ای بومی از «رابطه‌سازی نمایشی» را خلق کند؛ اما در عمل، آنچه به‌نمایش گذاشته شد، بیشتر نمایش مصنوعی از روابط میان‌جنسی و گفت‌وگوهای سطحی و تحریف‌شده درباره‌ی مفهوم عشق بود.

ساختار برنامه به‌گونه‌ای طراحی شده بود که شرکت‌کنندگان – اغلب جوانانی با ظاهر آراسته و رفتار نمایشی – در قالب چند قرار کوتاه مقابل دوربین می‌نشستند و درباره‌ی معیارهای رابطه و انتخاب عاطفی صحبت می‌کردند. لحن بی‌پرده و شوخی‌های خارج از عرف فرهنگی جامعه ایران، در کنار تدوین‌های تحریک‌آمیز و تأکید بر جذابیت ظاهری، موجب شد تا این ویدیوها با موجی از انتقاد از سوی کارشناسان فرهنگی و کاربران فضای مجازی روبه‌رو شوند.

با این حال، همین ویژگی‌ها یعنی ترکیب جسارت، بی‌پروایی و تولید غیررسمی، موجب شد «Blind Date ایرانی» به‌سرعت در میان بخشی از کاربران فارسی‌زبان در داخل و خارج از کشور محبوب شود و الگویی جدید از «شهرت سریع» را رقم بزند؛ الگویی که بر پایه‌ی نمایش احساسات و روابط خصوصی بنا شده بود.

انتشار گسترده این ویدیوها در نهایت موجب واکنش نهادهای انتظامی شد و صفحه اینستاگرام وینی با دستور قضایی به دلیل انتشار محتوای مغایر با عفت عمومی مسدود گردید. اما تأثیر اجتماعی این پروژه فراتر از بستن یک صفحه مجازی بود. پس از این قبح‌شکنی اولیه و از بین رفتن مرزهای حیا در تولید محتوای تصویری فارسی‌زبان، موج تازه‌ای از تولیدکنندگان جوان در فضای مجازی به تقلید از «وینی ویدز» روی آوردند. 

اما نسخه اسلامی بلایند دیت

پس از طی این مراحل، نوبت به تولید بلایند دیت اسلامی رسید. اگرچه محتوای این سرویس متفاوت و منطبق با ارزش‌ها و هنجارهای اسلامی طراحی شده است، اما نکته قابل توجه و اهمیت‌دار این است که الگوی غربی در طراحی و ساختار آن به کار گرفته شده است. این موضوع نشان می‌دهد که در تولید فناوری‌های بومی و اسلامی، هنوز الگوهای رایج جهانی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند و تنها محتوای آن متناسب با فرهنگ و موازین اسلامی تغییر یافته است.

به عشق ابدی سلام کنید

با زمینه سازی اولیه کمپانی مدیا پیم، شروع به ساخت برنامه‌هایی با محور «رابطه آزاد، انتخاب عاشقانه و گفت‌وگوهای بی‌پرده میان دو جنس» کردند. در این تولیدات، ارزش‌های فرهنگی و دینی عملاً کنار گذاشته شده و محتوای مبتذل با پوشش طنز، سرگرمی یا روانشناسی روابط عرضه می‌شد. در نتیجه، نوعی «نرمال‌سازی روابط نامشروع» در قالب محتوای سرگرم‌کننده شکل گرفت که به تدریج مخاطبان گسترده‌ای را به خود جلب کرد و اینگونه بود که عشق ابدی، متولد شد.

اما جزئیات برنامه جزئیات برنامه

«عشق ابدی» با الگوبرداری از فرمت‌های پرمخاطب جهانی مانند Love Island و The Bachelor، در قالب یک مسابقه‌ احساسی طراحی شده است. در این برنامه، گروهی از جوانان ایرانی‌تبار (زن و مرد) در یک ویلای بزرگ در ترکیه گرد هم می‌آیند تا در طول چند هفته، از طریق تعامل، گفت‌وگو و چالش‌های طراحی‌شده، «عشق واقعی» خود را پیدا کنند.

 

هر هفته بر اساس رأی شرکت‌کنندگان یا تصمیم تهیه‌کنندگان، برخی از اعضا از ویلا حذف می‌شوند و جای آن‌ها افراد جدیدی وارد می‌شوند تا روابط تازه‌ای شکل گیرد. بخش‌هایی از برنامه به گفت‌وگوهای دونفره، بازی‌های گروهی و آزمون‌های عاطفی اختصاص دارد که هدف ظاهری آن شناخت عمیق‌تر افراد از یکدیگر است، اما در عمل بیش از هر چیز بر نمایش احساسات، درگیری‌ها و رقابت‌های شخصی تمرکز دارد.

 

 

 

فیلم‌برداری این مجموعه در ترکیه انجام شده و به گفته منابع نزدیک به تولید، شرکت‌های وابسته به MediaPim و یک تیم ترکی با پسوند Yapım در ساخت آن نقش داشته‌اند. اجرای برنامه را پرستو صالحی بر عهده داشت که در گفت‌وگوهایی اذعان کرده بخش قابل توجهی از هدایت صحنه و دیالوگ‌ها از طریق مترجم و کارگردانان ترکی انجام می‌شود. 

 

 

هرچند عنوان «عشق ابدی» وعده‌ی تجربه‌ای احساسی و انسانی را می‌داد، اما محتوای این برنامه بیش از آنکه بازتابی از عشق و شناخت واقعی باشد، به صحنه‌ای برای درگیری‌های عاطفی، رقابت‌های شخصی و مهندسی احساسات شباهت دارد؛ ترکیبی روابط نمایشی، تدوین جهت‌دار و گفت‌وگوهای ساختگی.

 

در ظاهر، برنامه «عشق ابدی» تلاش می‌کند گفت‌وگو درباره روابط انسانی، تفاهم، و انتخاب عاطفی را ترویج کند؛ اما بررسی ساختار تصویری و تدوین احساسی آن نشان می‌دهد که مفهوم «عشق» در این برنامه به یک ابزار رسانه‌ای برای جذب مخاطب و افزایش بازدید تبدیل شده است. صحنه‌هایی از تماس فیزیکی، روابط کوتاه‌مدت و رفتارهای صمیمانه میان شرکت‌کنندگان، با هدف ایجاد هیجان و کشش در شبکه‌های اجتماعی به‌صورت گسترده منتشر شده و بازتاب‌های زیادی در فضای مجازی داشته است.

در طول برنامه، شرکت‌کنندگان در قالب بازی‌ها، مأموریت‌ها یا موقعیت‌های طراحی‌شده، وارد گفت‌وگوهای صمیمی، اعتراف‌های احساسی و حتی درگیری‌های لفظی می‌شوند. برخی از این بخش‌ها شامل موارد زیر است:

• چالش‌های عاطفی: شرکت‌کنندگان ملزم می‌شوند ابراز علاقه کنند، پرسش‌های شخصی و خصوصی مطرح کنند یا بین دو گزینه‌ی احساسی تصمیم بگیرند. این موقعیت‌ها اغلب فشار روانی و تنش میان افراد را افزایش می‌دهد.

• بازی‌های گروهی: طراحی می‌شود تا شرکت‌کنندگان برای جلب توجه دیگران یا محبوبیت رقابت کنند؛ نتیجه، ایجاد رقابت احساسی و حسادت میان افراد است.

• گفت‌وگوهای خصوصی: در فضاهای بسته و غیرعمومی اتفاق می‌افتد، اما با تدوین دراماتیک و مونتاژ هوشمندانه، به اوج تنش و هیجان بدل می‌شود و غالباً برداشت مخاطب از تعاملات واقعی شرکت‌کنندگان تحریف می‌شود.

«عشق ابدی»؛ رئالیتی‌شویی که مرزهای فرهنگی پنج کشور مسلمان را هدف گرفت

برنامه تلویزیونی «عشق ابدی» که از شبکه ایران اینترنشنال پخش می‌شود، در نسخه‌های مختلفی برای پنج کشور مسلمان تولید شده است: ایران، افغانستان، عربستان، ترکیه و پاکستان. این برنامه‌ها با الگوبرداری از فرمت‌های پرمخاطب جهانی مانند Love Island و The Bachelor، در قالب مسابقه‌ای احساسی طراحی شده‌اند و هدف ظاهری آن، نمایش روابط عاشقانه میان جوانان است.

در نسخه ایرانی، افغانی و عربی، گروهی از جوانان ایرانی‌تبار و افغان و عرب‌تبار در محیط‌هایی لوکس گرد هم می‌آیند تا از طریق تعامل، گفت‌وگو و چالش‌های طراحی‌شده، شریک زندگی خود را پیدا کنند. نسخه ترکی، مشابه همین الگو، با حضور جوانان ایرانی‌تبار در ویلایی در ترکیه فیلم‌برداری شد و نسخه پاکستانی نیز با حضور جوانان پاکستانی‌تبار در پاکستان ساخته شده است.