ضرورت حکمرانی اخلاقی برای پیشگیری از سوء مدیریت

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست تخصصی مقاله «سوء مدیریت: علل، ذی‌ربطان و راهکارها» با حضور کارشناسان و پژوهشگران حوزه مدیریت و اخلاق در محل اندیشگاه بیانیه گام دوم انقلاب عصر یکشنبه برگزار شد. در این نشست، ابوذر قاسمی‌نژاد با ارائه مقاله «سوء مدیریت: علل، ذی‌ربطان و راهکارها» به بررسی عوامل شکل‌گیری سوء مدیریت و راهکارهای مقابله با آن پرداخت و تأکید کرد: حکمرانی اخلاقی و مدیریت مبتنی بر اصول اخلاقی لازمه پیشگیری از سوء مدیریت است.

قاسمی‌نژاد در ابتدای سخنان خود با اشاره به اهمیت مطالعه و بازخوانی مقالات پژوهشی در حوزه مدیریت اخلاقی، اظهار داشت: مقاله مورد بررسی تصویری دقیق از دلایل وقوع سوء مدیریت ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که سوء مدیریت تنها ناشی از اشتباهات فردی نیست بلکه مجموعه‌ای از عوامل ساختاری، فرهنگی و انگیزشی در سازمان‌ها در شکل‌گیری آن نقش دارند.

وی با اشاره به سه دسته عامل مؤثر بر سوء مدیریت گفت: اولین دسته عوامل فردی و شخصیتی است. برخی مدیران به دلیل ضعف در مهارت‌های تصمیم‌گیری، عدم توانایی در مدیریت منابع و یا انگیزه‌های شخصی، مسیر سوء مدیریت را طی می‌کنند. دومین دسته عوامل سازمانی و ساختاری هستند که شامل نبود سازوکارهای شفاف نظارتی، ضعف در فرآیندهای کنترل و گزارش‌دهی و فقدان نظام‌های انگیزشی مثبت و منفی است. سومین دسته، عوامل محیطی و فرهنگی است که در آن مدیران در فضایی قرار می‌گیرند که ارزش‌های اخلاقی و مسئولیت‌پذیری تضعیف شده یا نادیده گرفته می‌شوند.

پیوند انگیزه‌های شخصی مدیر با کیفیت تصمیم‌گیری

قاسمی‌نژاد با اشاره به تحلیل مقاله ادامه داد: یکی از نکات برجسته مقاله تأکید بر ارتباط مستقیم بین انگیزه‌های شخصی مدیر و کیفیت تصمیم‌گیری اوست. زمانی که انگیزه‌ها بر اساس منافع کوتاه‌مدت، قدرت‌طلبی یا حفظ موقعیت شخصی شکل می‌گیرند احتمال وقوع سوء مدیریت به‌شدت افزایش می‌یابد. این نکته نشان می‌دهد که مدیریت اخلاقی نه تنها یک الزام حرفه‌ای بلکه یک ضرورت اخلاقی است.

وی سپس به بررسی ذی‌ربطان سوء مدیریت پرداخت و گفت: در مقاله مذکور ذی‌ربطان سوء مدیریت به‌طور کامل شناسایی شده‌اند. علاوه بر مدیران مستقیم، نهادهای نظارتی، همکاران سازمانی و حتی جامعه و ذی‌نفعان خارجی نیز می‌توانند نقش مستقیمی یا غیرمستقیم در ایجاد یا تشدید سوء مدیریت داشته باشند. به‌عبارت دیگر سوء مدیریت یک پدیده منفرد نیست و اغلب محصول تعاملات پیچیده‌ای است که در یک شبکه مدیریتی و سازمانی شکل می‌گیرد.

قاسمی‌نژاد همچنین به اهمیت بررسی ریشه‌ای و پیشگیرانه سوء مدیریت اشاره کرد و گفت: اگر ما تنها به پیامدهای سوء مدیریت بپردازیم همواره در سطح واکنش و جبران خسارت خواهیم ماند. در حالی که پیشگیری و اصلاح ساختارها و فرآیندها به همراه ارتقای فرهنگ سازمانی مبتنی بر اخلاق می‌تواند احتمال وقوع سوء مدیریت را به حداقل برساند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به ارائه راهکارهای مقابله با سوء مدیریت پرداخت و گفت: مقاله راهکارهای متعددی را پیشنهاد کرده است که می‌توان آن‌ها را در سه محور کلی خلاصه کرد: نخست تقویت اخلاق و تربیت مدیران؛ دوم اصلاح ساختارها و فرآیندهای سازمانی و سوم ایجاد نظام‌های انگیزشی و نظارتی کارآمد. در محور اول آموزش مهارت‌های اخلاقی، توسعه فرهنگ مسئولیت‌پذیری و توجه به ارزش‌های انسانی و اجتماعی در سازمان‌ها بسیار مؤثر است.

شفافیت و اصلاح ساختاری

وی با تأکید بر محور دوم افزود: اصلاح ساختاری شامل ایجاد شفافیت در فرآیندهای تصمیم‌گیری، تدوین دستورالعمل‌های روشن برای گزارش‌دهی و کنترل و کاهش تمرکز قدرت در دست افراد محدود است. این اصلاحات باعث می‌شود که زمینه سوء مدیریت کاهش یابد و امکان نظارت همگانی و اثربخش فراهم شود.

قاسمی‌نژاد در محور سوم یعنی نظام‌های انگیزشی گفت: انگیزه‌های مثبت و منفی نقش بسیار مهمی در رفتار مدیران دارند. ایجاد نظام‌های تشویقی مبتنی بر عملکرد اخلاقی و کاهش انگیزه‌های مخرب و سودجویانه می‌تواند رفتارهای سوء مدیریت را کنترل کند. به بیان دیگر وقتی مدیران بدانند تصمیمات آن‌ها تحت ارزیابی دقیق قرار دارد و پاداش‌ها و تنبیه‌ها به‌صورت عادلانه اعمال می‌شود به‌طور طبیعی گرایش به رفتارهای اخلاقی افزایش می‌یابد.

وی در ادامه به تجربه‌های موفق کشورها و سازمان‌های مختلف در زمینه حکمرانی اخلاقی اشاره کرد و گفت: نمونه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که سازمان‌هایی که اصول اخلاقی را در هسته مدیریتی خود قرار داده‌اند نه تنها عملکرد بهتری دارند بلکه اعتماد کارکنان و جامعه را نیز حفظ کرده‌اند. این امر نشان‌دهنده اهمیت ترکیب اصول اخلاقی با ابزارهای نظارتی و انگیزشی است.

قاسمی‌نژاد همچنین نقش آموزش و ترویج فرهنگ اخلاقی در سطح جامعه را برجسته کرد و افزود: مدیریت اخلاقی محدود به فضای سازمانی نیست. زمانی که جامعه ارزش‌های اخلاقی را در عملکرد مدیران و مسئولان ببیند فشار اجتماعی برای رفتار صحیح افزایش می‌یابد. این فشار اجتماعی و فرهنگی خود عاملی پیشگیرانه برای سوء مدیریت است و می‌تواند در بلندمدت به تحکیم حکمرانی اخلاقی کمک کند.

نگاه سیستمی به سوء مدیریت

وی در جمع‌بندی سخنان خود گفت: مقاله مورد بررسی تصویری جامع و علمی از پدیده سوء مدیریت ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که مقابله با آن نیازمند یک نگاه سیستمی است. سوء مدیریت نه تنها ناشی از خطاهای فردی بلکه نتیجه تعامل عوامل شخصی، سازمانی و محیطی است. بنابراین، مدیریت اخلاقی، اصلاح ساختارها و فرآیندها و ایجاد نظام‌های انگیزشی و نظارتی، سه رکن اساسی در پیشگیری و کاهش سوء مدیریت هستند.

قاسمی‌نژاد در پایان نشست با تأکید بر لزوم ارزیابی مستمر عملکرد مدیران و رعایت استانداردهای اخلاقی گفت: حکمرانی اخلاقی تنها یک شعار نیست بلکه یک ضرورت عملی برای توسعه پایدار سازمان‌ها و جامعه است. اگر مدیران و مسئولان به این اصول پایبند باشند زمینه برای سوء مدیریت به حداقل می‌رسد و اعتماد عمومی تقویت خواهد شد.

نشست ارزیابی حکمرانی اخلاقی با سخنرانی ابوذر قاسمی‌نژاد و نقد مقاله «سوء مدیریت: علل، ذی‌ربطان و راهکارها» نه تنها موجب افزایش آگاهی حاضران در خصوص عوامل و پیامدهای سوء مدیریت شد بلکه بر اهمیت آموزش و ترویج فرهنگ اخلاقی در سازمان‌ها و جامعه تأکید ویژه‌ای داشت. شرکت‌کنندگان در پایان نشست بر ضرورت پیاده‌سازی عملیاتی راهکارهای ارائه شده تأکید کردند و خواستار تدوین دستورالعمل‌های اجرایی برای مدیریت اخلاقی در سطوح مختلف مدیریتی شدند.