مزیت راهبردی ایران: ایمان، وحدت، استقلال / ایران عاشورایی، ایران امام رضاست

سخنرانی حضرت آیتالله خامنهای در سالروز شهادت امام رضا(ع) صرفاً یک مجلس سوگ نبود؛ متنی بود که لایههای هویتی، سیاسی و ژئوپلیتیک را در کنار هم نشاند و از خراسانِ رضوی پلی زد به ژئوپلیتیک مقاومت.
رهبر انقلاب، در نیمه نخست سخن، به دو دستاورد تاریخی حضور امام رضا(ع) در خراسان اشاره کردند:
۱) «انتشار فوقالعاده مکتب اهلبیت» و
۲) «تبدیل عاشورا به پرچم دائمی مبارزه با ظلم».
در نیمه دوم، این دو سرمایه نرم را به مسئله روز—از جنگ اخیر تا مواجهه بلندمدت با آمریکا و رژیم صهیونیستی—پیوند زدند: ایرانِ امروز با تکیه بر ایمان و وحدت ملی، در میدان سخت و در میدان روایت، بازدارندگی میسازد. این متن میکوشد این دستگاه فکری را به زبان رسانه توضیح دهد و پیامدهای راهبردیاش را روشن کند.
۱- سرمایه نرمِ رضوی: صورتبندی مزیت راهبردی ایران در سطح تمدنی
تأکید بر اینکه هجرت امام رضا(ع) «روحیه شیعه را حفظ کرد» و عاشورا را در «سطح دنیای اسلام» تثبیت نمود، یک یادآوری صرف تاریخی نیست؛ بلکه یک صورتبندی مزیت راهبردی ایران در سطح تمدنی است. رهبر انقلاب، از «انتشار» و «روحیه» بهعنوان پیامدهای تاریخی سخن گفتند—دو مؤلفهای که امروز در زبان سیاست، به قدرت نرم و تابآوری اجتماعی ترجمه میشوند. نتیجه روشن است: همانگونه که مکتب اهلبیت از انزوا بیرون آمد، روایت ایران از عدالت و مقاومت نیز ظرفیت انتشار فراملی دارد؛ ظرفیتی که در شبکه رسانهای و فرهنگی امروز میتواند به ضریب نفوذ ژئوپلیتیک بدل شود.
۲- پرسش مرکزی: «چرا آمریکا ۴۵ سال است دشمنی میکند؟»
محور مهم سخنرانی، تبدیل یک «پرسش ساده اما سخت» به گفتمان راهبردی است: علت دشمنی مستمر آمریکا چیست؟ پاسخ رهبر انقلاب، صریح و بیپرده بود: «میخواهند ایران گوشبهفرمان باشد» و ملت ایران در برابر این «توقع تحقیرآمیز» میایستد. این گزاره، بهروشنی مسئله را از سطح تاکتیک (تحریم، بهانههای حقوق بشر و… ) به سطح راهبرد (انکار استقلال) منتقل میکند؛ یعنی حتی اگر موضوعات فرعی یکییکی حل شوند، تا وقتی مطالبه اصلی «اطاعت» است، تعامل پایدار شکل نمیگیرد. این چارچوب تحلیلی در روایت رسمی نیز برجسته شده است.
۳- جنگ اخیر و «خطای محاسباتی دشمن»: از میدان سخت تا میدان روایت
در توصیف رخدادهای جنگ اخیر، رهبر انقلاب از «خطای محاسباتی» حریف سخن گفتند؛ اینکه دشمن گمان میکرد حمله، پایههای جمهوری اسلامی را میلرزاند و فاصله نظام و مردم را زیاد میکند، اما پاسخ ایران و ایستادگی مردم معادله را برهم زد. پیام راهبردی این بخش:
- بازدارندگی پویا فقط محصول قدرت آتش نیست؛ همافزایی جامعه–دولت–نیروهای مسلح، بخش اصلی معادله است.
- دشمن وقتی از «سناریوی جایگزین» سخن میگوید، درواقع میخواهد پروژه جداسازی مردم از حاکمیت را پیش ببرد؛ بنابراین تکانههای نظامی، بدون تکانه روایی تکمیل نمیشود.
بههمین دلیل، در سخنرانی بر اتحاد داخلی—میان مردم، قوای سهگانه و نیروهای مسلح—بهعنوان سپر پولادین تأکید شد. این همان جایی است که «سرمایه نرمِ رضوی» به «سرمایه سیاسی امروز» تبدیل میشود:
· ایمان به مکتب اهل بیت علیهم السلام
· امید و روحیه مبارزه طلبی ذیل فرهنگ عاشورا
· وحدت و انسجام بین مردم و مسئولان زیر پرچم ایران مستقل.
۴- «جنگ دوم تحمیلی» و ارتقای شأن بینالمللی
رهبر انقلاب تصریح کردند خروجی این ایستادگی، «عظمت ویژه و عزت جدید» ایران در افکار عمومی جهان است. معنای رسانهای این گزاره روشن است: وقتی هزینههای انسانی و اخلاقی رفتار رژیم صهیونیستی در افکار عمومی رسوب میکند، و در مقابل ایران تصویر یک بازیگر با قدرت پاسخ و قدرت روایت ارائه میدهد، سرریز حیثیتی رخ میدهد؛ یعنی حتی در رقابت رسانهای نابرابر، تصویر ایران بهمثابه کنشگر باثبات و مؤثر تقویت میشود. این تصویر، پشتوانه ابتکارهای دیپلماتیک و امنیتی آینده است.
۵- راهبرد مقابله با رژیم صهیونیستی: «بستن راههای کمک»
یکی از روشنترین خطوط عملیاتی سخنرانی، فراتر از محکومیت زبانی، «مسدود کردن مسیرهای کمک به رژیم صهیونیستی» است؛ رهبر انقلاب این را «راه درست» معرفی کردند و حتی از الگوی کنشگرانی چون مردم یمن تمجید کردند. پیام عملی برای سیاست منطقهای ایران:
- تمرکز بر مهار لجستیک و زنجیره تأمین رژیم صهیونیستی (از انرژی تا عبور و مرور کالا/جنگافزار).
- ائتلافسازی افکار عمومی برای مشروعیتبخشی به این مهار (شبکههای مردمی، نخبگان و جامعه مدنی منطقه).
-
پیگیری ابتکارهای حقوقی–سیاسی علیه هرگونه همدستی آشکار در جنایات.
این خطمشی، مکمل «قدرت سخت» است و بازدارندگی ترکیبی تولید میکند: فشار میدانی + فشار افکار عمومی + هزینهسازی اقتصادی–حقوقی.
۶- تهدید اصلیِ آتی از نگاه رهبری: «شکستن یکصدایی داخل»
رهبر انقلاب تصریح کردند دشمن، وقتی از مسیر جنگ سخت به نتیجه نمیرسد، بهدنبال «چندصداییِ مخرب» و ایجاد شکاف اجتماعی میرود؛ نه اختلاف سلیقه طبیعی، که «تخریب مبانی» و «اهانت» به ستونهای هویتی. نتیجه سیاستی روشن است:
- حفظ اجماع حداقلی در دفاع از کشور و مقابله با تجاوز؛
- تمهید فضای نقد مسئولانه که مکمل است نه مخرّب؛
-
امنیتبخشی به شبکه تولید معنا—از رسانه ملی تا رسانههای مردمی—برای جلوگیری از بیثباتی شناختی.
این سهگانه، همان «سپر پولادین از دلهای مردم و ارادهها»ست که در سخنرانی بر آن تأکید شد.
۷- از متن به سیاست: چهار نشانه عملی برای ماههای پیشرو
برآیند منطقی این سخنرانی، چهار جهتگیری قابل پیگیری در سیاست داخلی و خارجی است:
1. تثبیت بازدارندگیِ چندبعدی
ایران مسیر قدرت پاسخ را ادامه خواهد داد؛ اما همزمان بر «انسداد مسیرهای کمک به رژیم صهیونیستی» و مهار محیطی آن میافزاید. انتظار میرود کنشهای نامتقارن، پیوسته و هزینهزا برای حامیان رژیم، برجستهتر شود.
2. ارتقای جنگ روایتها به اولویت امنیت ملی
از اشاره به «عظمت و عزت جدید ایران در افکار عمومی» تا تأکید بر همصدایی داخلی، پیام آشکار است: روایت، جزو سبد بازدارندگی است. لذا تقویت رسانه ملی، شبکههای مستقل و کنشگری خلاق در فضای بینالمللی، نه «حاشیه» که وظیفه راهبردی تلقی میشود.
3. مدیریت تعارض با آمریکا ذیل «استقلال/اطاعتناپذیری»
مادامی که مطالبه طرف مقابل «اطاعت» تعریف شود، سیاست ایران حول مهار فشار، افزایش هزینههای مداخله و حفظ ابتکار عمل منطقهای خواهد چرخید؛ هر گفتوگویی صرفاً وقتی معنا پیدا میکند که اصل استقلال خدشهناپذیر باشد.
4. حراست از وحدت اجتماعی بهمثابه دارایی امنیتی
تمرکز بر حمایت از دولت و قوای سهگانه، همدلی نهادهای مسئول و تقویت پیوند مردم–حکومت–میدان بهعنوان شرط موفقیت در دوره پساجنگ، از ملزومات راهبردی است که در متن سخنرانی برجسته شد.
۸- زبان رسانه برای ترجمه سیاست: سه توصیه عملی
برای آنکه این خطوط راهبردی به «اثر عمومی» تبدیل شود، رسانه باید کارش را درست انجام دهد:
-
روایتگری خلاق از سرمایه رضوی و عاشورایی
بهجای تکرار کلیشه، باید «انتشار مکتب» و «پرچم مبارزه با ظلم» را به محتواهای چندرسانهای، سریالها، پادکستها و قالبهای کوتاه شبکههای اجتماعی ترجمه کرد؛ سرمایه هویتی وقتی سرمایه سیاسی میشود که دیده، فهمیده و روایت شود. -
صورتبندی امید بهمثابه سواد امنیتی
امید اجتماعی صرفاً احساس خوب نیست؛ دارایی امنیتی است. باید روایتهای پیشرفت، تابآوری و نوآوری را بهطور مستمر تولید و گردش داد تا «سیاست فشار» به «بیاثرشدن روانی» برسد. -
کاهش شکاف ادراکی از طریق گفتوگوی انتقادی
همزمان با مرزبندی با تخریب، باید گفتوگوی انتقادیِ مستند را تشویق کرد تا انرژی اجتماعی به اصلاح و ارتقای کارآمدی کانالیزه شود، نه به فرسایش سرمایه اعتماد.
جمعبندی: سفر تاریخی امت اسلامی از عاشورایی حسینی تا ایران عاشورایی
سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در سالروز شهادت امام رضا علیه السلام، سخنانی راهبردی، منسجم و یکپارچه است: امام رضا(ع) بهعنوان گرهگاه هویت شیعی اسلامی؛ عاشورا بهعنوان پرچم مبارزه با ظلم؛ استقلال بهعنوان خط قرمز در برابر زیاده خواهی استکبار؛ و وحدت ملی بهعنوان سپر پولادین.
از دل این چارچوب، «راهبرد ایران» چنین صورتبندی میشود:
بازدارندگی ترکیبی (قدرت سخت + مهار کمک به دشمن + هژمونی روایت)، استقلالمحوری در دیپلماسی، و صیانت از همصدایی داخلی.
در این مسیر، رسانه دیگر صرفاً انعکاسدهنده نیست؛ جزئی از سازوکار امنیت ملی است.
به زبان روشنِ رسانه: اگر ایمانِ رضوی موتور روحیه است و عاشورا نقشه راه مقاومت، وظیفه رسانه و فرهنگ این است که این سرمایه را به روایت مؤثر، پیوسته و جهانی تبدیل کند؛ روایتی که هم در داخل امید و همدلی میسازد و هم در بیرون، هزینه زیاده خواهی و اطاعتطلبی را برای دشمن بالا میبرد. اینگونه است که از «حسینیه امام خمینی(ره)» تا «ژئوپلیتیک منطقه»، یک خط ممتد شکل میگیرد:
ایمان ⬅️ وحدت ⬅️ روایت ⬅️ بازدارندگی ⬅️ ابتکار عمل.
و این، همان پیام راهبردی است که از سخنرانی ۲ شهریور ۱۴۰۴ رهبر معظم انقلاب میتوان به آینده برد.