ویژگی های تفسیر تسنیم از نگاه یک محقق/ تفسیر تسنیم، خواننده را از حیرت خارج می کند

حجت الاسلام علی خلیل پور مدیر گروه تخصصی تفسیر مؤسسه آموزش عالی اسراء در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، در خصوص تفسیر تسنیم گفت: این تفسیر از 1401 تا 1441 هجری قمری طول کشیده و در این مدت 40 ساله ادامه مسیر المیزان بوده که در واقع المیزان فارسی در زمان ما است؛ البته باید گفت ترجمه المیزان نیست بلکه با همان غنا و قدرت در زمان ما از سوی کسی که ذو وجوه بوده نگاشته شده است زیرا حضرت آیت الله جوادی آملی به توصیه اساتید خود در 4 علم فقه، اصول، تفسیر و علوم عقلی عمر خود را گذاشته است.

 

وی در ادامه اظهار داشت: حضرت آیت الله جوادی آملی توانسته تمام علوم را در خدمت قرآن قرار بدهد و حدیث، عرفان، اخلاق، علوم عقلی، صرف، نحو و... را در یک ایوانی که تاج آن قرآن کریم بوده، قرار داده است. گاهی اوقات چند ظرفیت را که کنار یکدیگر قرار می دهیم خروجی کار ما را ضریب می دهد و قوی تر می شود. طبق حدیث نبوی «مَن أرادَ عِلمَ الأوَّلينَ و الآخِرينَ فَلْيُثَوِّرِ القرآن» ظرفیت بسیار بالایی در قرآن وجود دارد که تفسیر تسنیم بر روی چنین ظرفیتی کار کرده و در این راستا از ظرفیت سایر علوم استفاده کرده است و ظرفیت دیگر آن خود حضرت آیت الله جوادی است که از جهت اخلاقی، علمی و عمل به معارف اسلام اسوه است.

 

این استاد حوزه علمیه در ادامه، ارزیابی کتاب تفسیر تسنیم را از جهت مبانی، قواعد تفسیری، روش و ساختار و محتوا، قابل ارزیابی دانست و افزود: حضرت استاد جوادی آملی تقریر خاصی برای مبانی دارند زیرا مبانی در دو دسته مبانی صدوری و مبانی دلالی تقسیم بندی شده و برای مثال در تقریر مبانی دلالی از میان اقوال در زبان قرآن، زبان فطرت را برجسته دانستند. حضرت استاد با توجه به بهره مندی از آیات، زبان قرآن را زبان فطرت نامیده و طبق آن بیان داشته هر کسی در هر زمانی می تواند از معارف قرآن بهره مند شود. حضرت آیت الله جوادی آملی قائل به جامعیت حداکثری قرآن کریم است.

 

وی با اشاره به حضور خود در دیدار اعضای همایش تفسیر تسنیم در دیدار با رهبر معظم انقلاب تأکید کرد: مفسر در سیر تفسیر نگاه دقیقی به قرآن کریم دارد. ایشان قائل است به اینکه قرآن جهتی دارد که ما را به سمت آن هدایت می کند و این سیر همان «بسم الله الرحمن الرحیم» یعنی سیر از رحمت رحمانی به سمت رحمت رحیمی که این را به توحیدی بودن سیر در قرآن کریم تعبیر می کند. حضرت آیت الله جوادی ذیل آیه «وَما رَمَيتَ إِذ رَمَيتَ وَلٰكِنَّ اللَّهَ رَمى»  معتقد هستند سیر از کثرت به وحدت در کل قرآن دیده می شود.

 

حجت الاسلام خلیل پور در ادامه بیان ویژگی های تفسیر تسنیم ادبیات آن را برجسته دانست و افزود: ادبیات عرب بهره‌گرفته شده در آن نه ادبیات ابن هشامی بلکه ادبیات قرآنی است یعنی وقتی ادیبان در ذیل آیه «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ» بیان می کنند که اسم ظاهر به ضمیر عطف نمی شود آیت الله جوادی بر اساس نگاهی که به توحید افعالی خداوند دارند، این عطف را ممکن می دانند. ادبیات قرآن با ادبیات شاعران و ادیبان عرب متفاوت است چراکه بعد از نزول کتاب وحی اشعار اعراب از روی دیوار کعبه جمع آوری شد زیرا توان تقابل با عظمت این کتاب را نداشتند.

 

وی با اشاره به روش و ساختار منظم این کتاب، اظهار داشت: تفسیر تسنیم خواننده را از حیرت خارج می کند و خطوط کلی سوره و فضای نزول را هم بیان می کند. غرر آیات و فضای نزول از ابداعات ساختاری این کتاب تفسیری است و در محتوا هم وقتی به آیات می رسد بر اساس روایت نقل شده از سه معصوم یعنی «إنَّ كِتابَ اللّهِ عَلى أربَعَةِ أشياءَ: عَلَى العِبارَةِ وَ الإشارَةِ  وَ اللَّطائِفِ  وَ الحَقائِقِ» کتاب تسنیم جلو رفته است.

 

این محقق تفسیر تسنیم با بیان اینکه ترجمه آیات در تفسیر تسنیم وجود ندارد، گفت: حضرت آیت الله جوادی آملی قائل به ترجمه قرآن نیست و برای جبران این خلأ تفسیر آیات را با برگزیده تفسیر شروع کردند بعد از ذکر متن آیه برگزیده تفسیر ارائه می شود. سه کلمه «من»، «عند» و «لدن» هر سه در فارسی به «از» ترجمه می شود اما معانی متفاوتی در عربی دارند از این رو ترجمه برای رساندن بسیاری از معارف و مفاهیم نارسا است. در ساختار برگزیده تفسیر، مفردات و تناسب را گفته و به اشارات و لطایف رسیده و بعد از آن هم بحث روایی مطرح شده است.

 

وی در پایان خاطرنشان کرد: اقوال مختلفی در تفسیر تسنیم مطرح می شود و حضرت آیت الله جوادی آملی نسبت به اقوال داوری کامل داشته و با رعایت اخلاق، اقوال را تبیین می کنند. در نگاه این استاد بزرگ جهان شناسی و خداشناسی به هم پیوند زده می شود یعنی «خدا چه گفت» و «خدا چه کرد» بیان می شود و در این بیان مقوله ای دارد که «جهان دانی»، «جهان داری» و «جهان آرایی» را به عنوان شئون خداوند دانسته که قرآن کریم مبین این سه است. اگر معدنی طلا و معدنی دیگر آهن یا سنگ است به خواست خداوند بوده و خدا جهان دار و جهان آرا است.