به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، امامزادگان علیهم‌السلام، پرچم‌داران جهاد تبیین و معرفت افزایی به عنوان شعار روز پنجم دهه کرامت یا بیانیه مأموریت نهادها و فعالان و کنشگران فرهنگی در روز بزرگداشت امامزادگان و بقاع متبرکه، تعیین شده است؛ در این زمینه شایسته است در دو ساحت کلی سخن گفت و کار فرهنگی کرد؛
۱. معرفی ابعاد شخصیتی امام زاده‌های عظیم‌الشأن که در دوره حیات ظاهری خود با هجرت به مناطق مختلف ایران، به‌نوعی جهاد تبیین کرده‌اند و موجب ترویج معارف اسلامی و تقویت باورهای تشیع شده‌اند.
۲. وظایف و رسالتی که آستان‌های مبارک و نهاد امامزادگان با پشتیبانی سازمان اوقاف کشوری و استانی در دوره حیات معنوی این امام زاده‌های عزیز بر دوش دارند؛ زیرا هر بقعه شریف می‌تواند تبدیل به یک قطب فرهنگی فعال و یک پایگاه جهاد تبیین و معرفت افزایی نسبت به آموزه‌های دینی و پیشرفت‌های نظام اسلامی باشد.
باتوجه‌به شناسایی حدود ۱۰ هزار امام زاده در کشور که حدود ۱۵۰۰ تن از این بزرگان منتسب به خاندان وحی، امامزاده بانو هستند، ظرفیت فوق‌العاده‌ای در این راستا پیش روی مسئولان و فعالان عرصه فرهنگی کشور گذاشته است.
در تعیین شعار روز هر دو ساحت مدنظر بوده است؛ لذا در این نوشتار در دو بخش به تبیین آن می‌پردازیم:
نقش امامزادگان در ترویج مکتب تشیع و جهاد تبیین و معرفت افزایی
به‌طورکلی امامزادگان که فرزندان و نوادگان ائمه معصومین (ع) هستند، نقشی اساسی در ترویج مکتب تشیع و جهاد تبیین و معرفت افزایی ایفا کرده‌اند.
این نقش از جهات مختلف قابل‌بررسی است:
۱. هجرت و پراکندگی:
پس از شهادت امام موسی کاظم (ع)، مأمون عباسی به‌منظور کنترل و محدودکردن فعالیت امام رضا (ع)، ایشان را به خراسان احضار کرد. در این میان، بسیاری از سادات و امامزادگان به‌منظور همراهی با امام رضا (ع) یا فرار از ظلم عباسیان، به نقاط مختلف ایران مهاجرت کردند.
این هجرت‌ها که به طور هم‌زمان از سوی امامزادگان مرتبط با سایر ائمه نیز صورت می‌گرفت، باعث گسترش معارف شیعی در سراسر ایران شد. امامزادگان در محل سکونت خود به فعالیت‌های فرهنگی، مذهبی و اجتماعی می‌پرداختند و مردم را با تعالیم اسلام ناب محمدی (ص) آشنا می‌کردند.
۲. مکان‌های مقدس:
بارگاه امامزادگان به‌مرورزمان به مکان‌های مقدس و زیارتی تبدیل شدند و مردم برای عرض ارادت و توسل به آنها به این مکان‌ها سفر می‌کردند.
این اماکن به‌مثابه مراکز فرهنگی و آموزشی نیز عمل می‌کردند و در آنها جلسات درس و بحث علوم دینی، روضه‌خوانی و مراسم مذهبی برگزار می‌شد.
حضور در این اماکن و بهره‌مندی از فیض زیارت و توسل به امامزادگان، موجب تقویت باورها و اعتقادات دینی مردم و تعمیق گرایش آنان به مکتب تشیع می‌شد.
۳. سلسله سادات:
امامزادگان به‌واسطه انتساب به خاندان اهل‌بیت (ع)، از جایگاه و احترام ویژه‌ای در میان مردم برخوردار بودند و این امر موجب می‌شد تا سخنان و تعالیم آنان موردتوجه و اقبال مردم قرار گیرد.
سادات همچنین از طریق ازدواج با افراد محلی، سلسله‌های متعددی را در نقاط مختلف ایران بنیان نهادند که در ترویج و تحکیم مذهب تشیع نقش بسزایی داشتند.
۴. مقام علمی و معنوی:
بسیاری از امامزادگان علاوه بر جایگاه مذهبی، از مقام علمی و معنوی بالایی نیز برخوردار بودند. آنان از طریق تدریس علوم دینی، نگارش کتاب و رساله، و مناظره با مخالفان، به ترویج معارف شیعی و پاسخ به شبهات می‌پرداختند.
مقام علمی و معنوی امامزادگان، موجب افزایش نفوذ و تأثیرگذاری آنان در میان مردم و اقشار مختلف جامعه می‌شد.
حضرت فاطمه معصومه (س)، حضرت شاه‌چراغ (ع) و حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، از امامزادگان شاخص و تأثیرگذار و بلکه تمدن‌ساز بوده‌اند.
۵. مقاومت در برابر ظلم:
در طول تاریخ، امامزادگان در برابر ظلم و ستم حاکمان وقت ایستادگی کرده و از جان خود در راه دفاع از مکتب تشیع مایه گذاشتند. این رشادت‌ها و فداکاری‌ها، الهام‌بخش مردم در مبارزه با ظلم و ستم و دفاع از حق و حقیقت بود.
۶. نقش در جهاد تبیین و معرفت افزایی:
امامزادگان در عصر حاضر نیز نقشی اساسی در جهاد تبیین و معرفت افزایی ایفا می‌کنند. اماکن متبرکه امامزادگان، به‌عنوان مراکز فرهنگی و دینی، محل برگزاری برنامه‌های مختلف آموزشی، تربیتی، علمی و پژوهشی هستند. در این برنامه‌ها، به تبیین معارف اصیل اسلام، پاسخ به شبهات و ترویج سبک زندگی اسلامی پرداخته می‌شود.
همچنین، امامزادگان به‌عنوان الگوهای اخلاقی و سیره عملی، نقشی مهم در تربیت نسل جوان و تعمیق باورهای دینی آنان دارند. در مجموع، می‌توان گفت که امامزادگان در طول تاریخ نقش بی‌بدیلی در ترویج مکتب تشیع و جهاد تبیین و معرفت افزایی ایفا کرده‌اند. آنان با هجرت، فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی، مقام علمی و معنوی، مقاومت در برابر ظلم و حضور در جهاد تبیین، منشأ خیر و برکات فراوانی برای مسلمانان، به‌خصوص شیعیان، بوده‌اند.
وظایف و رسالت‌های بقاع متبرکه برای تأثیرگذاری در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی
در ساحت دوم بحث وظایفی بر دوش سازمان اوقاف به‌عنوان متولی قانونی مجموعه نهاد امامزادگان و بِقاع متبرکه است و وظایفی بر عهده مسئولان خود بقاع شریف که هر دو در این راستا مهم و مکمل است.
سازمان اوقاف و امور خیریه در راستای تبدیل امامزادگان به پایگاه جهاد تبیین و قطب معرفت افزایی، وظایف متعددی را بر عهده دارد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود؛
۱. ترویج معارف اسلامی:
برنامه‌ریزی راهبردی و راهبری کلان جهت برگزاری نشست‌ها و همایش‌های علمی و فرهنگی با موضوعات مختلف اسلامی، برپایی جلسات تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه، انتشار کتب و نشریات مذهبی و تولید محتوای دیجیتال در زمینه‌های مختلف اسلامی، بر دوش سازمان اوقاف در سطح کشور است.
۲. تقویت باورهای دینی:
سازمان اوقاف در سطح کشور با برگزاری مراسم‌های مذهبی و ملی، تجلیل و تکریم از خادمان و زائران امامزادگان، ایجاد فضاهای مناسب برای دعا و نیایش و ارائه مشاوره‌های مذهبی به زائران می‌تواند در این زمینه ایفای نقش داشته باشد.
۳. بصیرت‌افزایی و روشنگری:
با برنامه‌ریزی کلان از سوی سازمان اوقاف کشور از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی بصیرتی و دشمن‌شناسی، تبیین اندیشه‌ها و سیره ائمه معصومین (ع)، پاسخگویی به شبهات و پرسش‌های دینی و روشنگری مستمر در خصوص مسائل روز جامعه، بر بصیرت مردم که از اهداف جهاد تبیین است می‌توان رسید.
۴. تربیت نسل انقلابی:
برگزاری اردوها و برنامه‌های فرهنگی ویژه کودکان و نوجوانان، ایجاد کانون‌های فرهنگی و مذهبی در امامزادگان، حمایت از فعالیت‌های گروه‌های جهادی و فرهنگی و مانند آن با راهبری سازمان کشوری اوقاف می‌توان به “تربیت نسل انقلابی و متعهد به اسلام و انقلاب” امیدوار بود.
۵. توسعه فرهنگ وقف:
از مأموریت ذاتی و مستمر سازمان اوقاف که بایستی در سطح راهبردی به آن نگاه کرد مواردی چون؛ ترویج فرهنگ وقف و احسان در جامعه، شناسایی و جذب واقفان جدید، حمایت از موقوفات و بقاع متبرکه، توسعه و عمران امامزادگان است که بسترها و زیرساخت جهاد تبیین را فراهم می‌کند.
۶. ورود به عرصه‌های جدید:
علاوه بر موارد فوق، سازمان اوقاف و امور خیریه اقدامات دیگری نیز در راستای تبدیل امامزادگان به پایگاه جهاد تبیین و قطب معرفت افزایی انجام می‌دهد:
ایجاد موزه، کتابخانه و مرکز اسناد در امامزادگان، برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های بزرگ فرهنگی و مذهبی و قرآنی، تولید فیلم و مستند در خصوص امامزادگان در سطوح مختلف مخاطبان، راه‌اندازی پایگاه‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی فعال برای امامزادگان از جمله این کارویژه هاست.
امید است با تلاش‌های سازمان اوقاف و امور خیریه، امامزادگان به مراکزی پویا و فعال در زمینه ترویج معارف اسلامی و فرهنگ دینی تبدیل شوند و نقش مهمی در ارتقای سطح معرفت و بصیرت جامعه ایفا کنند.
سازمان اوقاف و امور خیریه با انجام این وظایف، تلاش کرده و بایستی بیشتر اهتمام نماید تا امامزادگان را به مراکزی برای ترویج معارف اسلامی، تقویت باورهای دینی، بصیرت‌افزایی و روشنگری، تربیت نسل انقلابی و توسعه فرهنگ وقف تبدیل کند.
نقش فعالانه آستان‌های امامزادگان در جهاد تبیین و معرفت افزایی
در طول برنامه‌ریزی راهبردی و راهبری کلان و پشتیانی همه‌جانبه از آستان‌ها و بقاع متبرکه در جای‌جای ایران اسلامی، از سوی سازمان اوقاف، با نگاه به مجموعه داخلی امامزادگان نیز کارویژه‌ها و وظایفی مطرح می‌شود.
امامزادگان به‌عنوان اماکن مقدس و زیارتی، همواره نقشی مهم در ترویج معارف اسلامی و فرهنگ اهل‌بیت (ع) ایفا کرده‌اند.
در عصر حاضر، باتوجه‌به تأکید رهبر معظم انقلاب بر جهاد تبیین و ضرورت ترویج اندیشه‌های ناب اسلام و انقلاب، نهاد امامزادگان می‌توانند نقش فعالانه‌تر و مؤثرتری در این زمینه ایفا کنند که به برخی اشاره می‌شود؛
۱. ترویج معارف دینی و اخلاقی:
_ برگزاری جلسات سخنرانی و مداحی با حضور اساتید برجسته حوزه و دانشگاه
_ برپایی نمایشگاه‌های فرهنگی و مذهبی
_تولید و توزیع محصولات فرهنگی و مذهبی مانند کتاب، نشریه، فیلم و…
_برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف معارف دینی و اخلاقی
۲. ترویج اندیشه‌های امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی:
_برگزاری نشست تبیین اندیشه‌های امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی
_ برپایی نمایشگاه‌های عکس و اسناد مربوط به انقلاب اسلامی
_تولید و توزیع محصولات فرهنگی و مذهبی با محوریت اندیشه‌های امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی
_برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری با موضوع انقلاب اسلامی
۳. پاسخگویی به شبهات و تهاجمات فرهنگی:
_برگزاری جلسات پرسش و پاسخ با حضور کارشناسان خبره
_ایجاد پایگاه‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی برای پاسخگویی به شبهات
_ تولید و توزیع محتوای آموزشی و اطلاع‌رسانی در زمینه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی
_ برگزاری دوره‌های آموزشی برای مبلغان و فعالان فرهنگی
۴. ترویج سبک زندگی اسلامی:
_ برگزاری جلسات آموزشی و مشاوره در زمینه سبک زندگی اسلامی
_ برپایی نمایشگاه‌های با موضوع سبک زندگی اسلامی
_ تولید و توزیع محصولات فرهنگی و مذهبی با محوریت سبک زندگی اسلامی
_ برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات با موضوع سبک زندگی اسلامی
۵. تقویت وحدت و انسجام اسلامی:
_برگزاری جلسات گفتگو و تبادل نظر بین شیعه و سنی
_برگزاری مراسمات مشترک بین مسلمانان شیعه و سنی
_ تولید و توزیع محصولات فرهنگی و مذهبی با محوریت وحدت و انسجام اسلامی
_برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری با موضوع وحدت و انسجام اسلامی
نهاد امامزادگان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مختلف خود، می‌تواند نقش مهمی در جهاد تبیین و معرفت‌افزایی در زمینه‌های مختلف ایفا کند. این امر می‌تواند به تقویت باورهای دینی و انقلابی مردم، افزایش بصیرت و آگاهی آنان و در نهایت، به تحقق اهداف والای انقلاب اسلامی کمک کند.
علاوه بر موارد ذکر شده، نهاد امامزادگان می‌تواند در زمینه‌های دیگری از جمله ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، ترویج فرهنگ وقف و نذر و کمک به نیازمندان، حمایت از خانواده‌های شهدا و ایثارگران و حفظ و نشر آثار شهدا و ایثارگران فعالانه عمل کند.
با توجه به تنوع فعالیت‌های نهاد امامزادگان، این نهادهای مقدس می‌تواند نقش مهمی در جهاد تبیین و معرفت‌افزایی در جامعه ایفا کند.
برای تحقق این امر، لازم است که این نهاد با برنامه‌ریزی دقیق و راهبردی در سطح ملی و استفاده از ظرفیت‌های مختلف خود، اقدامات لازم پیش گفته را انجام دهد.
حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی، دبیر کارگروه محتوایی ستاد بزرگداشت دهه کرامت