جایگاه معلم در بیانات رهبر معظم انقلاب

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، اولین معلم بشریت خداوند است که از پس خلق انسان راه نیکو زیستن را به او آموخت و زشتی‌ها و زیبایی‌ها را به او نمایاند، پس از حق تعالی، پیامبران الهی و جانشینان آنانن برترین آموزگاران انسان محسوب می‌شوند، پدران و مادران نیز در درجه بعدی تعلیم و تربیت انسان قرار دارند و بالاترین الگوی رفتاری فرزندان هستند، پس از والدین هر کسی که چیزی به انسان بیاموزد معلمِ آن شخص محسوب می‌شود هرچه مقدار آموختن بیشتر باشد به همان میزان تعهد نسبت به او بیشتر است.

به منظور فرارسیدن سالروز شهادت آیت الله مطهری در سال ۱۳۵۸ که به روز معلم نام گذاری شده است به جایگاه شهید مطهری در گفتار رهبر معظم انقلاب به صورت خلاصه می‌پردازیم: رهبر معظم انقلاب در مورد معلم فرمودند: «شما [معلم ها] در سر کلاس، نه فقط درسی که می‌دهید، بلکه نگاهی که می‌کنید، اشاره‌ای که می‌کنید، لبخندی که می‌زنید، اخمی که می‌کنید، حرکتی که انجام می‌دهید و لباسی که می‌پوشید، بر روی دانش آموز اثر می‌گذارد ما به خودمان که مراجعه می‌کنیم، عمیق‌ترین احساسات و عواطف و حالات خودمان را اگر ریشه یابی کنیم، در انتهای خط، یک معلم را مشاهده می‌کنیم معلم است که ما را می‌تواند شجاع یا جَبان، بخشنده یا بخیل، داکار یا خودپرست، اهل علم و طالب علم و فهم و فرهنگ، یا منجمد و بسته و پای بند به تفکرات جامد بار بیاورد معلم است که می‌تواند ما را متدین، باتقوا، پاک دامن، یا خدای ناکرده بی بند و بار، بار بیاورد معلم چنین نقشی دارد این ارزش معلم است و این تأثیر معلم است»

نقش معلم در پرورش نیروی فکری متعلم

شهید بزرگوار مطهری دریاره نقش معلم فرمودند: «معلم باید نیروی فکری متعلم را پرورش دهد و او را به سوی استقلال رهنمون شود. باید قوه ابتکار او را زنده کند؛ یعنی در واقع، کار معلم آتش گیره دادن است. فرق است میان تنوری که شما بخواهید آتش از بیرون بیاورید و در آن بریزید تا آن را داغ کنید و تنوری که در آن هیزم و چوب جمع است و شما فقط آتش گیره از خارج می‌آورید و آن قدر زیر این چوب‌ها و هیزم‌ها قرار می‌دهید که اینها کم کم مشتعل شود.»

شرافت و مرتبت معلم زمانی تجلی پیدا می‌کند که بتواند شان خداوند و پیامبران را در وجود خود محقق سازد و پیوند انسان را به هدف متعالی خلقت انسان یعنی عبادت برقرار سازد؛ لذا در این تعریف شهید مرتضی مطهری یکی از آن معلمان راستین است که با نگاهی ترکیبی به همه معارف بشری نظر می‌کند، تمامی تلاش‌های علمی و عملی را مقدمه‌ای برای عبادت می‌داند و در این راه با شهادت، عبادت عملی و علمی خود را کامل می‌سازد.

شهید مطهری با تکیه بر قدرت علمی، عقیدتی و فلسفی هرگونه شبهه و سؤال در حوزه دین را پاسخ داد و با شمشیر قلم، بیان با التقاط و انحرافات شجاعانه مبارزه کرد؛ روز معلم در سالگرد شهادت شهید مطهری یک معنای نمادین، پرمغز و پرمضمونی است؛ زیرا شهید مطهری حقا انسانی بزرگ و برجسته بود؛ رهبر معظم انقلاب در تبیین این موضوع فرمودند: "اینکه روز معلم را با مناسبت یاد شهادت یک معلمِ بزرگ قرار داده‏اند، برای ما درس‏آموز است؛ این یک حرکت نمادین است؛ یعنی عظمت کار تعلیم و تربیت در آن حدی است که آمیخته‏ای از کار فکری و علمی و حضور در میدان‌های اساسی زندگی آن‏چنانی (که در حیات شهید مطهری (رضوان اللَّه تعالی علیه) مشهود بود) نقطه‏ی مطلوب این شغل شریف و این کار بزرگ است" (۱۳۸۹/۰۲/۱۵ بیانات در دیدار جمعی از معلمان سراسر کشور)

اهمیت معلم در روایات

رهبر معظم انقلاب در این باره به چند روایت استناد نموده اند؛ یکی از روایات روایتی از پیامبر اکرم (ص) است که فرمودند: «انّ اللَّه لم یبعثنی معنّتا و لا متعنّتا ولکن بعثنی معلّما میسّرا» به این معنا که «همانا خداوند مرا مبعوث نمود به حالی که نه خود را به سختی و تکلف بیندازم و نه دیگران را و لیکن مرا معلمی سهل‌گیر قرار داد.» و همچنین در روایتی دیگر از حضرت رسول آمده است که «اِنَّما بُعِثتُ مُعَلِّماً» یعنی «به راستی که من معلم مبعوث گردیدم»؛ در این رابطه ایشان می‌فرمایند: «وقتی از قول پیغمبر اکرم نقل میشود که فرمود: اِنَّما بُعِثتُ مُعَلِّماً، این بالاترین افتخار است که پیغمبر خود را معلم میداند.» (۱۳۹۳)

شهادت استاد مطهری باعث شد همه ساله مراسم روز و هفته معلم به شکل گسترده برگزار شود و از معلمان تجلیل شود، معلمان کسانی هستند که عمر خود را صرف تعلیم و تربیت کردند و این کار نزد خدای متعال گرامی و عزیز است؛ رهبر معظم انقلاب در این‌باره فرمودند:"ما می‌خواهیم با این دیدار معلمان ارادت خودمان را به مقام معلم ابراز کنیم؛ این حرکت نمادین کار لازمی است. " (۱۳۹۳/۰۲/۱۷ بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان سراسر کشور)

شهید مطهری با درک شبهات زمان خود و با جست و جو در منابع اصلی سعی به پاسخگویی شبهات پرداخت، لذا معلمین می‌توانند شهید مطهری را به عنوان یک الگو در عصر معاصر برای خود قرار دهند و از روش تجربه شده ایشان الگوبرداری کنن؛ رهبر انقلاب فرمودند:"کاری که شهید مطهری کرد، امروز باید همه‌ی فضلای جوان درصدد باشند خود را برای آن آماده کنند و اگر آماده هستند اقدام کنند؛ شهید مطهری به عرصه‌ی ذهنیت جامعه نگاه کرد و عمده‌ترین سؤالات ذهنیت جامعه‌ی جوان و تحصیل‌کرده و روشن‌فکر کشور را بیرون کشید و آنها را با تفکر اسلامی و فلسفه‌ی اسلامی و منطق قرآنی منطبق کرد و پاسخ آنها را در سطوح مختلف در مقابل افراد گذاشت؛ از مسأله‌ی عدل الهی و قضا و قدر و علل گرایش به مادی‌گری بگیرید که مسائل، بیشتر ذهنی و عقلی است تا مسائل مربوط به زنان تا مسائل مربوط به خدمات متقابل ایران و اسلام که این هم تلاشی بود برای روشن کردن ذهن‌ها؛ آن روز عده‌ای با گرایشِ ایران‌مداری می‌خواستند با اسلام مبارزه کنند، ایشان گفت نه، اسلام به ایران خدمت کرده؛ ایران هم به اسلام خدمت کرده، «خدمات متقابل ایران و اسلام» همانقدر ارزش دارد که کتاب «عدل الهی» شهید مطهری؛ مرحوم شهید مطهری نمونه‌ی یک شخصیت روحانی متناسب با زمان است که می‌تواند در چالش اول، کارِ درست بکند و اقدام بجا انجام دهد. " (۱۳۸۳/۰۴/۱۵ بیانات در دیدار جمعی از روحانیون استان همدان)

معلم؛ امانتداران فرزندان ملت

رهبر معظم انقلاب در فرازی به یاد ماندنی فرمودند: «یک بخش، بخش تعلیم و تربیت است؛ امانتدارانِ فرزندان این ملت در طول سال‌های متمادی و کسانی که اولین نگارش‌های نیک یا بد را می‌توانند بر لوح سفیدِ آماده‏ی اذهان ما و کودکان ما بنگارند: ...، اما نقش معلم آموزش و پرورش یک نقش استثنائی است؛ منحصربفرد است، شاکله‏ی اصلی وجودِ من و شما را در واقع در کنار تربیت خانوادگی، همین معلمانی که در این دوازده سال با کودکان و فرزندان ما سر و کار دارند، تعیین می‌کنند و به وجود می‏آورند، هر چه فکر کنیم، می‏بینیم این بسیار والاست که البته این ایجاب می‌کند هم جامعه‏ی ما، ملت ما، دولت ما، مسئولین ما قدر معلم را بدانند و بدانند که معلمی به این معنا یک ارزش بسیار والاست هم خود معلمین این نقش را بدرستی قدر بشناسند، آن را یک موهبت الهی بدانند، توجه کنند که چه کار بزرگی در دستان آنها در حال انجام است به اراده و اذن الهی. (گزیده‌ای از بیانات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در بزرگداشت شهید مطهری ۰۵/۰۲/۱۳۶۶)

معلم با آموختن به یک انسان کلید بهره ‏برداری از گنجی تمام نشدنی به او ‏دهد؛ معلم نیز مانند هر نقش اجتماعی دارای وظایف و تکالیفی است؛ رهبر معظم انقلاب وظایف معلمان را برشمردند و گفتند: «همان که مطالب کتاب‌ها و سرفصل‌های مقرر درسی را به خوبی به دانش آموزان بیاموزند؛ کاری که تمامی معلمان کشورمان انجام می‌دهند و باید دقت کرد که معلمی تنها در همین وظیفه منحصر نشود و معیار ما برای معلم کاردان و مناسب تنها به این عامل تقلیل نیابد؛ کار دوّم که از این مهم‌تر است، یاد دادن تفکّر است، کودک ما فرابگیرد که فکر کند (فکر صحیح، فکر منطقی) و برای فکر کردن درست راهنمایی بشود؛ سطحی‌نگری، سطحی‌آموزی در مسائل زندگی، یک جامعه را زمین‌گیر می‌کند، در بلند مدّت بدبخت می‌کند؛ باید فکر کردن را در جامعه نهادینه کرد... اگر کسی دارای تفکّر بود، این روحیه موجب می‌شود که او بتواند مسائل مهمّ علم را هم کشف کند؛ اگر جوان ما، عالم ما، دانشمند ما متفکّر بار آمده باشد، از آن ذخیره‌ی دانشی که در اختیار او است، ده‌ها و صد‌ها مسئله‌ی جدید مطرح می‌کند و پاسخ می‌گیرد، پس استفاده‌ی از علم با تفکّر ممکن است؛ حتی اگر ما در مراحل دیگر آموزش موفق باشیم ولی در این مرحله ناموفق، این امر ما را از رسیدن به قله‌های سرافرازی نخواهد رساند، تا تربیت حاصل نشود پیشرفت مدنظر اسلام محقق نخواهد گشت؛ سوّم، رفتار و اخلاق؛ آموزش رفتاری، آموزش اخلاقی ما ملّتی هستیم با آرمان‌های بلند، با حرف‌های بزرگ، با قلّه‌های ترسیم شده‌ای که می‌خواهیم خودمان را به این قلّه‌ها برسانیم؛ این احتیاج دارد به انسان‌های صبور، عاقل، متدین، اهل ابتکار، اهل اقدام، دور از تنبلی، مهربان، عطوف، دارای حلم، دارای شجاعت، با رفتار‌های مؤدبّانه، پرهیزگار و انسان‌هایی که درد دیگران، درد آنها محسوب بشود. بافت انسان و قالب و تراش یک انسان مطلوبِ اسلام چیزی است که با تربیت حاصل می‌شود. «(۱۳۹۳ /۰۲/۱۷ بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان سراسر کشور)

رهبر معظم انقلاب با اشاره به تاثیر معلم در سعادت دانش آموزان فرمودند: «تأثیر شما که معلم هستید، در موارد بسیاری حتّی از تأثیر وراثت‌ها بیشتر است؛ خصال وراثتی و ارثی چیزهائی است که با انسان همراه است، اما با تمرین و با عادت‌های ثانوی می‌توان بر همین خصال فائق آمد؛ این تمرین عادت ثانوی را معلم می‌تواند به دانش‌آموز خودش، به شاگرد خودش ببخشد و بدهد؛ یعنی شما می‌توانید به معنای حقیقی کلمه، انسان طراز اسلام را به وجود بیاورید؛ می‌توانید نیروی انسانی طراز جمهوری اسلامی را به وجود بیاورید؛ این نقش معلم است» (بیانات رهبری در روز معلم ۱۳۹۱)

آنچه در زندگی استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری بیش از همه خودنمایی کرد حیات پربرکت ایشان بود که همواره بر مدار ارزش‌ها و کرامت انسانی چرخید؛ شهید مطهری همواره سعی داشت برای شناساندن بهتر خدا، مکتب و دین اسلام برای دیگران تلاش کند و به هیچ بیگانه‌ای مجال تجاوز به ارزش‌های دین اسلام را ندادند.

شهید مطهری معلمی راستین در سنگر تعلیم و تربیت

ایشان به عنوان معلمی راستین در سنگر تعلیم و تعلم به قله‌های رفیع دست یافت و پیوند انسان به خداوند متعال (عبادت) را با همت بلند خویش جاری کردند؛ ایشان نگاهی ترکیبی به همه معارف بشری داشتند و تمامی تلاش علمی و عملی خود را مقدمه‌ای برای عبادت خداوند متعال دانستند و همواره دینداری را در دستور کار داشتند و زمانی که به شهادت رسیدند، عبادت عملی و علمی خود را کامل کردند و به دیار باقی شتافتند تا معمار و معلم بزرگ انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) همه آثارش را مفید بدانند و بهره برداری از آنها را سفارش کنند.

استاد مرتضی مطهری نمونه کامل و راستین یک معلم انسان ساز است که در تارک زمان درخشیده و قله‌های بلندی را فتح ساخته و انسان‌های بزرگی را تربیت نموده و با تالیفات خود به هنر «معلمی» خود استمرار بخشیده و چه نیکو است که مقام و نقش معلم را از کلام این استاد شهید ناظر باشیم «معلم باید نیروی فکری متعلم را پرورش دهد و او را به سوی استقلال رهنمون شود. باید قوه ابتکار او را زنده کند»