روانشناسان حوزوی بهتر می توانند در امور روانشناسی وارد شوند

اشاره: مدتی است ۶۹ نفر از نمایندگان مجلس طرحی تحت عنوان «صلاحیت اعطای مجوز مشاوره با رویکرد دینی و اسلامی» به حوزویانی که دروس روانشناسی خوانده اند، در مجلس مطرح کرده اند و برخی از افراد در فضاهای مختلف مجازی اشکالات و ایراداتی را به طرح مربوطه وارد دانسته و همچنین با انتقاد سازمان نظام روانشناسی، انجمن روانشناسی ایران و کارشناسان این حوزه مواجه شده است.

در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، فارق از هر نوع دیدگاه مثبت و یا منفی در این باره با با حجت الاسلام محمدحسین حقجو روانشناس و مشاور امور تربیتی به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می خوانید:

رسا- با توجه به سابقه فعالیت های شما در زمینه روانشناسی و خانواده بفرمایید نظر شما درباره این طرح چیست؟

به اعتقاد من ریشه و اساس مباحث روانشناسی و حتی مباحث علوم انسانی، در دین بنیانگذاری و پایه گذاری شده است و دانشمندان غیر دینی نیز که در این زمینه فعالیت داشته و یا دارند، این دانشمندان آموزه های خود را عمدتاً از دین اقتباس و استفاده کرده‌اند؛ به عنوان مثال در علومی مثل فیزیک، نجوم، شیمی، در مباحث حقوقی، تربیتی و علوم عقلی و نقلی که دانشمندان غیر دینی درباره آنها نظر داده اند، وقتی به نوشتارها و محتواهای بیانات آنان نگاه می کنیم، قابل مشاهده است که بیانات آنان کاملاً برگرفته از معارف و مبانی عمیق دین اسلام است و ما نمی توانیم این را قبول کنیم که خدای متعالی که بشر را خلق کرده است در مسائل مهمی چون اخلاق و تربیت ساکت بوده و دستوراتی در این زمینه نداشته باشد.

رسا- به نظر شما علت وجود اختلاف نظرها و دیدگاه های مختلف در این زمینه چیست؟

به نظر من غالب اختلاف نظرها برگرفته از اعتقادات افراد و بینش و منش آنان است که البته وجود این نوع اختلاف نظرها نیز لازم و ضروری است و سبب پختگی و بلوغ بیشتر رشته روانشناسی می شود.

برخی از کسانی که خمیر مایه فکری آنان از غرب است، معتقد هستند که روحانیون و طلاب علوم دینی نمی توانند فعالیت های روانشناسی انجام دهند؛ درحالی که معنای آن این است که قشر روحانیت نمی‌توانند کارهایی مثل مدیریت، جامعه شناسی و دیگر علومی که حوزویان در آن مشغول به کار هستند، انجام دهند؛ یقیناً اینگونه دیدگاه ها قابل قبول نبوده و موضعی غیر منطقی است؛ بلکه اتفاقا روانشناسان حوزه با توجه به اینکه غالباً از آموزش دانشگاهی نیز برخوردار هستند، وقتی با دانش ها و اطلاعات حوزه و دین ضمیمه می کنند طبعاً کامل تر و ارزشمندتر می شود.

رسا-  آیا حوزویان در مباحث روانشناسی از تخصص، تبحر و توانایی کافی برخوردار هستند؟

به نظر من توانایی حوزه و حوزویان در بحث روانشناسی امری مسلم و غیر قابل انکار است و حوزه و حوزویان در حال حاضر در بخش‌های مختلف فعال بوده و فعالیت های آنان در زمینه های مختلف درحال گسترش و پیشرفت است.

علاوه بر این باید توجه و دقت شود که اصلاً معنای فقه و اصولی که حوزویان در حوزه های علمیه آن را فرا می‌گیرند، یعنی مباحث اخلاقی، اجتماعی، روانشناسی، خانوادگی، مدیریتی، جامعه شناسی و دیگر علوم مرتبط است و اگر به مبانی فقهی موجود در حوزه که به حوزویان تدریس می شود نگاه عمیقی شود، اقیانوسی از علوم مختلف را می توان در آن مشاهده کرد و می توان از آن به نحو احسن استفاده کرده و از آنها بهره ببرد.

در مدت چهل سال که از انقلاب اسلامی می گذرد مراکز متعددی برای تلفیق حوزه و دانشگاه تاسیس شده است و رشته های روانشناسی با گرایش های مختلفی در این موسسات تعلیم و آموزش داده می شود و از ویژگی های دانش آموختگان و فرهیختگان حوزه های علمیه این که آنان دنبال مقام نیستند؛ بلکه این علم و دانش است که برای نان بیشترین اهمیت را دارد و به همین خاطر -برخلاف غیر حوزویان- برای اخذ مدرک کم توجه و بی رغبت هستند که البته این امر در جایگاه خود، فارق از محاسن، معایبی را نیز به دنبال دارد که نباید در این زمینه افراط و تفریط شود.

امروزه که در جریانات اجتماعی، دشمنان اسلام در صدد تبلیغ و القای ناامیدی و یأس در بین افراد جامعه هستند تا همه مردم را از انقلاب و مکتب امام حسین علیه السلام گریزان و ناامید کنند، مشاهده می کنیم که برعکس مردم ما در مراسمات عزاداری امسال نسبت به سال‌های قبل، در راه امام حسین علیه السلام جلسات بسیاری تشکیل دادند و هدایا و نذورات فراوانی را تقدیم کردند که زیرساخت ها و پایه های اصلی چنین تفکراتی در بین مردم، علما و فقهای اسلام هستند.

به نظر من این گفته که حوزویان نباید در بحث روانشناسی وارد شده و فعالیت داشته باشند، یک نوع مغالطه است؛ چرا که حوزویان در خیلی از مراکز مشاوره حقوقی، حقیقی و دیگر موضوعات مختلف وارد شده اند و مردم نیز از آنان استقبال کرده و از آنان دعوت به عمل می آورند و به لطف خداوند و امام زمان(عج) نقشی موثر ایفا می کنند.

به نظر من یقیناً هیچ مکتب الهی، دینی و غیر الهی به اندازه‌ای که دین اسلام برای مسائل ریز و درشت زندگی انسان برنامه دارد، برنامه ای نداشته و ندارد.

بنابراین ما در مسائل دینی حرف های زیادی برای گفتن داریم؛ هرچند در گذشته برخی افراد این گونه مسائل را قبول نداشتند و حتی اجازه چاپ و نشر این گونه مسائل را هم نمی دادند؛ چنانکه کتابخانه مهمی مثل کتابخانه شیخ طوسی را در بغداد آتش زدند و منابع قوی، غنی و وحیانی بسیاری را از بین بردند.

بعد از انقلاب اسلامی یکی از مسائلی که هرچند کم به آن پرداخته شده است، همین مسئله است که معارف اسلامی و الهی در بین مردم مطرح می‌شود؛ اما طبعاً این گونه مسائل نیاز به یک سری ویرایش ها، تلفیق‌ها و ویراستاری ها دارد.

امروزه حوزه علمیه در حوزه روانشناسی سه نوع مجموعه علمی ایجاد کرده است که یکی از مجموعه ها علوم روانشناسی را با رویکرد اسلامی و دینی بررسی می کند و مجموعه های دیگر گروهی هستند که نگاهشان نگاه دینی و دانشگاهی است و مجموعه سوم نیز افرادی هستند که هرچند براساس علوم دانشگاهی فعالیت می کنند؛ اما علوم حوزه را نیز به دانش پژوهان خود آموزش می دهند تا با فراگیری علوم آنان نیز از برخی از نگرش ها و رویکردهای روانشناسی غربی در نگرش های افراد جلوگیری به عمل آید.

سعید چراغی