اقدام مرحوم حاج شیخ، احیای حوزه علمیه قم بود

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، استاد حوزه و دانشگاه در نخستین جلسه از سلسله نشست های دوره حوزه صد ساله به ارائه بحث پرداخت.

این دوره که بررسی اوضاع و احوال حوزه در یکصد سال گذشته از زمان احیای آن توسط شیخ موسس تا کنون اختصاص دارد به همت موسسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی و با همکاری مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت، میزبان اساتید برجسته حوزه علمیه قم خواهد بود.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه مباحث خود را با تشریح تفاوت سه عنوان تاسیس، بازتاسیس و احیاء آغاز کرد و اظهار داشت: بهترین گزینه برای عنوان یکصدمین سالگشت، احیاء حوزه است؛ حوزه علمیه قم از زمان هجرت خاندان اشعری از کوفه به قم حیات خود را آغاز کرد و با منور شدن این مکان به مضجع شریف فاطمه معصومه کانون شیعیان در ایران شد. در زمان حکومت صفوی بنای مدرسه فیضیه نهاده شد و در عصر قاجار علمایی چون میرزای قمی به تدریس در آن مشغول بودند.

وی ادامه داد: بعد از تعطیلی حوزه علمیه تهران توسط رضا خان و هجرت آیت الله حائری به قم روح تازه ای در این حوزه علمیه دمیده شد به همین جهت عبارت تاسیس یا باز تاسیس با پیشینه این حوزه سازگار نیست بلکه آنچه صحیح تر است عبارت احیا است.

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی نسبت و تعاملات حوزه علمیه قم با جریان های روشنفکری را ابتدا با نگاهی گذرا و اجمالی به تاریخچه روشنفکری در ایران آغاز کرد و گفت: سرآغاز قصه روشنفکری در ایران در عصر قاجار است؛ در سیر تطور این جریان زایش عناوینی چون منور العقول، منور الفکر، روشنفکر، روشنفکر دینی و سکولار، روشنفکر حوزوی و روشنفکر سکولار راست و چپ را می توان شمارش کرد.

وی افزود: شاخصه اصلی روشنفکری نگاه مقلدانه و مصرف گرایانه به غرب مدرن در حوزه سکولاریزم است اگرچه در غرب روشنفکری با عقل بسندگی و سکولاریزم شناخته می شود ولی در ایران عقل بسندگی یعنی کار با عقل خود بنیاد به «تقلد از غرب» تقلیل داده شده است.

استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: مواجه حوزه علمیه قم با روشنفکری در لحظه شبه پژوهی زاده شد بدین معنا که حوزویانی چون مرحوم علامه طباطبایی و در امتداد ایشان اشخاصی مانند شهید مطهری سعی کردند به شبهاتی که روشنفکری  تولید کرده است پاسخ موجه بدهند. اگرچه در پیشینه این جریان بزرگانی چون علامه رفیعی قزوینی و فاضل تونی را به صورت مواجه غیر مستقیم با شبه های روشنفکری قرار دارند.

وی در ادامه تصریح کرد: جریان دوم نیز در همان فضای شبه پژوهی اما این بار با رویکرد کلامی متولد می شود که مجله مکتب اسلام و آیاتی چون صافی گلپایگانی، سبحانی و مکارم شیرازی در زمره اندیشمندان این مکتب هستند که تلاش کردند با استفاده از کلام قدیم به شبهات روشنفکری در فضای دین و نبوت پاسخ موجه بدهند.

نویسنده کتاب منظومه فکری حضرت آیت الله خامنه ای گفت: در ادامه و همزمان با افزایش شبهات روشنفکری، رویکرد کلامی-فلسفی با تاسیس موسسه امام صادق و با محوریت کلام جدید ایجاد شد و هنوز هم در حال حیات است.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه اظهار داشت: اما با پیروزی انقلاب اسلامی فراتر از سطح شبه پژوهی که بعد از تحقق حکومت اسلامی نیز مستمرا در حال تکون بود، جریانی متولد شد که به دنبال ارائه بدیل هایی برای پاسخ های جهان مدرن بود. که در دو الگو فقه های مضاف و رویکرد اجتهادی- حکمی که رهبری و امام نماد آن هستند معین می‌گردد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: مضاف بر شش مواجه فوق الذکر جریان دیگری در سراسر تاریخ یکصد ساله حوزه علمیه قم بعد از احیا شیخ در متن وحاشیه حوزه علمیه حضور داشته است و آن جریان عدم مواجه با غرب است. این جریان در جهان دیگری زیست می کند و براساس جهان معنایی دیگری دست به کنشگری می زند.