یکصدمین سال ورود آیت الله حائری یزدی به قم و نقش عالمان قمی در بازتأسیس حوزه

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، چهارصد و بیست و دومین نشست بنیاد قم‌پژوهی با عنوان «یک‌صدمین سال ورود شیخ عبدالکریم حائری یزدی به قم و نقش عالمان قمی در تاسیس حوزه علمیه قم» در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد.

حجت‌الاسلام ناصرالدین انصاری قمی، سخنران این نشست، در ابتدا به کم‌رونقی حوزه علمیه قم پس از فوت مرحوم میرزای قمی پرداخت و افزود: با پررنگ شدن حوزه‌های علمیه دیگر نظیر حوزه اراک، طلاب قمی نیز به دنبال طلاب غیر بومی به اراک و تهران و سپس به نجف مهاجرت نمودند.

وی ادامه داد: با رونق گرفتن حوزه اراک کم‌کم آوازه آن به قم رسید و بزرگان حوزه قم مانند شیخ مهدی حکمی قمی، حاج میرزا محمد ارباب و میرزا محمد فیض قمی تصمیم به دعوت از مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حایری گرفتند. با ورود ایشان به قم که با استقبال کم‌نظیری از سوی مردم و جامعه روحانیت روبه‌رو شد، علمای نامداری همچون مرحوم سیدمحمد برقعی، شیخ ابوالقاسم قمی و شیخ محمدعلی حایری قمی، شیخ فخرالدین سیدی، شیخ حسن فاضل و میرزا حسن نویسی تمامی مسندهای امام جماعت و تدریس خود را به مرحوم حاج شیخ عبدالکریم واگذار کردند و حتی نقل است که شیخ ابوالقاسم قمی و شیخ مهدی حکمی قمی طی پیامی به مردم از آنها خواستند که دیگر وجوهات نیاورند و همه را پیش مرحوم حاج شیخ عبدالکریم ببرند. مرحوم میرزا حسن نویسی که رسما عضو هیات استفتای مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری شد.

حجت‌الاسلام انصاری قمی افزود: واقعا علمای قم الحق و الانصاف از خودگذشتگی بی‌مانندی در اکرام و تحکیم موقعیت مرحوم حاج شیخ نشان دادند و بنا به نقلی از مرحوم امام: اگر مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری شهر دیگری می‌رفت معلوم نبود موفق شود و این از خودگذشتگی عالمان شهر قم بود که موثر واقع شد؛ البته علمای شهرهای دیگر نیز برای تکریم مقام مرحوم حاج شیخ به قم نقل مکان کردند مانند مرحوم حاج میرزا محمدعلی شاه آبادی از تهران، سیدابوالحسن رفیعی قزوینی از قزوین، شیخ محمدتقی بروجردی از اراک و شیخ محمدرضا نجفی مسجدشاهی از اصفهان.

وی گفت: ما در همان تاریخ عالمان دیگری داشتیم که به شهرهای بزرگ و کوچک می‌رفتند ولی بعد از مدتی به مکان دیگری کوچ می‌کردند. حتی شخصیت علمی برجسته‌ای همچون مرحوم حاج سیدحسین قمی وقتی به مشهد نقل مکان کرد و وارد حوزه مشهد شد از اقبال خوبی از سوی علمای خراسان مواجه نشد و آنها حتی مسندهای تدریس خود را تعطیل و واگذار نکردند. اینجا به‌خوبی می‌شود به این سوال پاسخ داد که از میان حوزه‌های علمیه گوناگون در سطح کشور، چرا فقط قم به چنین جایگاه منیع و رفیعی دست یافت؟ و در پاسخ فقط باید گفت ازخودگذشتگی و تواضع بی‌مانند عالمان قم سبب شد که مرحوم حاج شیخ عبدالکریم را موفق سازد چنین بنای رفیع و مقدس و بابرکتی را بنا نهد.

حجت‌الاسلام انصاری قمی در ادامه به شخصیت اخلاقی و علمی بی‌نظیر مرحوم حاج شیخ پرداخت و افزود: از ویژگی‌های برجسته ایشان تواضع و فروتنی ایشان بود؛ در حدی که حاضر نشدند از لفظ آیت‌الله برای خود استفاده کنند و به کسی هم اجازه نمی‌دادند. در عرصه علمی نیز به تربیت شاگردان بزرگ و نامداری پرداخت که در آینده از مراجع بزرگ شدند؛ همچون مرحوم سیدمحمدتقی خوانساری، مرحوم سیدمحمد حجت و مرحوم سید صدرالدین صدر که پس از درگذشت مرحوم حاج شیخ، به مراجع ثلاث شهرت یافتند.

وی خاطرنشان ساخت: از دیگر ویژگی‌های شخصیتی ایشان مردم‌آمیزی و پایگاه والای اجتماعی ایشان بود؛ به‌حدی که حاکمان وقت به آن وقوف داشتند، ثبت است که وقتی مرحوم حاج شیخ عبدالکریم در نوروز ۱۳۰۱ شمسی به قم وارد شد، احمدشاه برای عرض تبریک به قم آمد و به دیدار ایشان رفت و برای بار دوم نیز قبل از سفر به اروپا برای خداحافظی با مرحوم حاج شیخ، به قم رفت.

حجت‌الاسلام انصاری قمی افزود: وی حتی رابطه نزدیکی با رضاشاه از زمان سردارسپهی و بعدها در زمان پادشاهی داشت و نقل است که رضاشاه دو نفر را دوست داشت: یکی مرحوم سیدحسن مدرس و دیگری مرحوم حاج شیخ عبدالکریم. عقلانیت و تدبیر و کیاست مرحوم حاج شیخ در مهار رضاشاه بسیار کارساز بود.

وی در بخش دیگر از سخنان خود یادآور شد: مشی شخصیتی مرحوم حاج شیخ ایجاب می‌کرد از سیاست و آلوده شدن به حواشی آن بپرهیزد و تمام سعی و تلاش خود را مصروف تربیت شاگردان و بالابردن جایگاه علمی ایشان کند. اصل اساسی برای ایشان تدریس و پرداختن به امور علمی حوزه بود و به‌شدت علما و طلاب را از پرداختن به سیاست و امور متفرقه نهی می‌کرد و خود را تابع قانون اساسی کشور می‌دانست و معتقد بود پرداختن به امور مملکتی مخصوص سیاستمداران و حاکمان است و کار طلبه پرداختن به درس و بحث علمی است، هنگامی که علمای اصفهان در اعتراض به قانون نظام وظیفه اجباری به قم مهاجرت کردند با بی‌اعتنایی مرحوم حاج شیخ روبه‌رو شدند و با دلخوری پس از هشت ماه بازگشتند.

حجت‌الاسلام انصاری قمی ابراز داشت: سرانجام این مرد بزرگ در هفدهم ذی القعده ۱۳۵۵ قمری مصادف با بهمن ماه ۱۳۱۵ روی در نقاب خاک کشید و تا آخرین لحظه عمر با برکتش نگران آینده حوزه علمیه قم بود که با به همت شاگردان نامداری که تربیت کرد، هشت سال پس از فوتش با دعوت از مرحوم آیت‌الله حاج سیدحسین طباطبایی بروجردی به قم، بار دیگر حوزه علمیة قم رونقی شگرف یافت و تا به امروز پابرجا است.