زیارت جامعه کبیره، فرهنگ نامه امامت

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با توجه به ضرورت معرفت به مقام و صفات امامان معصوم علیهم السلام که از اصول دین مبین اسلام است، حضرت امام هادی علیه السلام نقش اساسی در تبیین جایگاه رفیع امامت داشته اند و به همین منظور معارف ناب امامت را در قالب زیارت نامه‌های متعدد به شیعیان آموزش داده اند. دو یادگار ارزشمند امام هادی علیه السلام که ویژگی‌های ممتاز امامت را به زیبایی و در حد کمال مطرح نموده، «زیارت غدیریه» و «زیارت جامعه کبیره» است.

جایگاه والای امامت

بالاترین جایگاه و مقام در عالم هستی متعلق به ائمه اطهار علیهم السلام است و یکی از شؤون اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام مسئله امامت است که پیامبران اولواالعزم و برگزیده الهی پس از امتحان‌های بسیار مهم به آن مقام نائل گشته اند. خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «وَ إِذِ ابْتَلی‏ إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ‏ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمین؛ و یاد کن هنگامی که ابراهیم را پروردگارش به اموری دشوار و سخت‏ آزمایش کرد، پس او همه را به طور کامل به انجام رسانید، پروردگارش به او فرمود: من تو را برای همه مردم پیشوا و امام قرار دادم. ابراهیم گفت: و از دودمانم نیز پیشوایانی برگزین‏. فرمود: این پیمان به ستمکاران نمی‌رسد». (بقره/۱۲۴).

در قیامت نیز حشر انسان بر اساس پذیرش امامتِ منصوب از جانب خدای منان است.

«یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ فَمَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ فَأُولئِکَ یَقْرَؤُنَ کِتابَهُمْ وَ لا یُظْلَمُونَ فَتیلا؛ قیامت، روزی است که هرکس با امامش خوانده شود؛ پس هر گروهی که نامه اعمالشان در دست راست باشد، نامه خود را قرائت می‌کنند و کمترین ظلمی در حق آنان نخواهد شد». (اسراء/۷۱).

امیرالمؤمنین علی علیه السلام نیز در باره نقش اساسی امامت فرمودند: «إِنَّمَا الْأَئِمَّةُ قُوَّامُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ عُرَفَاؤُهُ عَلَی عِبَادِهِ وَ لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ عَرَفَهُمْ وَ عَرَفُوهُ وَ لَا یَدْخُلُ النَّارَ إِلَّا مَنْ أَنْکَرَهُمْ وَ أَنْکَرُوه‏؛ امامان، رهبران و راهنمایان خداوند بر بندگان او هستند و کسی داخل بهشت نخواهد شد، مگر این که آنان را بشناسد و آنان نیز او را بشناسند، و کسی داخل دوزخ نخواهد شد، مگر این که آنان را انکار کند و آنان نیز او را انکار نمایند». (نهج البلاغه، خطبه ۱۵۲).

شیوه‌های معرفی جایگاه امامت

با توجه به اهمیت مسئله امامت در دین و نقش اساسی آن در هدایت بشریت، پس از فرمان صریح خداوند متعال به رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در روز غدیر خم که فرمودند: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ‏ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ، ای پیامبر! آن چه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی‏طالب امیرالمؤمنین علیه السلام‏] بر تو نازل شده ابلاغ کن؛ و اگر انجام ندهی پیام خدا را نرسانده‏ای. و خدا تو را از [آسیب و گزند] مردم نگه می‌دارد؛ قطعاً خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند». مائده/۶۷، هر یک از حضرات معصومین صلوات الله علیهم اجمعین به مقتضای زمان و فهم مخاطبان خویش گوشه‌ای از عظمت امامان معصوم علیهم السلام و ویژگی‌های آنان را مطرح نموده اند. در زمان حضرت امام هادی علیه السلام نیز مباحث امامت با افزایش معرفت پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام همراه بوده و آن حضرت نیز نقش اساسی در تبیین جایگاه رفیع امامت داشته اند به همین منظور معارف ناب امامت را در قالب زیارت نامه‌های متعدد به شیعیان آموزش داده اند.

دو یادگار ارزشمند امام هادی علیه السلام که ویژگی‌های ممتاز امامت را به زیبایی و در حد کمال مطرح نموده، «زیارت غدیریه» و «زیارت جامعه کبیره» است.

۱. زیارت شریفه غدیریه

هنگامی که حضرت امام هادی علیه السلام از مدینه به سامراء فرا خوانده شدند، در مسیر عبور، به نجف اشرف رسیدند که مصادف شد با روز ۱۸ ذی حجه و عید سعید غدیر. امام هادی علیه السلام به زیارت امیرالمومنین علی علیه السلام رفته و زیارتی با مضامین بسیار عالی انشا فرموده و جدشان را زیارت نمودند که متن آن به «زیارت غدیریه» مشهور شد.

سفر امام هادی علیه السلام از مدینه به سمت سامراء به دستور خلیفه ستمگر عباسی، متوکل لعنة الله علیه در سال ۲۳۴ هجری و در اوج خفقان شدید صورت گرفت، در حالی که از سن مبارک آن حضرت بیش از ۲۱ بهار نمی‌گذشت. اما حضرت هادی علیه السلام توانستند این سفر تهدید آمیز را با انشا زیارت غدیریه در نجف اشرف تبدیل به فرصتی نیکو برای شیعیان نموده و معارف ناب مکتب اهل بیت علیهم السلام و معرفت پیروان این مکتب نورانی را افزایش دهند.

فضیلت‌های بی نظیر و بی پایان

معرفت و شناخت امام بر هر مسلمانی تکلیف و واجب است. زراره به حضرت امام محمد باقر علیه السلام عرض می‌کند: «أَخْبِرْنِی عَنْ مَعْرِفَةِ الْإِمَامِ‏ مِنْکُمْ وَاجِبَةٌ عَلَی‏ جَمِیعِ الْخَلْقِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَعَثَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله و سلم إِلَی النَّاسِ أَجْمَعِینَ رَسُولًا وَ حُجَّةً لِلَّهِ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ فِی أَرْضِهِ فَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ بِمُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ وَ اتَّبَعَهُ وَ صَدَّقَهُ فَإِنَّ مَعْرِفَةَ الْإِمَامِ مِنَّا وَاجِبَةٌ عَلَیْهِ …؛ آیا معرفت امام از شما خانواده بر تمام خلق واجب است؟ فرمودند: خدای عز و جل حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را بر تمام مردم به عنوان رسول و حجت خدا بر همه خلقش در روی زمین مبعوث فرمود، پس هر که به خدا ایمان آورد و به محمد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ایمان آورد و از او پیروی کند و تصدیقش نماید، معرفت امام از ما خانواده بر او واجب است» ‏. (الکافی؛ ج ‏۱؛ ص ۱۸۰).

حضرت امام هادی علیه السلام در زیارت غدیریه به معرفی کامل، جامع و زیبای امیرالمؤمنین علیه السلام پرداخته، همان گونه که در «زیارت جامعه کبیره» به معرفی امامان معصوم صلوات الله علیهم اجمعین پرداختند. زیارت غدیریه یکی از مهم‌ترین منابعی است که در جهت شناخت شخصیت امیرالمؤمنین علیه السلام به دست ما رسیده است. در این زیارت برجسته و ممتاز، مختصری از تاریخ زندگانی با برکت تا شهادت با سعادت امیرالمومنین علیه السلام در قالب ۲۰۰ فضیلت از فضائل امیرالمومنین علیه السلام نقل شده است. برخی از معارف مطرح شده در این زیارت عبارت است از:

۱. فضیلت‌های قرآنی: امام هادی علیه السلام در این زیارت شریف به ۶۰ آیه قرآن با محوریت فضائل قرآن ناطق استناد نمودند که در نوع خود بی نظیر است. برخی از این آیات عبارت است از: آیه لیلة المبیت، آیه صادقین، آیه تبلیغ، آیه ولایت، آیه تطهیر، آیه اکمال، آیه اطعام و...

۲. فضیلت‌های روایی: در زیارت غدیریه به بیان فضایلی از امیرالمؤمنین علیه السلام که پشتوانه روایی در منابع خاصه و عامه دارد، اشاره شده است. مانند: امیرالمؤمنین، سید الوصیین، وارث علم النّبیین، ولی ربّ العالمین، امین‌الله فی ارضه، سفیرالله فی خلقه، الحجّه البالغه علی عباده، دین‌الله القویم، صراط مستقیم، نبأ عظیم، اوّل من آمن باللّه، سید المسلمین، یعسوب المؤمنین، امام المتقین، قائد الغرّ المحجّلین، امام المّتقین، اوّل من صدّق بما انزل الله علی نبیه و…

۳. فضیلت‌های تاریخی: در این زیارت با عظمت، مطالبی از رشادت‌های تاریخی امیر المؤمنین علیه السلام و فداکاری‌های آن حضرت در راه دین اسلام بیان شده است. از جمله: جنگ بدر، احزاب، اُحد، حُنین، صفّین، جمل، نهروان و...

ویژگی‌های زیارت غدیریه

۱. تولی و تبری: زیارت غدیریه در کنار بیان فضائل بی مانند امیرالمؤمنین علیه السلام، به مسئله مهم بیزاری از دشمنان آن حضرت نیز اشاره نموده و در کنار «امیرالمؤمنین شناسی» به مسئله مهم «دشمن شناسی» نیز پرداخته شده است.

۲. مداومت بر خواندن: زیارت غدیریه را علاوه بر روز غدیر در تمام ایام سال و مناسبت‌های خاص نیز می‌توان خواند. همان گونه که زیارت عاشوراء، علاوه بر روز عاشوراء، در همه ایام سال نیز خوانده می‌شود. مرحوم حاج شیخ عباس قمی درباره زمان خواندن این زیارت با استناد به کلام عثمان بن سعید می‌نویسد: «این زیارت را در هر روز از نزدیک و دور می‌شود خواند و این فایده جلیله‌ای است که البته راغبین در عبادت و شائقین زیارت حضرت شاه ولایت آن را غنیمت خواهند شمرد. (هدیة الزائرین، ص ۲۴۲؛ مفاتیح الجنان، اسوه، ص ۳۶۱).

۳. اعتبار سند و قوت متن: این زیارت نامه هم از جهت اعتبار سند و هم از جهت قوت و اتقان متن از معتبرترین زیاراتی می‌باشد که به دست ما رسیده است. همه راویان این زیارت از بزرگان شیعه هستند و در وثاقت هیچ یک از آنان تردید نشده است. سند این زیارت چنین است: در کتاب شریف «المزار مشهدی» از ابوالفضل شاذان بن جبرئیل قمی از عماد الدین محمد بن ابوالقاسم طبری از ابو علی فرزند شیخ طوسی که به او مفید ثانی می‌گویند از پدرش از شیخ مفید از ابن قولویه قمی از شیخ کلینی از علی بن ابراهیم قمی از پدرش از ابو القاسم حسین بن روح نوبختی و عثمان بن سعید عمری از امام حسن عسکری از امام هادی علیهما السلام. (المزار، ابن مشهدی، ص ۲۶۳). محدث قمی به معتبر بودن سند این زیارت‌نامه اشاره نموده و نوشته است: کمتر حدیثی به قوت سند این زیارت‌نامه می‌رسد. (هدیة الزائرین، ص ۲۴۱).

۴. بیان شباهت‌ها: یکی از ویژگی‌های زیبای این زیارت، بیان شباهت‌های امیرالمومنین علیه السلام به انبیا الهی با استناد به آیات قرآن است. مانند: شباهت لیلة المبیت به ذبح حضرت اسماعیل و شباهت فتنه صفین به فتنه سامری.

نتیجه آن که «زیارت غدیریه» می‌تواند در کنار «زیارت جامعه کبیره» که هر دو از یادگارها و میراث گران بهای امام هادی علیه السلام است، موجب شناخت صحیح مسئله مهم امامت باشد.

زیارت غدیریه و جامعه کبیره را علاوه بر کتب روایی و ادعیه می‌توانید در مفاتیح الجنان مرحوم حاج شیخ عباس قمی رحمة الله علیه در بخش زیارات امیرالمؤمنین علیه السلام و زیارات ائمه اطهار علیهم السلام، بخش زیارات جامعه جستجو نمائید.

گزیده ای از زیارت غدیریه:

السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ صَفْوَةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَمِینِ اللَّهِ عَلَی وَحْیِهِ وَ عَزَائِمِ أَمْرِهِ وَ الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَ الْفَاتِحِ لِمَا اسْتَقْبَلَ وَ الْمُهَیْمِنِ عَلَی ذَلِکَ کُلِّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ صَلَوَاتُهُ وَ تَحِیَّاتُهُ وَ السَّلَامُ عَلَی أَنْبِیَاءِ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ مَلَائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِینَ وَ عِبَادِهِ الصَّالِحِینَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَیِّدَ الْوَصِیِّینَ وَ وَارِثَ عِلْمِ النَّبِیِّینَ وَ وَلِیَّ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ مَوْلَایَ وَ مَوْلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ یَا أَمِینَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ سَفِیرَهُ فِی خَلْقِهِ وَ حُجَّتَهُ الْبَالِغَةَ عَلَی عِبَادِهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا دِینَ اللَّهِ الْقَوِیمَ وَ صِرَاطَهُ الْمُسْتَقِیمَ السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبَأُ الْعَظِیمُ‏ ﴿ الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ ﴾ وَ عَنْهُ یُسْأَلُونَ...

۲. زیارت جامعه کبیره

پانزدهم ذی‌الحجة سال روز میلاد با سعادت امام علی النقی الهادی علیه السلام است که به عنوان روز «زیارت جامعه کبیره» نامیده شده است. زیارت جامعه کبیره در کنار «زیارت غدیریه»، میراث گران بهای امام هادی علیه السلام در توصیف جایگاه امامت و گنجینه‌ای از معارف کامل امام شناسی است.

دائرة المعارف امام شناسی

شناخت امام یکی از مسلمّات و ضروریّات اسلام است و اگر مسلمانی، بدون شناخت امام از دنیا برود، مرگ او همانند مردن زمان جاهلیت است. أَنَّهُ مَنْ‏ مَاتَ‏ وَ لَمْ‏ یَعْرِفْ‏ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّة؛ (بحار الأنوار، ج ‏۲۵، ص: ۱۵۸).

از سویی دیگر مسئله امام شناسی از آن معارف نابی است که هر کس توان شناخت آن را ندارد، ائمّه اطهار علیهم السلام که همان راهنمایان حقیقی دین هستند، با تفسیر آیات مبین قرآنی و بیان احادیث شریف نبوی به تبیین این مسئله مهم پرداخته اند. روش دیگر جهت تبیین معرفة الامام، بیان معارف ناب امام شناسی در قالب زیارت نامه است. به تحقیق «زیارت جامعه کبیره»، از آن زیارت‌هایی است که در آگاه نمودن پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام از مراحل پنج گانه پذیرش ولایت (معرفت، محبت، مودّت، اطاعت و نصرت)، جامعیتی خاص و کمال و تمام دارد. زیارت نامه جامعه کبیره «آینه تمام نمای سیمای امام معصوم» و ارادت نامه شیعیان خاص، فهیم و آگاه است که با بیان ۴۲۰ ویژگی امامان معصوم علیهم السلام به توصیف بلند و بلیغی از جوانب مختلف اصل ولایت و امامت می‌پردازد.

چرا جامعه؟

دلایل بسیاری برای وصف این زیارت نامه به عنوان «جامعه» ذکر شده‌است. این معیارها عبارتند از:

۱. جامعیت کاربردی: در مقام زیارتِ هر امامی قابل استفاده است.

۲. جامعیت زمانی: در هر زمان و هر مناسبتی می‌توان خواند.

۳. جامعیت مکانی: در هر مکانی اعم از حرم های شریف و غیر حرم های شریف خوانده می‌شود.

۴. جامعیت مضمونی. شامل تمامی صفات و کمالات ائمه اطهار علیهم السلام و توصیف مفصّل فضائل ایشان است. (دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۷، ذیل واژه جامعه زیارت، ص ۳۵۶).

۵. جامعیت معارف: این زیارت نامه یک دوره معرفت شناسی است و علاوه بر بیان صفات و کمالات و اوصاف حضرات ائمه اطهار علیهم السلام، معارف ناب توحیدی، پیامبر شناسی، تولّی، تبرّی، دشمن شناسی، مباحث مهدویت، رجعت و آموزه‌های قرآنی نیز وجود دارد.

عنوان «کبیره»، به معنای بزرگ، صفت جامعه می‌باشد چرا که این زیارت در برگیرنده برترین و بزرگ‌ترین معارف ناب الهی است و نیز در مقابل صغیره است. به دلیل آن که زیارت‌های جامعه‌ای نیز وجود دارد که کوتاه‌تر از جامعه کبیره است و به عنوان زیارت «جامعه صغیره» نام گذاری شده است.

بهترین زیارت

در بیان عظمت زیارت جامعه کبیره حکایات و تشرفات فراوان است که به یک نمونه اشاره می‌شود.

مرحوم علامه محمد تقی مجلسی رحمت الله علیه در شرح بر کتاب شریف من لا یحضره الفقیه، هنگامی که به زیارت جامعه کبیره می رسند، حکایت زیبای تشریف خویش به محضر مبارک حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف را این چنین نقل نموده اند.

و هنگامی که به سامراء جهت زیارت عسکریین علیهما السلام مشرف شدم، حضرت صاحب الامر صلوات اللَّه علیه در کنار ضریح مقدس دیدم. چون نظرم به ان حضرت افتاد شروع نمودم به خواندن زیارت جامعه و در حفظ داشتم تا جمیع را بر آن حضرت خواندم و غرضم زیارت بود با مداحی حضرات و چون تمام شد حضرت فرمودند: «نعمت‏ الزّیارة؛ خوب زیارتی است» اشاره کردم به قبر شریف امام هادی علیه السلام و عرض نمودم: زیارت جامعه از جد شماست؟ حضرت فرمودند: آری!. (لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه؛ ج ‏۸؛ ص ۶۶۵؛ این حکایت را فرزندشان مرحوم علامه محمد باقر مجلسی نیز در بحار الأنوار؛ ج ‏۱۰۲؛ ص ۱۱۳، نقل نموده اند).

متن، محتوا و سند

زیارت جامعه کبیره از جهت سند و محتوا، هم‌چنین توجه زیاد علمای شیعه به متن آن،، از منظر حدیث‌شناسی، دارای سند و متن معتبر است و متن آن در بسیاری از منابع روایی از جمله منابع متقدمی چون برخی کتب اربعه وجود دارد. شیخ صدوق سند این زیارت را به طور متصل چنین ذکر می‌کند: حَدَّثَنا «علیّ بن اَحمد بن محمَّد بن عِمْران الدَّقَّاق» و «محمَّد بن اَحمد السِّنانی» و «علیّ بن عبداللَّه الوَرَّاق» و «الحسین بن ابراهیم بن اَحمد بن هِشام المُکَتِّب» قالوا حَدَّثَنا «محمَّد بن اَبی عبد اللَّه الکُوفی» و «اَبوالْحسین الْاَسدیّ» قالوا حدَّثَنا «محمَّد بن اسماعیل المَکّیّ البَرْمَکیّ» قال حَدَّثَنا «موسی بن عمران النَّخعیّ» قال: قُلْتُ لِعَلِیِّ بن محمَّد الهادی علیه السلام… (عیون اخبار الرضا علیه‌السلام، ج ۱، ص ۳۰۴).

هر چند سند زیارت جامعه کبیره محکم است، اما از جهت سبک، لحن، اسلوب ادبی، فصاحت، بلاغت، متن و محتوا نیز بسیار فوق العاده، در سطح بالا و دارای حقایق و واقعیت‌هایی است که بشر عادی را توان بیان چنین عباراتی نیست، و به یقین از معصوم علیه‌السّلام صادر شده است. متن فاخر و محتوای عمیق زیارت جامعه کبیره به قدری قوی و هماهنگ با قرآن و سایر سخنان اهل بیت علیهم‌السّلام است که بسیاری از اندیشمندان دینی، آن را صحیح و در استناد آن به معصوم تردیدی نکرده‌اند. مرحوم علامه محمدباقر مجلسی رحمة الله علیه، پس از شرح این زیارت‌نامه می‌نویسد: «أقول إنما بسطت الکلام فی شرح تلک الزیارة قلیلا و إن لم أستوف حق‌ها حذرا من الإطالة لأنها أصح الزیارات سندا و أعمها موردا و أفصحها لفظاً و أبلغها معنی و أعلاها شأنا؛ این زیارت، صحیح‌ترین زیارت از جهت سند و عمومی ترین زیارت در مورد امامان معصوم علیهم السلام و دارای فصیح‌ترین واژه‌ها و رساترین معانی و برترین جایگاه را دارد». (بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۱۴۴).

استناد به زیارت جامعه

علمای شیعه به زیارت جامعه کبیره در آثار خود به تناسب استدلال و استشهاد نموده اند و معلوم می‌شود که وثوق و اعتماد به ثبوت صدور این زیارت از ناحیه امام معصوم علیه‌السّلام داشته اند. به عنوان مثال آقا رضا ابن محمدهادی فقیه همدانی در مصباح الفقیه در بخش غسل‌های مستحبی می‌نویسد: از موارد غسل در خصوص زیارت، همانند روایت مشهوری است که در زیارت جامعه وارد شده است؛ همان زیارتی که هر امامی را می‌توان با آن زیارت کرد و دستور غسل نیز دارد. (مصباح الفقیه، ج ۶، ص ۴۶).

شروح متعدد جامعه کبیره

زیارت جامعه کبیره چنان مورد توجّه عالمان شیعی بوده که بسیاری آن را شرح کرده و به بیان لغات، مفاهیم و معانی والای آن پرداخته‌اند. تا کنون صدها اثر چاپی و خطی پیرامون ترجمه، شرح، پژوهش، مقاله، پایان نامه به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و اردو از زیارت جامعه کبیره منتشر شده و در کتاب خانه‌های مختلف به ثبت رسیده است که حکایت از اعتبار و اهمیت و ارزش این زیارت بین علما، اندیشمندان، پژوهشگران، نویسندگان دارد. جهت آشنایی با آثار مربوط به زیارت جامعه کبیره، می‌توان به پایگاه اطلاع رسانی کتاب خانه مجلس شورای اسلامی مراجعه نمود.

گزیده ای از زیارت جامعه کبیره

السَّلَامُ‏ عَلَیْکُمْ‏ یَا أَهْلَ‏ بَیْتِ‏ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفَ الْمَلَائِکَةِ وَ مَهْبِطَ الْوَحْیِ وَ مَعْدِنَ الرَّحْمَةِ وَ خُزَّانَ الْعِلْمِ وَ مُنْتَهَی الْحِلْمِ وَ أُصُولَ الْکَرَمِ وَ قَادَةَ الْأُمَمِ وَ أَوْلِیَاءَ النِّعَمِ وَ عَنَاصِرَ الْأَبْرَارِ وَ دَعَائِمَ الْأَخْیَارِ وَ سَاسَةَ الْعِبَادِ وَ أَرْکَانَ الْبِلَادِ وَ أَبْوَابَ الْإِیمَانِ وَ أُمَنَاءَ الرَّحْمَنِ وَ سُلَالَةَ النَّبِیِّینَ وَ صَفْوَةَ الْمُرْسَلِینَ وَ عِتْرَةَ خِیَرَةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ...

امید است با قرائت این دو زیارت و ترویج آن بتوانیم گامی هر چند ناچیز در راه کسب معارف امامت برداریم. ان شاء الله