عفاف و حجاب در فضای مجازی

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجاب و عفاف، از ارزش های جامعه بشری شمرده می شود و دین مبین اسلام نیز به رعایت عفاف و حجاب بسیار تأکید دارد. همواره این دو واژه در کنار هم به کار برده می شوند و به نوعی ارتباطی استوار میان این دو وجود دارد.

عفاف، ملکه ای است در زندگی انسان که رفتارها و فکر او را کنترل و هدایت می کند. اگر چه عفاف برآمده از گرایش و خواستهای درونی در انسان است، أمّا بسیاری از رفتارهای مربوط به آن، در دین اسلام تشریع شده است. این رفتارها در چگونگی رابطه با نامحرم به هنگام نگاه، شنیدن و صحبت کردن بروز می یابد.

حجاب، در لغت به معنای «ممانعت از رسیدن به چیزی» است. گفته شده که «حُجْب» و «حجاب»، هر دو مصدر و به معنای پنهان کردن و منع از داخل شدن است.

می توان گفت حجاب، ثمره عفاف درونی است که تظاهر و نمود بیرونی یافته است و به نوع پوشش در ظهور اجتماعی افراد و در رویارویی با نامحرم گفته می شود. (طیبی، 1385: 3)

بر پایه آنچه در متون اسلامی و کلام اولیاء دین آمده، عفاف و حجاب در همه ابعاد زندگی ظاهری و باطنی انسان گسترده شده و حقیقتی برتر از عالم مادّه، هویتی فطری و آموزه ای آسمانی در وجود انسان است. (میرخانی، 1380: 86)

از این رو، عفاف، نه تنها در اجتماع و در تعامل با دیگران معنا دارد، بلکه در زندگی فردی و تعامل انسان با خود نیز دارای مفهوم است. عفیف بودن افراد در ارتباطات درونی شان، به معنای آن است که فکر ایشان مشغول گناه نباشد و عنان چشم، گوش و زبان و اندیشه آنها در اختیارشان باشد و به گناه نیفتند. چنین افرادی راحت تر می توانند به رفتار عفیفانه در مواجهه با دیگران دست یابند. چنانچه فردی رفتار عفیفانه را از سر قرب الهی انتخاب نکرده باشد، چون خود را در نگاه جامعه، خانواده و گروه دوستان، مقید به آموزه های دینی می یابد، سعی در بروز رفتار عفیفانه از خویش می کند. (علم الهدی و نوروزی اقبالی، 1393: 12)

عفاف و حجاب در زندگی بشر، به وسعت دایره زندگی فردی، اجتماعی و همه تعاملات فکری و رفتاری اوست. در فضای مجازی که می توان به راحتی به فضای خلوت در تعامل با نامحرم دست یافت و در عین حال، گمنام و با هویت های ساختگی فعّالیّت کرد، عفاف و حجاب باید بیشتر در کانون توجّه قرار گیرد. نامه الکترونیکی، گفت وگوی برخط، پسندیدن (لایک کردن)، انتخاب دوست و عضویت در گروه، از جمله فضاهای چالشی در رفتار عفیفانه است. (همان: 13)

فضای مجازی و مشخصه های آن

فضای مجازی، پدیده ای نوین است که در قیاس با زمان پیدایش آن تاکنون، سرعت نفوذ بسیار داشته است؛ به گونه ای که امروزه نسل های گوناگون، از کودکان تا کهنسالان، از کاربران فضای مجازی به شمار می روند. این فضا، با توسعه ابزارها و وسایل گوناگون دسترسی، پیوسته در حال گسترش و تغییر است. در فضای مجازی، مرز واقعیت با غیرواقعیت، برداشته می شود و افراد حاضر در آن، با امری متفاوت از آنچه در زندگی واقعی مواجه اند، برخورد می کنند.

با این همه، فضای مجازی، جدای از فضای حقیقی نیست و پیوستگی استواری میان فضای مجازی و زندگی واقعی انسان ها در جهان خارج قابل مشاهده است. فضای مجازی، دارای منشأ اثر در عالم خارج است و کاربران فضای مجازی با حضور در عالم مجازی، در فضایی مجزا و مقطوع از عالم زندگیشان حاضر نمی شوند.

روابط مجازی، فرهنگ ها و سنّت ها را تحت تأثیر قرارداده و جوامع سنّتی را با نگرانی هایی روبه رو کرده است. در کشور ما نیز با ورود اینترنت و گسترش آن در سطح ابزارهای ارتباطی گوناگون، فضای مجازی به مکانی پُررونق برای شکل گیری روابط متفاوت تبدیل شده است.

مقوله ای که در این میان، نگرانی هایی را به ویژه برای نسل جوان به همراه دارد، اباحی گری در فضای مجازی و قیدناپذیری افراد و به ویژه زنان در تعامل و ارتباط است. گسترش روزافزون انتشار تصویرهای بدون پوشش شرعی از سوی زنان در فضای مجازی، از جمله این نگرانی هاست که در جامعه های اسلامی، یک نگرانی جدّی و رفتار پُرمخاطره به شمار می رود. این رفتار ناشایست، ممکن است از سوی نسل جوان و ناآگاه که دنبال الگویابی هستند، تقلید شود.

معماری خاص فضای مجازی

فضای مجازی، به سبب تازگی اش هنوز برای همه، به ویژه کاربران عمومی، ناشناخته است و بسیاری از این کاربران، در فضایی مبهم و گنگ به تعامل می پردازند. این امر، سبب بروز بسیاری از مشکلات برای استفاده کنندگان از این فضا می شود. از این رو، تبیین دقیق و شناخت کافی از این فضا، برای همه کاربران ضرورت دارد. پویایی زمان (برخط بودن پیوسته کاربران در این فضا و تعطیل ناپذیری آن)، فشردگی مکان (از میان رفتن فاصله ها و نزدیکی همه افراد جامعه مجازی با یکدیگر)، گمنامی هویت (سیّال بودن هویت کاربران و ناشناس بودن آنها) و فردگرایی (خودمحوری و ارتباط با رایانه به جای ارتباط با انسان های دیگر)، از ویژگی های فضای مجازی است.

فضای مجازی، مفهوم مکان را دگرگون ساخته است و معنای مکان که محیطی محدود و فیزیکی است، با وجود اینترنت از میان رفته است. تا پیش از پیدایی اینترنت، ارتباط افراد محدود به محله و منطقه خود می شد؛ امّا فضای مجازی، توانایی سیر و گذار انسان را از محلّی به محلّ دیگر، ممکن ساخته است؛ به گونه ای که انسان می تواند در لحظه ای کوتاه چند محلّ متفاوت را زیر نظر داشته باشد.

در فضای مجازی، انتخاب اسم، تصویر پروفایل، حلقه دوستان و مهم تر از همه، بازنمایی از خود، بدون هیچگونه نظارت اجتماعی و به صورت آزادانه انجام می شود. از این رو، می توان گفت این آزادی انتخاب را به صورت تمام و کمال می توان دید.

به خلاف دیگر رسانه های ارتباطی، در فضای مجازی انسان می تواند خود دست به تولید محتوا بزند. همچنین، فضای مجازی، دنیای اطّلاعات است و هر نوع اطّلاعاتی و در همه سطحی، در آن یافت می شود. مخاطب در این فضا می تواند خود به عنوان گزینشگر اطّلاعات عمل کند و اطلاعاتی را که به آنها نیاز دارد، انتخاب کند.

شناخت معماری خاصّ اینترنت، از این رو مهمّ است که به ما کمک می کند تا با شناخت دقیق از محیطی که در آن کنشگری می کنیم، استفاده از این فضا را بهینه نماییم و آسیبهای آن را کاهش دهیم. (گردآب، 1395)

در فضای مجازی، افراد «احساس آزادی بیانِ» بیشتری نسبت به فضای واقعی را تجربه می کنند؛ یعنی فرد از هویت واقعی خود جدا شده و در فضایی جدید، روابط و هویت جدیدی را می آزماید. (گرامی و گاموری، 1396: 5)

فضای مجازی همچون دنیای واقعی، بستر بروز و ظهور ایده ها و اشکال و فرم های مختلف رفتاری است و طبعاً به سبب گستردگی و فراگیری و عمق نفوذش، این روزها از اهمّیت بیشتری در اشاعه ارزش ها و هنجارها برخوردار است. مقوله حجاب و عفاف نیز از جمله مواردی است که در این فضا دستخوش هجمه ها و تهدیدهای هنجاری قرار گرفته است. (هدایتی، 1395)

شاید به جرئت بتوان فضای مجازی را از هم گسیخته ترین و متکثّرترین فضای ممکن نامید. این فضا، کاملاً مرکز گریز، بدون مرز و فاقد نقطه ثقل است. مفهوم مرز در این فضا، دگرگون می شود و دیگر نمی توان از چارچوب مشخص و قاطعی به نام مرز صحبت کرد؛ فضایی بدون مرکز که سبب ایجاد تکثّر معنایی می شود و از هرگونه طبقه بندی و دسته بندی شدن می گریزد؛ زیرا هر یک از مراکز به نوبه خود، منشأ معنابخشی های متفاوت به پدیدارهای اجتماعی می شوند. هویت حاصل از چنین فضایی، هویتی سیّال، ناپایدار و نامحدود خواهد بود. در چنین حالتی، رابطه ساده و مشخص بین فرد با اجتماع، و معنای ثابت هویت در دنیای سنّتی، از بین می رود و رابطه ای پیچیده، غیرمتمرکز و منتج از مفهوم فضا در ارتباط با هویت ها شکل می گیرد که فاقد شکل ساخت یافته و مشخص است و از هرگونه تعریف و صورتبندی مشخّص می گریزد. (گرامی و گاموری، 1396)

مسئله عفاف و حجاب در فضای مجازی

موضوع عفاف و حجاب در فضای مجازی، شاید از دو منظر قابل طرح باشد؛ یکی، عفاف و حجاب کاربران در فضای مجازی، و دوم، شناسایی و بررسی محتواها و فعّالیت های گوناگون درباره عفاف و حجاب در فضای مجازی.

الف. حجاب و عفاف کاربران در فضای مجازی

بسیاری از کاربران به چگونگی رفتار دینی در رعایت ارتباط مبتنی بر عفاف و حجاب آگاه نیستند و موارد متعدّدی در پسندیدن (لایک کردن)، گفت وگوهای برخط، نظردهی زیر مطالب و نظایر آن مشاهده می شود که با ارزش عفاف مطابق نیست. بسیاری از جرائم اینترنتی و جنسی ناشی از آن، مربوط به: نبود سواد اطّلاعاتی، سواد دیجیتال و سواد فضای مجازی، سادگی ها و اعتمادهای کاربران به دوستان اینترنتی، به ویژه از سوی دختران است.

کاربران در ارتباطاتی که از طریق فضای مجازی با یکدیگر برقرار می کنند، به دلیل گمنامی می توانند خود را آن گونه که مایل اند، اظهار کنند. گمنامی، معمولاً به دو شکل بر برقراری ارتباط عفیفانه تأثیرگذار است؛ از یک طرف، وقتی فرد در شرایط گمنامی قرار دارد، بدون ترس از قضاوت دیگران به افشای خواسته ها و نظرهایش می پردازد. در این حالت، ممکن است ارتباط وی به راحتی به سوی ارتباطی غیرعفیفانه پیش برود. این در حالی است که همین فرد در دنیای واقعی هرگز نمی تواند چنین رفتارهایی از خود بروز دهد.

از طرف دیگر، گمنامی باعث می شود که افراد تمایل بیشتری به خودافشایی داشته باشند و بدون ترس از قضاوت دیگران، خواسته ها، نظرها و خاطراتشان را نزد همگان فاش کنند. بنابراین، سطحی از احساسات که ارتباطگران در ارتباطات رایانه واسط منتقل می کنند، حتّی از آنچه در تعامل رو در رو می گذرد، پیشی گرفته است. همان طورکه اشاره شد، چنین ارتباطات صمیمانه ای به طور معمول با ارتباط عفیفانه در تقابل و تضاد است. بسیاری از کاربران جوان، به ویژه دختران و زنان، تصاویر خصوصی و غالباً بدحجاب و بدون حجاب خود را در صفحات مجازی به اشتراک می گذارند؛ غافل از اینکه این عمل، مانند آن است که افراد آلبوم تصاویر خصوصی و خانوادگی خود را با شمارگان میلیونی در سطح جهان منتشر کنند.

شاید بتوان از جنبه هایی، تعامل کاربران در فضای مجازی را همانند بازیگران تئاتر دانست. ضمن آنکه در ارتباطات فضای مجازی و به ویژه در شبکه های اجتماعی سایبری، کاربران در نقش مخاطبان تئاتر نیز بازی می کنند. افراد در تعامل با یکدیگر، به خوداظهاری می پردازند؛ به طوری که هر آنچه در این نوع از ارتباطات رخ می دهد، نمایش است. (علم الهدی و نوروزی اقبالی، 1393: 30) بازنمایی از خود، در فضای مجازی ناقص است؛ به این معنا که این فرهنگ، تمامی ویژگی هایی را که در فضای واقعی بر اساس آن طبقه فرهنگی استنباط می شود، ندارد. در فضای مجازی، رفتارهایی به صورت قاعده در می آیند که سایر ویژگیهای فرهنگی فرد را نادیده می گیرند. همه افرادی که در فضای مجازی حضوری فعّال دارند، به نوعی در استفاده از آن، دارای زبان یکسانی می شوند که ممکن است با فرهنگ آنها در فضای حقیقی خوانایی نداشته باشد.

فضای مجازی، قواعد فرهنگ واقعی را کمرنگ می کند. در فضای واقعی، در جامعه ایران، قواعد عرفی و قانونی مشخّصی برای مثال در خصوص رعایت حجاب وجود دارد. این قواعد در فضای مجازی، یا به صورت اندکی به نمایش گذاشته می شوند و یا اصلاً به نمایش گذاشته نمی شوند؛ تا جایی که انتشار و تماشای عکس بی حجاب، برای بسیاری از کاربران، امری طبیعی و به هنجار در فضای مجازی به شمار می آید. (دانشجو، 1394)

فضای مجازی در این روزگار، به سبب غلبه فضاها و محتواهای ناسالم و غیرعفیفانه بر محیط و مطالب سالم و مفید، ناامن و پُرمخاطره است و بیشتر کارشناسان و بزرگان، افراد را از حضور افسارگسیخته و بدون آگاهی در این فضا، منع می کنند. نمونه های بسیاری از انسان های عفیف و محجوب را می توان یافت که با حضور در این فضا، از دایره عفت و حجاب خارج شده اند. بر پایه یک پژوهش، نمره نگرش به حجاب در دنیای واقعی و رفتار عفیفانه در دنیای مجازی در کسانی که کمتر از یک ساعت از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند، بالاتر از افرادی است که بیش از یک ساعت از این شبکه ها بهره می برند. (اسکندری، 1395: 111)

رفتارهای کاربرانی که در فضای مجازی، غیرعفیفانه یا کمتر همراه با عفاف است، گاه به نیّت خصومت با عفاف و حجاب و به گونه عامدانه به خلاف عفاف و حجاب است. گاهی نیز این کار با قصد و نیّت بی احترامی به عفّت و حجاب صورت نمی گیرد؛ أمّا نتیجه ای که از آن رفتار حاصل می شود، به خلاف عفاف و حجاب است؛ یعنی کاربران به دلیل ناآگاهی یا نداشتن سواد فضای مجازی، مرتکب چنین خطاهایی می شوند. راه اندازی پویش هایی همچون: قراردادن عکس بدون حجاب، چهارشنبه های سفید، آزادی های یواشکی و نظایر آن، از نمونه های مبارزه با عفاف و حجاب در فضای مجازی است. در خصوص نمونه های نوع دوم هم می توان به انتشار عکس های باحجاب و انتشار تصاویر زنان با چادر، اما با چهره ای آرایش کرده، برگزاری پویش های «دلبر کی قشنگتره؟» «تو چادر خیلی ماهتر شدی» و مانند آن اشاره کرد.

حجم بالای تصاویر بدحجابی در شبکه های اجتماعی موجب می شود تا این تصوّر اشتباه در کاربران ناآگاه شکل گیرد که تمام جامعه اینگونه اند و بدحجابی یک رفتار عمومی و عرفی است و این موضوع دقیقاً ترفندی است که در جریان جنگ نرم بر علیه ارزش های اسلامی از جمله حجاب مورد استفاده قرار می گیرد.

ب. پایگاه های مرتبط با عفاف و حجاب

محتواهایی که در مورد عفاف و حجاب در فضای مجازی عرضه می شوند، در یک سطح نیستند؛ برخی پایگاه ها ویژه موضوع عفاف و حجاب اند و بعضی پایگاه ها نیز در موضوعاتی عام تر به این مقوله می پردازند و به ارائه مطالبی مرتبط با عفاف و حجاب مبادرت می ورزند.

1. پایگاه های ویژه عفاف و حجاب

در فضای مجازی پایگاه های گوناگونی راه اندازی شده است که به مسئله عفاف و حجاب پرداخته و محتواهای مختلفی درباره آن عرضه می کنند. در جدول ذیل، به معرّفی برخی از این پایگاه ها پرداخته ایم.

پایگاه عفاف و حجاب

www.effat.ir

سامانه جامع حجاب و عفاف، با دو هدف عمده راه اندازی شده است:

 جمع آوری فعّالیّت های انجام گرفته در حوزه حجاب و عفاف؛

 پاسخگویی به پرسش های جوانان در حوزه های: حجاب و عفاف، ازدواج، ارتباط با نامحرم، فرهنگی، اعتقادی، اخلاقی، سیاسی و نظایر آن.

مخاطب این طرح، مدیران و پژوهشگران مراکز خصوصی و دولتیِ خواستار فعّالیّت در تمامی سطوح بنیادی، راهبردی و کاربری در حوزه عفاف و حجاب، و همچنین، سایر اقشار، علاقه مندان و دغدغه مندان عرصه عفاف و حجاب اند.

افزون بر این، امکان ارزیابی از طرح های عفاف و حجاب با دسترسی به این دائرة المعارف، آسان می شود و کمبودهای این حوزه نیز آشکار می گردد.

با توجّه به نیاز بسیج عمومی اطّلاعات و تولیدات انجام گرفته در موضوع عفاف و حجاب برای تولید این مجموعه و لزوم امکان به روزرسانی برای این دائرة المعارف، قالب در نظرگرفته شده برای آن وبگاه اینترنتی است.

این طرح بیشتر محورهای مرتبط با حجاب و عفاف را دربرگرفته و قرار است به طور تخصّصی در زمینه ایجاد دائرة المعارف و نیز ایجاد انجمن های گفت وگو و مشاوره تخصّصی حجاب و عفاف، و معرّفی محصولات مرتبط با این حوزه فعّالیّت کند.

این پایگاه، دارای بخش های اصلی: بانک اطّلاعات، مناسبت نامه، پرونده ها، ادبیات، جوانان، خبر و تحلیل، مشاوره و پرسش و پاسخ است. در بخش بانک اطّلاعات، نرم افزارها، ایده ها، کتاب ها، مقالات، سایت ها و وبلاگ ها، محصولات، مؤسّسات و تشکل ها، سخنرانان و مراکز اعزام سخنران، قرار داده شده است.

پایگاه فرهنگی تحلیلی باحجاب

www.bahejab.com

در خرداد سال ۱۳۹۲ با مشارکت و مشاوره های فعّالان فرهنگی و هنری کشور آغاز به کار نمود. این پایگاه با دربرداشتن عناوین متنوعی از موضوعات مختلف سبک زندگی در حوزه حیا و عفاف، بستری مناسب را جهت علاقه مندان و فعّالان عرصه عفاف و حجاب در فضای مجازی ایجاد کرده است.

این پایگاه، در بخش های گوناگون: مقالات، اخبار، داستان، عکس، گرافیک، صوت، فیلم و انیمیشن به عرضه محتواهایی درباره حجاب می پردازد. بخش اندیشه شامل: معرّفی کتاب، سخنرانی، نقد و نظر، یادداشت، گفتگو و پژوهش است. در بخش طرح ها و خدمات، به موضوعات: تبلیغ، آموزش، مشاوره تخصّصی در حوزه عفاف و حجاب و مشاوره آفلاین حجاب پرداخته می شود.

پایگاه مرکز حجاب ریحانة النبی(س)

www.fa.rih.ir

این پایگاه، وابسته به مرکز حجاب ریحانة النبی(س) است که دارای بخش های گوناگون: اخبار، گزارش های تصویری، چندرسانه ای و معرّفی محصولات مرکز است.

وبلاگ محجبه

mohajabeh.mihanblog.com

این وبلاگ، دارای موضوعات متنوع درباره حجاب است. در بخش های آیات و روایات، ضوابط پوشش در دانشگاه های جهان، اخبار، شعر و جملات زیبا، صوت و ویدئوی حجاب، مقالات، عکس و کاریکاتور به عرضه محتوا در وب می پردازد.

پایگاه حجاب

www.hejab.in

در پایگاه حجاب، محتواهایی در قالب های گوناگون: وب نوشته، کتاب، فیلم، عکس و مطالب گوناگون در موضوع حجاب عرضه می شود. محتواهای این پایگاه در زیرموضوعات: فلسفه حجاب، حجاب در اسلام، حجاب در قرآن و روایات، حجاب از نظر پیامبران، آثار و فواید حجاب، نقش زن در امنیت روانی جامعه، زن و ولایت مداری، حیا و وقار، دل نوشته ها، استفتاء از مراجع تقلید درباره حجاب، و زندگی نامه حضرت فاطمه زهرا(س) است.

پایگاه حجاب ایران

www.hejabiran.ir

پایگاه حجاب ایران، وابسته به مؤسسه ریحانة النبی(س) است که در آن، طیّ بخش های گوناگون موضوع عفاف و حجاب مطرح می شود. بخش های اصلی این پایگاه، عبارت است از: احکام، فلسفه حجاب، اندیشه، مشاوره حجاب، حجاب نوا، حجاب نما، مقالات، شبکه های اجتماعی، داستان و شعر، کافه کتاب.

پایگاه ریحانه

www.reihane.ir

این وبگاه، وابسته به مؤسسه فرهنگی، هنری و کاربردی خیبر است. پایگاه ریحانه، شامل بخش های اصلی: اخبار، اندیشه، طرح ها و خدمات، چندرسانه ای، دانلود و فروشگاه است.

2. پایگاه های دربردارنده محتواهایی درباره عفاف و حجاب

برخی وبگاه ها هر چند به طور اختصاصی به مقوله حجاب و عفاف نپرداخته اند، ولی مطالبی مفید و مرتبط با این حوزه ارائه نموده اند.

نتیجه

بسیاری از رفتارهای ناهنجار و نادرست افراد، بر اثر نداشتن آگاهی درباره آن اعمال رخ می دهد. از این رو، آگاهی بخشی درباره رفتارهای درست و شناساندن درستی و نادرستی رفتارها به افراد، کاری بسیار با اهمّیّت است. در زمینه رعایت عفاف و حجاب نیز از مهم ترین کارها، آگاهی بخشی در این زمینه است. انتشار محتواهای مناسب در زمینه عفاف و حجاب و نشر آن در فضای مجازی با قالب هایی همچون: متن، صوت، تصویر، گرافیک و انمیشن، بسیار ضرورت دارد.

چنانکه پیش تر مشاهده شد، پایگاه هایی که در زمینه عفاف و حجاب ایجاد شده و فعّالیّت می کنند، چندان پُرشمار و پُرمحتوا نیستند. تقویت این پایگاه ها و راه اندازی پایگاه های تخصّصی، عمومی، پژوهشی، آموزشی و سرگرمی در زمینه عفاف و حجاب، از جمله کارهایی است که انتظار می رود مراکز متولّی این امر و نیز افراد و گروه های مسلمان انجام دهند. هر چه شناخت افزایی در این حوزه بیشتر انجام شود، نشر عفاف و حجاب در جامعه حقیقی و مجازی بیشتر خواهد بود.

بصیرت افزایی درباره فضای مجازی و کارکردها و آثار آن به کاربران این فضا، از دیگر ضروریات است. بسیاری از انحرافات و کج روی هایی که در این فضا مشاهده می شود، بر اثر نداشتن شناخت در مورد موضوع است. آموزش سواد دیجیتال، سواد رسانه و سواد فضای مجازی، برای همه افرادی که به نوعی در آن حاضرند و فعّالیّت می کنند، لازم است. وظیفه متولّیان فضای مجازی، آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت فرهنگ و مهم تر از همه، والدین، آن است که به فرزندانشان درباره چگونگی استفاده از فضای مجازی آموزش های لازم و کافی را عرضه کنند. شاید از مهم ترین مراحل تربیتی یا مهم ترین زمینه هایی که والدین باید به آن اهتمام ورزند، تربیت فرزندان در چگونگی حضور و فعّالیّت در فضای مجازی است. از این رو، والدین نخست باید خود از چندی و چونی این فضا آگاه شوند تا بتوانند به فرزندان نیز آموزش دهند.

امروزه، یکی از مهم ترین ابزار برای ترویج عفاف و حجاب در جامعه، استفاده از فضای مجازی است. در کنار هجمه های فراوان پیدا و پنهانی که علیه حجاب در فضای مجازی می شود، مسلمانان و کاربران عفیفی نیز هستند که با دغدغه ترویج عفاف و حجاب در این فضا فعّالیّت می کنند؛ از نمونه این فعّالیّت ها می توان به عرضه مجموعه عکس نوشته های گرافیکی «بچه شیعه باس» اشاره کرد که در آن حفظ و تکریم خانواده، رعایت تقوا و همچنین حجاب مورد توجّه قرار گرفته است. این تصاویر با انتشار در کانال های پیام رسان های گوناگون و شبکه های اجتماعی، به سبب استفاده از تصاویر به جای متن تنها، تأثیری بسیار بر کاربران می گذارد.

پویش «من حجاب را دوست دارم» نیز از دیگر فعّالیّت ها در فضای مجازی است که ابتداء از انتشار این شعار بر روی اشیاء فانتزی و تزئینی سعی در جذب حداکثری داشت و بعد به فضای مجازی هم راه یافت و با استقبال خوبی مواجه شد. پویش «من خانواده ام را دوست دارم» که به مناسبت هفته جهانی عفاف و حجاب به راه افتاد و هدف از آن، گسترش این فریضه در فضای مجازی است، از دیگر فعّالیّتهای خوب در این عرصه به شمار می رود.

منابع:

1. اسکندری، حسین. 1395. «بررسی نگرش کاربران شبکه های اجتماعی به مقوله عفاف و حجاب در فضای مجازی؛ مطالعه موردی شهر بجنورد». فصل نامه دانش انتظامی خراسان شمالی، (12): 95 - 112.

2. دانشجو، خبرگزاری. 1394. «بانوان نجیب زیر تیغ جلوه گری فضای مجازی». 24 مرداد. دستیابی در: 1397/08/26، نشانی: http://snn.ir/fa/news/433151

3. طیبی، ناهید. 1385. «هرم عفاف از حیا تا حجاب». پیام زن، (173): 3 - 12.

4. علم الهدی، سید عبدالرسول و محمدجواد نوروزی اقبالی. 1393. «ارتباط عفیفانه در شبکه های اجتماعی سایبری». مطالعات فرهنگ ارتباطات: 7 - 36.

5. گرامی، محسن و حمیدرضا گاموری. 1396. «فضای مجازی، تأثیرات آن و مسئله هویت افراد». ماهنامه پژوهشهای نوین در علوم مهندسی: 1 - 9.

6. گردآب. 1395. «ویژگی های خاصّ فضای مجازی چیست؟». 3 مهر. دستیابی در: 1397/08/27، نشانی: http://www.gerdab.ir/fa/news/23151

7. میرخانی، عزت السادات. 1380. «گستره عفاف در زندگی انسان». فقه و حقوق خانواده، (24): 86 - 99.

8. هدایتی، فریفته. 1395. «نگاهی به کمپین های ترویج حجاب در فضای مجازی». 30 مرداد. دستیابی در: 1397/08/26، نشانی: http://www.iribnews.ir/fa/news/1259753