آب، خاک، هوا و دل‌های آتش‌گرفته

به گزارش خبرگزاري رسا، انگشت اتهام خود را پايين بياوريد و باران را در جايگاه متهم ننشانيد، هرچه هست زير سر بي تدبيري و سهل انگاري هاست، اگر قرار بر يافتن مقصران و متهمان احتمالي باشد بايد «بي تدبيري» را نه تنها متهم بلکه در دادگاه، محاکمه کنيم، حتما مي دانيد که طي روزهاي گذشته ۵۰ هزار نفر از ساکنان «کوت عبدالله» اهواز پس از سرريز فاضلاب، دچار دردسرهاي عظيمي شده اند که پيش از ما، ساير رسانه ها به تفصيل، اين دردسرها را شرح داده اند. به هر روي حرف و حديث ها بسيار است، مي گويند، فرونشست زمين اين منطقه منجر شده که آب‌هاي سطحي از جمله فاضلاب شهر به اين سمت جاري شود. 

در اين ميانه، برخي گريزي مي زنند به ۷ سال پيش که شهرستان کارون بدون فراهم بودن زيرساخت‌ها با مرکزيت کوت عبدالله تشکيل شده، در هر حال اين شهر، از ادغام مناطق کوت‌ عبدالله، استيشن، خزامي، درويشيه، شريعتي‌، کوت نواصر، کوي منتظري، گاوميش آباد، گندمکار و هادي‌آباد ايجاد شده و در فاصله پنج کيلومتري اهواز واقع است و به دليل افزايش سکونت شهروندان در اين منطقه، بخش گسترده اي از مناطق مسکوني در محدوده يک تالاب قديمي ساخته شده و خاک نامرغوب تالاب، کار دست ساکنان اين منطقه داده و سرانجام هم نشست کرده.

ماجرا خيلي ساده است، بر اثر خشکسالي و خساست آسمان، قطره اي آب در چشم تالاب باقي نمانده و عده اي با تبديل کردن آن به زمين مسکوني روي آن خانه ساخته اند و حاصل آن، عواقبي است که به چشم خويش، نظاره گريم. وقتي زمين ها نشست مي کند و به يکباره آسمان دست آشتي به زمين مي دهد و مي بارد و سفره‌هاي زير زميني را سيراب مي کند، فاضلاب به سطح زمين مي آيد و آن را ناجوانمردانه در خانه‌هاي مردم کوت عبدالله روانه مي سازد. در همين حال، زينب شريفي، استاد دانشگاه و فعال رسانه‌اي در اين باره به ايرناپلاس گفته است: «در تمام سال‌هايي که من کار رسانه‌اي مي‌کنم روزي نيست که در مورد شبکه فرسوده فاضلاب، گزارش‌هايي در رسانه‌هاي مختلف منتشر نشده باشد.

قدمت کل شبکه آب‌وفاضلاب استان خوزستان و شهر اهواز بيش از ۷۰ سال است.» شريفي توضيح مي‌دهد: «هر چند بارها مسئولان در اين زمينه‌ تلاش‌هايي داشته‌اند، حالا چه به کمک بانک جهاني و چه به کمک فروش اوراق بهادار؛ اما هيچ‌کدام به نتيجه نرسيده است. اينکه به نتيجه هم نرسيده دلايل مختلفي دارد که ممکن است ضعف پيمانکارهاي بي‌کفايت بوده باشد يا اساسا سهل‌انگاري خود مسئولان بوده است يا اعتباري که به آن اختصاص داده شده کفاف درست کردن و سروسامان بخشيدن به اين وضعيت و اين شبکه فاضلاب را نداده است. اين است که با کمترين ميزان بارش، همه مناطق درگير اين وضعيت مي‌شوند.» 

به روايت علي ساري، نماينده مردم اهواز در مجلس شوراي اسلامي، اهواز و مناطق اطراف آن با دو مسئله آب‌هاي سطحي و فاضلاب مواجه است. سيستم فاضلاب در اين مناطق نقص‌هاي خاص خود را دارد. در اهواز نزديک به ۵۰ درصد از کلکتورها يا کانال‌هاي جمع‌آوري فاضلاب هنوز تکميل نشده است و تنها در شرق اهواز تصفيه خانه فعال است و در غرب آن هنوز تصفيه‌خانه‌اي براي فاضلاب وجود ندارد. تحت اين شرايط شبکه قديمي موجود فاضلاب هم به دليل قديمي و فرسوده بودن ريزش‌هاي شديد داشته و همين موضوع باعث گرفتگي در شبکه فاضلاب شده است. به دليل گرفتگي‌هاي زياد شبکه فاضلاب عملا امکان دفع سيستم فاضلاب و آب‌هاي سطحي همزمان وجود ندارد. 

اختصاص بالغ بر ۵۰۰ ميليارد تومان براي اصلاح شبکه آب و فاضلاب

باتوجه به حجم انتقادات نمايندگان مجلس و صاحب نظران، غلامرضا شريعتي، استاندار خوزستان در پاسخي کوتاه به« رسا» از اختصاص بالغ بر ۵۰۰ ميليارد تومان به منظور اصلاح شبکه آب و فاضلاب استان خبر داده و عنوان مي کند: اهواز فاقد سيستم دفع و جمع‌آوري آب‌هاي سطحي است و بخش وسيعي از سيستم فاضلاب فرسوده بوده که بايد اصلاح شود. 

به اذعان او، در جريان بارش‌هاي اخير در طول سه ساعت، با ورود آب به منازل مردم، برخي از وسايل زندگي آن‌ها از بين رفته که بعد از تخليه آب، ميزان خسارت‌ها برآورد خواهد شد.  

استاندار خوزستان ضمن تأکید بر بسيج تمام دستگاه‌هاي استاني  و تخليه آب از منازل شهروندان، عنوان مي کند: اگر تکميل شبکه جمع‌آوري فاضلاب در اهواز و کارون تسريع شود، ديگر شاهد اين گونه خسارت‌ها نخواهيم بود و مديريت جمع‌آوري و دفع آب‌هاي سطحي در بارش‌هاي سيل‌آسا راحت تر امکان تحقق دارد. 

با اين همه بايد منتظر ماند و ديد چقدر اين وعده ها عملياتي خواهند شد. همايون يوسفي، نماينده مردم اهواز،‌باوي، حميديه و کارون در مجلس  هم به جام‌جم گفته است: مشكل فاضلاب اهواز ، كارون ، باوي و حميديه، يك مشكل قديمي است كه ده‌ها سال است وجود دارد؛ براي رسيدگي به اين موضوع ۱۵ فروردين ۹۶ مصوبه‌اي در دولت داشتيم براي چند موضوع كه يكي از اين موضوعات بحث فاضلاب اهواز، كارون، باوي و حميديه بود. طي سه سال اخير هم ۸۴ پروژه فاضلاب در اين مناطق اجرا و دو تصفيه‌خانه فاضلاب شرق اهواز هم افتتاح شده است.

 يوسفي البته تأکید کرده، منظورش از اهواز، مجموع شهرهاي اهواز، كارون، باوي و حميديه است و ادامه مي‌دهد: تصفيه‌خانه فاضلاب شرق اهواز افتتاح شده و كلكتورهايش در حال نصب است و پروژه درحال تكميل است. تصفيه فاضلاب غرب اهواز را هم به مناقصه گذاشتيم كه پيمانكارهايش مشخص شده و به‌زودي كلنگ‌زني مي‌شود و ان شاءالله ظرف سه سال آينده ساخته مي‌شود.او وعده داده، که اين دو پروژه تصفيه‌خانه اگر به مدار فاضلاب اضافه شوند، هم فاضلاب از سطح محلات جمع شود، هم كار تصفيه فاضلاب انجام شود و هم از ورود فاضلاب به كارون جلوگيري به عمل آيد. وعده‌اي كه فعلا دردي از دردهاي اهالي منطقه، مردمي را كه با هر بار باران زندگي‌شان در فاضلاب فرو مي‌رود، دوا نمي‌كند.معصومه خنفري، فرماندار کارون در بيان مشکلات پيش آمده، گريزي به ساليان قبل مي زند و در توضيح بهتر ماجرا به «رسالت» مي گويد: «کوت عبدالله» و در مجموع شهرستان کارون حاشيه شهر اهواز است و ۶ سال پيش از اهواز جدا شد و نام آن را شهرستان کارون گذاشتند، بالطبع به دليل آماده نبودن زيرساخت‌ها، اين منطقه درگير آب گرفتگي هاي وسيع و گسترده است زيرا در گذشته تالاب بوده و بدون اينکه خاک‌هاي نامرغوب و نامناسب را بردارند و خاک مناسبي جايگزين بکنند، اقدام به ساخت و ساز کرده اند، ضمن اينکه خط القعر منطقه و محل تجميع آب‌هاي سطحي و فاضلاب بوده است اما در سال‌هاي خشکسالي، ساخت و ساز انجام گرفته و در سيل اخير ، سطح سفره هاي زيرزميني بالا آمده و منطقه نشست کرده است. 

مشکل با احداث شبکه فاضلاب حل نمي شود!

خنفري از منازلي بازديد داشته که آبي در معابر نداشته اند اما از دل خانه هايشان آب بالا آمده و دريايي به راه افتاده است. او بر روي نداشتن شبکه فاضلاب انگشت مي گذارد اما معتقد است: مشکل فقط با احداث شبکه فاضلاب حل نمي شود زيرا سطح سفره هاي زيرزميني بالا آمده و هرچه آب را تخليه مي کنيم، دوباره بيرون مي زند، چون کنار رودخانه است و اين رودخانه تأثير خودش را بر روي سطح سفره هاي زيرزميني مي گذارد و بالا مي آيد. از طرفي سال‌ها پيش، جاده اي ساحلي احداث کرده اند و اين جاده مانع خروج آب‌هاي سطحي شده، حال آنکه در گذشته آب حاصل از بارندگي به صورت ثقلي به سمت رودخانه هدايت مي شد، اما با احداث جاده ساحلي، وضعيت فرق کرده است.

برخي از صاحب نظران تصريح مي دارند، يکي از وظايف شهرداري ساماندهي آب‌هاي سطحي در سطح شهر است، اما به هيچ وجه اقدامي در اين زمينه انجام نداده است و به طور مداوم اعلام مي‌کند براي ساماندهي آب‌هاي سطحي منابع مالي در اختيار ندارد. البته به تازگي نيز اعلام کرده‌اند که وظيفه شهرداري ساماندهي آب‌هاي سطحي نيست.

در حالي‌که در قانون به طور مشخص آمده است که ساماند‌هي و جمع آوري آب‌هاي سطحي وظيفه وزارت کشور و به ويژه شهرداري‌ها است، اما شهردار معتقد است که وظيفه شهرداري نيست. به همين علت علي ساري از نمايندگان مجلس در صحن علني درباره همين موضوع صحبت‌ کرده‌ و ابراز اميدواري مي کند که دولت يا از طريق وزارت کشور يا از طريق استانداري تکليف را مشخص کند و به يک سري از مسئولان که طبق قانون هنوز با وظايف‌شان آشنا نيستند، وظايف‌شان را گوشزد کند.در عين حال، فرماندار کارون تصريح مي کند: وقتي سفره هاي آب زيرزميني بالا آمده، شهردار چه کاري از دستش برمي آيد؟ 

يک منبع آگاه که نمي خواهد نامش در گزارش ذکر شود، تأکید مي کند، شهردار پاسخي براي گفتن ندارد، اگرچه دفع آب‌هاي سطحي به عهده اين مجموعه است اما وقتي بودجه اي براي احداث شبکه در مديريت شهري پيش بيني نشده چه حرفي بايد از سوي شهردار مطرح شود؟ بالطبع شهردار مي داند اين جزء وظايف اوست که شبکه دفع آب سطحي را بسازد ولي چه پاسخي مي تواند بدهد؟ طبيعتا ناچار است که سکوت کند.
او در ادامه سخنانش، تأکید مي کند: کوت عبدالله شبکه فاضلاب مناسبي ندارد، برخي بخش ها ممکن است شبکه هاي قديمي فاضلاب داشته باشند که کارآيي خود را از دست داده اند و دفع فاضلاب از طريق جوي هاي سنتي رو باز انجام مي گيرد، اين جوي ها با افزايش جمعيت و تعداد منازل ديگر کشش دفع فاضلاب را ندارند و وقتي هم بارندگي مي شود، وضعيت چندبرابر بدتر شده و آب جوي ها بالا مي زند و باعث فاضلاب گرفتگي خيابان ها مي شود و اگر بارندگي ها شديد باشد، فاضلاب گرفتگي منازل را به همراه دارد.

او يادآوري مي کند: بعد از گذشت چندسال که اين منطقه شهرستان شده، هيچ بودجه اي براي ايجاد شبکه فاضلاب پيش بيني نشده است. به نظر مي رسد، بودجه بسيار زيادي مورد نياز است اما از رقم دقيق آن بي اطلاعم، هرچند براي کل شهرستان اهواز ۴ هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان اعلام شده که تصور مي کنم براي اين منطقه حداقل رقم مورد نياز، حدود ۱۵۰۰ ميليارد تومان باشد تا شبکه فاضلاب ساخته شود، بي ترديد ساخت آن هم بسيار ضروري است زيرا طبق برآوردها، خطراتي را براي ۵۰ هزار نفر به وجود آورده است. به باور اين منبع آگاه، در شرايط جديد به خاطر تغيير اقليم و بارندگي هاي گسترده در زمان کوتاه با حجم زياد، جوي هاي سنتي امکان دفع آب‌هاي سطحي را ندارند چون براي چنين کاري طراحي نشده اند و براي تعداد خانه هاي محدود روستايي طراحي شده اند که دفع آب سطحي داشته باشند، احتمالا اين جوي ها توسط خود اهالي ساخته شده است.

البته يک بخشي از جوي ها را ممکن است شهرداري و شرکت آب و فاضلاب، سيماني کرده باشند اما حجم دفع پساب و فاضلاب شان افزايش پيدا نکرده به خاطر اينکه، خيابان ها محدود بوده و عرض هم محدود است و امکان تعريض اين جوي ها وجود ندارد، در نتيجه بايد شبکه جمع آوري فاضلاب زير زميني ايجاد شده و براي آن‌ها سامانه هاي تصفيه فاضلاب در نظر گرفته شود که براي چنين اقدامي بودجه اي وجود ندارد. اين اتفاق سبب شد، بسياري مواضع انتقادي تندي اتخاذ کنند از جمله سيد کريم حسيني سخنگوي جبهه مردمي نيروهاي انقلاب خوزستان که در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اهواز، مشکل اصلي را داستان تکراري سوءمديريت عنوان کرده است، اتفاقا عباس محمدي در قامت کارشناس منابع آب و فاضلاب هم در گفت و گو با «رسالت» از همين سوء مديريت هاي مزمن سخن مي گويد.

او نمي خواهد به طور مشخص وارد قضيه کوت عبدالله شود زيرا به زعم اين کارشناس، تحليل مسئله مذکور، نياز به بررسي فني دارد اما آنطور که عنوان مي کند: «ما نتوانسته ايم در زمينه آب، مديريت شايسته و مناسبي را اتخاذ کنيم به همين علت وزارت نيرو و شرکت ها و سازمان‌هاي وابسته پرهزينه ترين سازمان‌هاي دولتي ايران بوده اند و شايد در طول ۴۰ سال گذشته بالاي ۱۰۰ تا ۱۲۰ ميليارد دلار هزينه هاي مستقيمي بوده که در سدسازي و کانال هاي انتقال آب و شبکه فاضلاب سرمايه گذاري انجام داده اند ولي حاصلي نداشته، برهمين اساس امروز در بدترين شرايط آبي تاريخ به سر مي بريم. مصداق آن بارندگي خوزستان است که تا سالن فرودگاه آبادان را آب فراگرفته و فاضلاب در کوت عبدالله بيرون زده، اين مسئله نشان مي دهد که ما حياتي ترين ماده اي که در دسترس‌مان است را به خوبي مديريت نکرده ايم و بعد از وقوع هرکدام از اين اتفاقات، وزارت نيرو و تشکيلات وابسته به آن‌ها اعلام مي کنند که اگر فلان سد و شبکه فاضلاب را نساخته بوديم، مسائل بدتري رخ مي داد.

مشابه اين مسئله در سيل بهار گذشته هم رخ داد و آقايان مکررا اعلام کردند که اگر سدهاي خوزستان نبود، فاجعه اتفاق مي افتاد در صورتي که فاجعه اتفاق افتاده بود و هزاران نفر بي خانمان شده  و چند هزار ميليارد تومان خسارت وارد شده بود. در رابطه با کوت عبدالله نيز همين مسئله صادق است، شک نکنيد که به بهانه اصلاح شبکه فاضلاب و ساخت کانال، اعتبار بيشتري دريافت مي کنند اما ماجرا اين است که در خوزستان، ساخت و ساز در مکان هايي که مجاز نبوده، انجام شده و در مقابل يکسري اقدامات پشت گوشانداخته شده است مثل همين شبکه هاي آب و فاضلاب که حکايت از سوء مديريت دارد.»/1360//101/خ