سرو زیر آب؛ کشمکش عقل و احساس

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، فیلم «سرو زیر آب» خصوصیات منحصر به فردی دارد و به دلیل موضوع و انتخاب قطعه ویژه از جنگ، از آثار مهم در سینمای دفاع مقدس خواهد بود. فیلمی که حال و هوای معراج شهدای آبادان در زمان جنگ را به نمایش می‌گذارد و چون به عملکرد این جایگاه مهم می‌پردازد، صحنه‌های احساسی و ناب عاطفی را برای بیننده به ارمغان می‌آورد.

«سرو زیر آب» با اینکه درباره جنگ حرف می زند؛ اما در طول فیلم صدای گلوگه در آن شنیده نمی‌شود و صحنه اکشنی ندارد، با این وجود مخاطب را به خوبی به راهی حال و هوای دهه شصت و دوران دفاع مقدس می‌کند.

این فیلم اگر چه فضای صدر انقلاب را به تصویر می‌کشد، اما به جنگ امروز نیز اشاره دارد و به خوبی ماجرای دیروز را به داستان امروز گره می‌ زند. در جایی دو برادر با هم در حال صحبت هستند و یکی از آنها از حضور رزمندگان ایرانی در عراق گلایه می‌کند و از برادرش این پاسخ را می‌شنود که برای حفظ مرز خود باید جلوتر از مرز بجنگیم در غیر این صورت باید تلاش کنیم تا مرز را پس بگیریم که در این صورت هم معلوم نیست به خواسته خود برسیم و برای اثبات مدعایش قفقاز را مثال می‌زند که دیگر نمی‌شود آن را از متجاوز پس گرفت.

این منطق جمهوری اسلامی درمواجهه با تروریستهای داعش در عراق است؛ که اگر جبهه جنگ به داخل کشیده شود باید برای بازپس گیری مرزها تلاش کرد که مشخص نیست ثمر داشته باشد یا نه!

در بخش‌های متعددی از فیلم نیز به شهادت بانویی در مکه طی اتفاقات برائت از مشرکین اشاره دارد و جنایات سعودیها را بازگو می کند تا تلویحی هنرمندانه باشد از شهدای منا و جنایات امروز سعودی در منطقه. بانویی که جسدش در عربستان مانده و تنها کیف مسافرتی او به ایران برگشته که در آن سنگی به عنوان سوغاتی است که باید به شیطان پرتاب شود.

سرو زیر آب به خوبی حضور اقلیتهای مذهبی در عرصه دفاع از خاک وطن را به تصویر کشیده است. تا پیش از این در صحنه هایی از فیلم اخراجی ها اقیلت های دینی در جنگ و میان اسرا حضور داشتند اما حضوری حاشیه ای و فرعی. اما در این فیلم محور فیلم بر پیکر یک شهید زرتشتی می چرخد. حضوری که به ایرانی گری افراطی نمی انجامد اما وحدت و همدلی همه اقوام و ادیان ایرانی در مواجهه با استکبار را به روشنی عیان می کند.

جدای از اینها، بخش جنجالی فیلم که آن را خاص تر کرده است عملکرد معراج شهدا در تحویل شهدا به خانواده هایشان است که به دلیل تفکرات یکی از افراد حاضر در معراج، باعث چالش در درون فیلم شده و احیانا در خارج از فیلم هم خواهد بود.

یکی از اعضای ستاد معراج شهدا، به دور از نظام حاکم بر این نهاد، اعتقاد دارد برای شادی دل خانواده شهدا، فرقی نمی کند کدام شهید به آنها داده شود و اگر شهیدی شناسایی نمی شود و گمنام می ماند بهتر است آن را به خانواده ای منتظر داد تا آنها بتوانند سر مزار او عقده دل وا کنند!

مسئولان معراج با این استدلال احساسی مخالف هستند و عملا در برابر آن می ایستند و چون با این اقدام عاطفی، اعتماد مردم به معراج خدشه دار می شود، به شدت با آن مخالفت می کنند.

این در واقع موضوع اصلی فیلم است که با مخالفت نهادهای مربوط به شهدا و برخی افراد مواجه شده است. اما اگر از زاویه درستی به این موضوع نگریسته شود، می توان گفت که فهم این فیلم حل یکی از مشکلات فکری و روانی جامعه امروز ماست.

در این فیلم مخاطب استدلال هر دو طرف را می شنود و سعی شده است از هیچ طرفی جانب داری نشود، از این رو بیننده می تواند خود انتخاب کند که کدام سو به حقیقت و صواب نزدیک‌تر است. ضمن اینکه نکته اساسی اینجاست که مخاطب بین عملکرد یک نهاد و عملکرد افراد آن تمایز قایل می شود. مخاطب می فهمد که آنچه اتفاق می افتد نظر یکی از اشخاص ستاد معراج شهدا است نه کل سیستم معراج؛ ستاد معراج در تحویل درست شهدا، وسواس و دقت دارد و همه تلاشش این است که اشتباهی در این مسیر رخ ندهد.

در این فیلم، ضابطه معراج شهدا به گونه ای است که برای تحویل پیکر شهدا به خانواده باید به یقین برسد و به خواب و رویا وقعی نمی نهد و تا جایی که نیاز باشد تحقیق و تفحص می کند. اما فردی در آنجا مشغول به کار است که این نظام قانونی و ضابطه معراج را در همه موارد نمی پسندد و طاقت اشک و آه مادران شهدا را ندارد و تشخیصش این است که رسیدگی و تسکین زنده ها مهمتر است!

اگر فیلم بتواند این نکته را به مخاطب القا کند که باید بین عملکرد افراد و نظام تفاوت گذاشت موفق بوده است و همین برای سرو زیر آب کافی خواهد بود. گرچه عملکرد افراد با نظام گره خورده است و گاهی رفتارها ناشی از خلاها و ضعفهای یک سازمان و تشکیلات است اما در مجموع باید دانست گاه برای یک مشکل تنها باید برخی افراد را اصلاح کرد بدون آنکه به شاکله و ساختار خللی وارد نمود.

در نهایت سرو زیر آب بنای آن ندارد تا زیراب بزند! این فیلم با وجود نقص‌ها و ضعف‌هایی که دارد در ارائه چند پیام ریشه ای موفق بوده است و همین برای آنکه این فیلم را شاخص کند، کفایت می کند./918/ی703/س

مهدی عامری