عقل و خردورزی در نگاه تصوف جایگاهی ندارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مهدی نصیری نویسنده پژوهشگر دینی امروز در همایش ملی «تصوف شاخصه ها و نقدها» که در سالن همایش غدیر برگزار شد، با اشاره به تحقیر عقل و خرد ستیزی در تصوف اظهار داشت: آیین تصوف به رغم آنکه برای غنای خود عناصر معرفتی و اخلاقی فراوانی از اسلام وام گرفته است، نتوانسته تعارضات آشکارش را مبانی قرآن و سنت بپوشاند.

وی افزود: تقابل و تعارض آداب و انگاره های صوفیانه با عقاید و آموزه های دینی را در آثار و اندیشه های اهالی تصوف به عیان می توان مشاهده کرد؛ ناسازگاری نوع نگرش صوفیه با نگاه اسلام و اهل بیت(ع) به شأن و جایگاه عقل از نمونه های بارز و برجسته تقابل و تضاد انگاره های صوفیانه با ارزش ها و عقاید اصیل اسلامی است.

نصیری با بیان این که در اندیشه اسلامی عقل جایگاهی بسیار بلند و بالا دارد، گفت: عقل در منابع دینی، حجت باطنی و راهبر مسیر کمال و هم شأن و رتبه با حجج ظاهری یعنی انبیا و اهل بیت(ع) معرفی و به زیباترین بیان ها و تعابیر توصیف و ستایش شده است، در حالی که متصوفه عقل را عِقال دانسته و موجودی حقیر و مانع تعالی، سزاوار نکوهش و هم ردیف هوا و وسوسه قرار داده اند.

وی افزود: آنها معتقدند عقل صوفی سالک را از مسیر سلوک منحرف و منعزل می کند، از همین رو همواره نسبت به تبعیت کردن از عقل و خرد هشدار داده اند، صوفیه و به ویژه شاعران صوفی مسلک، با ایجاد تقابل میان عقل و عشق و برتر نشان دادن عشق صوفیانه بیشترین هجوم و حمله به ساحت عقل را در مقام مقایسه آن با عشق وارد ساخته اند.

نویسنده و پژوهشگر معارف اسلامی در ادامه با استناد به آثار و اشعار اهل تصوف و ذکر نمونه هایی از نظم و نثر در نگاشته های صوفیانه، ابراز داشت: همه این آثار ناظر به تحقیر عقل و نقد و نکوهش خردورزی و تعقل اند و نسبت به عشق فارغ از عقل تأکیدات زیادی دارند.

وی در ادامه در تبیین نگرش صوفیه به عقل و خردورزی و با استناد به آیات قرآن کریم و استشهاد به روایاتی از معصومین تلاش کرد تا ضمن بیان و بازشناسی جایگاه عقل در آموزه های اسلامی، تقابل نگرش اهل تصوف با نگاه و رویکرد مترقی دین به عقل و جایگاه آن نشان داده شود./1330/پ202/ب1