لزوم فعالیت‌های پژوهشی بیشتر حول شخصیت رسول خدا

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی حج در سیره و سخنان رسول اعظم(ص) پیش از ظهر امروز از سوی گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت در سالن نشست های علمی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت برگزار شد.

ارائه  و نقادی بحث در این نشست را به ترتیب حجج اسلام داود حسینی و محمد سعید نجاتی از اعضای هیأت علمی گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت برعهده داشتند؛ دبیری علمی نشست نیز بر عهده  آقای محمدی بود.

در این نشست جمعی از اساتید، طلاب و پژوهشگران حوزه حج و زیارت نیز حضور داشتند و به بیان نظرات خود در خلال این نشست می پرداختند.

حجت الاسلام حسینی در این نشست با بیان این که اهمیت حج در منابع شیعه و سنی بر کسی پوشیده نیست، اظهار داشت: روایتی را منابع اهل سنت نقل کرده اند که پیامبر فرمودند: «انسانی که حج را به جا می آورد و سه روز یا سه شب را پشت سر می گذارد از همه گناهان پاک می شود».

تعداد حج وعمره های پیامبر اسلام

وی افزود: مسأله اول تعداد حج و عمره های پیامبر است؛ در قبل از بعثت بعد از رحلت حضرت خدیجه(س) و حضرت ابوطالب(ع) یک عمره هنگام مراجعت از طائف برای ایشان نقل شده است.

عضو هیأت علمی پژوهشکده حج و زیارت با اشاره به این که در منابع اهل سنت بعد از هجرت چهار عمره نقل شده است، عنوان داشت: عمره حدیبیه، عمره حصر، عمره جعرانه و عمره همراه با حجة الوداع برای ایشان بیان شده ولی در منابع شیعه سه عمره نقل شده که همان موارد قبل به جز عمره حجة الوداع است.

وی یادآور شد: ما قبول نداریم که پیامبر گرامی اسلام در حجة الوداع عمره ای هم انجام داده باشند، چرا که در روایت داریم خود پیامبر فرمود: «ما اصلا در هنگام حج، عمره ای نمی شناختیم تا زمانی که به مکه رسیدیم» و از طرفی مرسوم نبوده که یک نفر در یک سفر هم حج و هم عمره انجام بدهد.

حجت الاسلام حسینی با تأکید بر این که در مورد حج های رسول خدا در منابع اهل سنت سه مورد بیان شده است، ابراز داشت: دو حج قبل از هجرت بود و یک حج هم بعد از هجرت و در روایت دیگری داریم که پیامبر سه حج انجام داد، دو حج زمانی که در مکه بود قبل از هجرت و یکی هم حجة الوداع.

در منابع شیعه 20 حج برای پیامبر نقل شده است

وی عنوان داشت: از دیدگاه شیعه و منابع شیعه 20 حج نقل شده است، در روایتی در کافی شریف داریم فردی از امام صادق(ع) سؤال کرد که آیا پیامبر غیر از حجة الوداع حجی انجام دادند یا خیر؟ حضرت فرمودند: «بله ایشان بیست مرتبه حج به جای آوردند».

این پژوهشگر حوزه حج و زیارت با اشاره به شیوه حج گذاری رسول گرامی اسلام عنوان کرد: نخست مسأله تلبیه است که به گونه ای شرک آلود و کفر آلود در زمان جاهلیت بیان می شد ولی آن چه اهل سنت نقل می کنند همان «لبیک اللهم لبیک...» است که امروز نیز همین عبارت مرسوم است.

وی افزود: مسأله دیگر وقوف در عرفات است، حج گذاران دو گروه بودند نخست گروه حُمس بودند که در داخل حرم زندگی می کردند به همین جهت اولین وقوف شان در مشعر الحرام بود و به عرفات نمی رفتند ولی پیامبر در زمان جاهلیت وقتی به حج مشرف می شد، نیز به عرفات می فت.

حجت الاسلام حسینی با بیان این که سومین شیوه پیامبر در حج عبور از مأزمین بوده است، عنوان کرد: در روایت داریم که پیامبر بیست مرتبه حج را به صورت مخفیانه به جای آوردند که هر مرتبه از مأزمین یعنی از روی سرزمینی که بت ها پرستیده می شد، عبور می کردند.

شیوه وقوف پیامبر در منا

وی عنوان کرد: مسأله دیگر وقوف در منا است که در سیره پیامبر گرامی اسلام از همان ابتدای بعثت نقل شده است؛ یکی از کارهای پیامبر در این سرزمین تبلیغ اسلام بود، نقل می کنند که ایشان در میان مردم می گشت و می فرمود: «خدای یگانه را بپرستید و به او شرک نورزید».

استاد حوزه علمیه با اشاره به این که در مورد طواف و نماز طواف نیز از پیامبر سیره های زیادی به دست ما رسیده است، عنوان داشت: نقل می کنند که پیامبر همان اوائل روزی با حضور در کنار خانه خدا هفت مرتبه طواف به جای آوردند و نمازی طولانی با سجده های طولانی به جای آوردند.

وی ادامه داد: در مورد حجة الوداع نیز باید به ذکر نکاتی بپردازیم؛ نخست آن که در مورد تعداد حج گذاران است که در منابع اهل سنت تا 120 هزار نفر نقل شده است ولی در منابع شیعه 70 هزار نفر نقل شده است؛ مستشرقان جمعیت ساکن در شبه جزیره عربستان در آن دوره را دو و نیم ملیون نقل کرده است.

آمار جمعیت حجة الوداع به نظر درست نیست

حجت الاسلام حسینی با بیان این که طبق قرائن موجود نمی توان اطمینان داشت که حتی جمعیتی که از منابع شیعه نقل شده است، درست باشد، گفت: آن چه که نقل شده است با آن چه از نشانه ها به دست ما رسیده است با این اعداد همخوانی ندارد.

وی یادآور شد: در مورد اعمال حجة الوداع پیامبر نیز نقل شده که ایشان توجه زیادی به مستحبات داشتند که غسل می کردند و نیت حج افراد یا قِران داشتند و در آموزش احکام احرام و کیفیت آن نیز کوشش زیادی داشتند.

جامعه شیعه در حق پیامبر کوتاهی کرده است

در ادامه این نشست حجت الاسلام نجاتی با بیان این که جامعه شیعه در حق پیامبر کوتاهی کرده است، ابراز داشت: باید بدانیم شأن اهل بیت(ع) به دلیل اتصال آنها به پیامبر است و همین مسأله نشان می دهد که باید در مسیر نبی مکرم اسلام قدم برداریم.

عضو هیأت علمی پژوهشکده حج و زیارت با اشاره به ضرورت نگاه منظومه ای به سیره پیامبر و اهل بیت(ع)، عنوان داشت: در بحث حج می دانیم یک سال حج تعطیل شد و اگر نگاه کامل نداشته باشیم مخاطب ما با یک خلأ ذهنی مواجه می شود.

وی ابراز داشت: در مسأله حج نباید فقط به فضائل بسنده کنیم، پیامبر 63 سال زندگی کردند که در 50 سال بنابر روایات موثق 20 مرتبه به جای آوردند در حالی که حضرت در حجاز زندگی می کردند، یعنی گاهی شده که پیامبر حج را به جای نیاوردند.

پیامبر در فتح مکه، حج بجا نیاورد

حجت الاسلام نجاتی عنوان داشت: حضرت در فتح مکه تنها بت ها را شکستند، سال بعد خواستند کسی برهنه طواف نکند و از سال بعد حج بعد از تطهیر کعبه آغاز می شود، بنابراین در کتابی که می خواهد سیره پیامبر در حج را بیان کند باید منظومه ای و کامل باشد.

وی با بیان این که در بیان مطالب تاریخی ترتیب زمانی نیز مهم است، افزود: در گزارش ارائه شده کمی ضعیف به نظر می رسید؛ سنت پیامبر اتفاقا بر خلاف جاهلیت عمره های خود را در ماه های حرام انجام دادند، بنابراین شما می گویید سنت جاهلیت این بوده که در ماه حرام عمره انجام نمی دادند ماهم می گوییم پیامبر این سنت را شکست.

عضو هیأت علمی پژوهشکده حج و زیارت با اشاره به حج های مخفیانه پیامبر عنوان کرد: مرحوم فیض می فرماید جاهلیت قائل به «نسیء» بودند یعنی ماه های قمری را جا به جا می کردند و گاهی مردم در غیر ایام حج، این فریضه را به جا می آوردند ولی پیامبر در زمان واقعی آن به صورت مخفیانه حج را به جای بیاوردند.

وی یادآور شد: در مورد روایت مأزمین نیز باید گفت سند مجهولی دارد و قسمت دوم آن نیز در کافی شریف بیان نشده است و برخی قسمت های آن با مسلمات تاریخی تناقض دارد.

آمار جمعیت زیاد در حجة الوداع مبالغه ای نیست

حجت الاسلام نجاتی با تأکید بر این که تعداد حج گذاران در حجة الوداع باید مورد بررسی دقیق قرار بگیرد، عنوان داشت: بیشتر منابع تاریخی ما از اهل سنت است؛ بنابراین روایت شیعه منبع اصلی آن احتجاج است که سند آن ضعیف است از این رو 120 هزار نفر هیچ منعی ندارد و مبالغه ای ندارد.

در ادامه این نشست، تعدادی از حاضران سؤالات و ابهامات خود را مطرح کردند که حجت الاسلام حسینی ضمن پاسخ به این سؤالات به جمع بندی مباحث خود پرداخت.

یادآور می شود، این نشست از سوی گروه اخلاق و اسراسر پژوهشکده حج و زیارت برگزار شد که مهم­ترين اهداف و برنامه­هاي خود را روشنگري و تقويت اخلاق فردي و اجتماعي حج‌گزاران و زائران و تبيين آموزه‌هاي تربيتي حج و عمره و عتبات می داند./1330/ز۵۰۴/ی

گزارش از داود جعفری