سمینار جامعه شناسی فرهنگی بدحجابی در ایران برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سمینار سه روزه جامعه شناسی حجاب و بدحجابی در روز دوم پنل اول خود تحت عنوان «جامعه شناسی فرهنگی بدحجابی در ایران» با حضور و سخنرانی حسین کچویان و مسعود کوثری از استادان دانشگاه تهران به همت پژوهشکده باقرالعلوم(ع) سازمان تبلیغات اسلامی و با مشارکت مرکز تحقیقات زن و خانواده حوزه علمیه قم و جبهه مردمی حجاب و عفاف در پژوهشکده باقرالعلوم(ع) برگزار شد.

در ابتدای این پنل حسین کچویان استاد دانشگاه تهران گفت: امروز مقوله تمدنی حجاب با کاهلی و سستی‌هایی مواجه است.

وی افزود: این مساله بسیار مهم است که از چه منظری به مقوله حجاب نگاه شود؛ چهارچوب نظری که در آن مقوله مساله یابی در قالب نظری است که به درستی در جامعه تعریف و تبین شود.

عضو هیأت علمی دانشکدهٔ علوم اجتماعی دانشگاه تهران عنوان کرد: در باب مقوله حجاب هر زمانی حرکتی انجام می‌گیرد اعتراضات و نقدهایی وارد می شود که ناظر بر این است که آیا مشکلات کشور صرفا به بی حجابی خانم‌ها ارتباط دارد، نه تنها به قیاس اهمیت مساله را انکار می کنند بلکه به طور مطلق اهتمام به آن را رد می‌کنند.

کچویان اظهار داشت: شکل‌های مختلف تمدنی و اجتماعی بسته به مساله حجاب بوده برای ما حجاب مساله همیشگی و جاوانه است چراکه باید در نظام دینی به شکل کامل و جامع آن، مساله حجاب حل و فصل شده باشد، گذر از حجاب گذر از مسائل ماهوی نظام دینی است یعنی شما نمی‌توانید نظام دینی داشته باشید اما این مساله در آن اهمیت نداشته باشد.

وی با بیان اینکه مساله حجاب به صورت جدی و اساسی تعیین کننده است، بیان داشت: اگر شما در این باب بحث نظری هم نکنید و به رخدادها، حوادث و آنچه با شکل گیری جریان دینی انقلاب اسلامی در سطح جهان در داخل و خارج اتفاق افتاده مسائل را دنبال کنید به نحو پدیدارشناسانه مساله حجاب اهمیت خود را نشان خواهد داد، جریان مخالف اسلام که دنبال قلع و قمع آن بودند دنبال این هستند که دخترها از ابتدا تربیت دینی نداشته باشند.

کچویان با بیان اینکه مساله حجاب صرفا پوشش نیست بلکه نوعی روابط و نظم اجتماعی ناظر بر روابط زن و مرد است، اظهار داشت: هر جای دنیا ظرفیت وجود داشته باشد مخالفان اسلام با سیاست درازمدت تمرکز خود را برای هدم و نابودی  مساله حجاب گذاشتند که در مدارس حجاب وجود نداشته باشد، بانوان در استخرهای مختلط شرکت کنند عکس‌های با پوشش اسلامی نداشته باشند، این تمرکز سطحی و گذرا نبوده و جنبه گذرا یا نمادین صرف ندارد.

کچویان افزود: در کشور خودمان این مساله را در برخی موارد مشاهده می کنیم درست مثل زمان شاه که در مناظره های خیابانی تمرکزی روی سینما، کاباره و بانک می شود که تقابل با جریان اسلامی شکل بگیرد، جریان مخالف به این مساله به عنوان یک مساله جدی نگاه می کند.

وی ادامه داد: حجاب حوزه‌ای از حوزه‌های فقهی و شرعی در کناب مباحث اخلاقی و اعتقادی را دارد به صورت طولی و عرضی صرفا برای پوشاندن سر نیست، در معنای نظری حجاب با مهمترین مقوله نیروی اصلی حیات اجتماعی و فردی در ارتباط است، در باب اهمیت نیروی فردی حجاب شکل دهنده احکام به اوست ما نظریه‌پردازی‌های مشخص و روشنی داشتیم.

این استاد دانشگاه با بیان کسی مثل فروید در سطح فردی و تمدنی مساله حجاب را تحت این عنوان که حیاتی‌ترین نیرویی فردی و اجتماعی مطرح کرده است، گفت: اگرچه ما به این مساله نظر نداریم اما او تشخیص داده که حجاب نیروی اساسی است، از نظر فروید در بین انواع نیروهای زیستی که در وجود انسان کار می‌کند شاید نیرویی قوی‌تر از غریزه جنسی نداشته باشیم که می‌توان نیروی ادامه حیات دانست که ادیان آمدند آن را مهار و کنترل کرده و در جهت صحیح خود هدایت کنند، که بعضا روی ترس از مرگ تاکید داشتند.

وی افزود: من این نظریه فروید را قبول ندارم و اعتقاد داریم که دین برای تسهیل و حداکثر ارضای کمال در معنای مادی و معنوی انسان آمده است، دین به صورت فردی و جمعی دنبال منع لذت برای بشر نیست، اما بشر آن ظرفیت تمدنی 30 یا 40 ساله را که دارد اگر پر کند در حالت نابهنجار ظرف مدت کوتاهی آن را پرخواهد کرد که به تخریب خود او به لحاظ فردی و اجتماعی منجر خواهد شد.

 کچویان ابراز کرد: دین آمده کمک کند که شما به بهترین وجه ممکن از نیروهای خود استفاده کنید تا بیشترین اشباع را داشته باشید، شما با رفتارهای غیرمعقول و بدون درک درست تنها کاری که می‌کنید این است که میزان امکان و انرژی خود را در برهه زمانی محدودی تخلیه می کنید که به تخریب جسم منجر می شود، به عنوان مثال معتادان لذت می برند اما طی یکی دو سال قوای جسمی خود را تخریب کرده و از دست می‌دهند.

 وی افزود: مساله حجاب و بی حجابی سازماندهی و نظم بخشی به یک عنصر و عناصری است که موتور محرکه حیات جمعی و فردی و به تبع نیروی اصلی شکل دهنده حیات اجتماعی درخواهد آمد.

این استاد دانشگاه گفت: مساله حجاب و بی حجابی صرفا کنترل فردی قوای جنسی نیست بلکه روابط زن و مرد را سازمان داده و جایگاه خانواده و سیاست‌های اجتماعی آنان را تنظیم می‌کند که در لابه لای حیات اجتماعی پیش بروند.

کچویان اظهار داشت: قضیه حجاب و بی حجابی با توجه به اینکه با دو جنسیت سرو کاردارد بنیان و پایه هر ساختار اجتماعی را مشخص و تعیین می‌کند، به همین معنا است که با بود و نبود آن چیز متفاوتی خواهید داشت که کدهای متفاوت خواهد داد چراکه بود و نبود آن انواع مختلف اجتماعات را به شما می‌دهد، تجربه غرب در این مهم آزمایشگاهی دائمی و جاری در قیاس با اسلام است که بتوان بود و نبود حجاب را بهتر فهم کرد.

وی افزود: آنچه امروز در غرب دیده می شود در تاریخ حیات بشر محصول چیست، به واسطه قضیه جنیست شما می‌توانید از مساله مدرنیته یک تعریف داشته باشید، به نظر می‌رسد آنچه مدرنیته را مدرنیته کرده در یک معنا بر اساس رفتارهای جنسی بتوان تعریف کرد، در دهه 60 میلادی به این طرف که چیزی به نام انقلاب جنسی را داریم مدرنیته به معنای دقیق از سنت جدا می‌شود ما می‌توانیم مدرنیته را براساس تحولات جنسبت تعریف کنیم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: وجه دیگری که چهره مدرنیته را مشخص می‌کند در دهه 60 میلادی رخ می‌دهد که زن غربی در فرهنگ مسیحی سنتی دچار تحولاتی می‌شود یعنی به صورت کمی و طبقاتی قشرهایی زودتر سقوط پیدا می‌کنند، که تحولات مشخص جنسیتی از قرن 19 به صورت تصاعدی حد و مرزها را در هم ‌شکسته و به صورت خاص جلوه گر می‌شود.

کچویان بیان داشت: این ناهنجاری‌های جنسیتی که غرب درگیر آن شده به نوعی در فقدان لذت بری از این مقوله است که به هم جنس‌بازی‌های ارادی در اشکال مختلف روی می‌آورند تا جایی که ازدواج با حیوان را هم قانونی می‌کنند.

وی با طرح این سوال که آیا تصور یک جامعه دینی بدون حجاب ممکن است یا نه؛ گفت: در مبحث کنترل سیاستمداران اگر مساله زن و نوع تعامل با او را حل کنید امکان داشتن یک سیاست سالم را خواهید داشت یعنی این چند عنصر تاثیر زیادی دارد، با کنترل مباحث جنسی شما یک سیاست کاملا متفاوتی خواهید داشت و  اگر مهار نشود شکل های عجیب و غریب سیاست از آن استخراج می‌شود، این مساله مهمی است که باید موضوع بحث قرار گیرد، در واقع یکی از اشکال قدرت به این مساله ارتباط دارد.

این استاد دانشگاه درباره مفهوم‌سازی نظری در باب حجاب، بیان داشت: گاهی ساختار دینی نظام‌یافته در جامعه شکل می‌گیرد و شما با کاهش و تقلیل کمی و کیفی آن مواجه می‌شوید حال باید بررسی کنیم آیا مساله همین است یا نه از اساس معضل ما ناشی از این است که ما در فرآیند فرهنگی و اجتمای شدن؛ تبدیل کدهای حجاب به امر فرهنگی را طی نکردیم  که اگر جایی از آن را  باز کنیم به شکل ارتداد اجتماعی خود را نشان خواهد داد و برخی از ساختار نظام اجتماعی عبور می‌کنند، یا در جامعه‌ای که انقلاب شده است بعد از چند سال از آن آیا ساختار پیوندهای اخلاقی و کلامی پذیرفته و نهادینه شده یا مثل موج‌های دیگر عمقی نداشته است.

کچویان بیان داشت: عمدتا متدینن در جامعه و ادارات به ساختارهای اجتماعی سنتی تعلق داشتند امروز هم زنان محجبه کمتر در ملا عام ظاهر می‌شود، پیش از اینکه چنین اتفاقاتی که لازمه شکل گیری اجتماعی است رخ دهد باید طرف قضیه حجاب و بی‌حجابی را خوب بفهمد.

وی افزود: مساله حجاب و بی‌حجابی متناسب با معنا و مفهوم انقلاب به طور کلی عقیم گذاشته شده است از ساله 1364 به بعد جریان‌های مخالف خوان نظام شروع به بروز و ظهور کردند در واقع جریان‌های سکولار و غیرسکولار بر نزاع بر سر اصل موضوع جامعه دینی پرداختند نزاعی که مرجعیت دین، علما و قرآن را تشکیک می‌کند در این صورت شما چطور انتظار دارید که این جامعه به لحاظ دینی پریشان و متلاشی نشود، در واقع با این منظر اتفاقی که در زمینه حجاب رخ داده  طبیعی بوده است.

 عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه اوایل انقلاب شوق اسلامی بودن در بین مردم بسیار زیاد بود، گفت: این موج اخلاقی همه جامعه را بدون فشار با خود همراه می‌کند اما برخی به مرور شروع به تخریب آن می‌کنند، مساله حجاب را باید در این قالب شناخت.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: آنچه اخیرا جریان‌های دینی در اشکال مختلف حجاب زنان رعایت نمی‌کنند این است که بسیاری از بی‌حجابی‌ها در تعارض با نظام و دیانت نیست، چرا که معنای متفاوت از حجاب دارد، به معنای دقیق برخی رفتارهایی که دیده می‌شود عمق اجتماعی خاصی ندارد در واقع به طبیعت زن یا عدم سوء فهم و بدفهمی آنان مربوط است، در باب حجاب و بی‌حجابی شناخت بانوان نسبت به آقایان نیز اهمیت دارد.

کچویان با بیان اینکه اصل مساله سازی و مساله یابی در حجاب و بی حجابی موضوع مهمی است که ما آن را نداریم، گفت: امروز اصولا در جهان مدرن مساله حجاب و بی‌حجابی با آنچه در گذشته بوده تفاوت دارد، چراکه امروز مساله بی حجابی از اساس جلب لذت و جلوه دادن و تظاهر بیرونی است یعنی برای زنان اصل ظهور و بروز جنسی و سکسی داشتن است، کدهای رفتاری خود را به همین معنا تعریف می‌کنند، به عنوان مثال در غرب باید موی قشنگ بیرون باشد.

وی با طرح این سوال که حل و فصل حجاب و بی حجابی بر عهده جامعه مدنی یا حکومت باشد، گفت: اینکه به عهده حکومت باشد نفی مطلق مداخله جامعه مدنی نیست، در موجه سازی ساختاری دنیای مدرن شما از دین دفاع نمی‌کنید بلکه هر عمل دینی شما در دفاع از دین است.

این استاد دانشگاه بیان داشت: امر به معروف و نهی از منکر دو پیش شرط اجتماعی دارد که یکی از آنها جاافتادگی فرهنگی است وقتی فرهنگ حجاب را ناقص رها کنید ما به ازای لازم وجود ندارد که شما بر اساس آن امر و نهی داشته باشید.

کچویان افزود: امر به معروف و نهی از منکر در آن ساختارهای اجتماعی پاسخ می‌دهد که اساس رابطه بر مبنای چهره به چهره باشد؛ درگذشته همسایگی موضع قدرت بود اما امروز چیزی به نام همسایگی وجود ندارد بلکه نهادها جایگزین آن شدند لذا در این ساختار امرو و نهی ظرفیت ندارد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان خاطرنشان کرد: در قضیه حجاب باید محور اصلی دولت و حاکمیت باشد، که متاسفانه دولت جمهوری اسلامی ایران در این زمینه فشل است و اقتدار ندارد، حکومت به یک چوب خشک تبدیل شده است که مورد تمسخر قرار می‌گیرد در قضیه امنیتی یا فتنه 88 وزیر باید دفاع کند که من به فتنه 88 کمک نکردم.

در ادامه مسعود کوثری جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران، به سخنرانی پرداخته و گفت: در جمهوری اسلامی هر دولتی اعم از اصولگرا یا اصلاح طلب بر سر کار آید نمی‌تواند مساله خود را با آمریکا حل کند چراکه مبارزه با آمریکا از شاخص‌های هویتی جمهوری اسلامی است.

وی با تعمیم همین مساله به حجاب عنوان کرد: ما باید حجاب را به لحاظ پدیده فرهنگی یا فقهی از یکدیگر تفکیک کنیم؛ امروز بخش عمده حجاب در قالب چادر یعنی پوشش بدن با تمام زوایای آن یک بحث فرهنگی است.

کوثری درباره انواع حجاب، بیان داشت: در لبنان در بخش حزب الله نشین آن انواع پوشش‌ها مشاهده می‌شود، این جامعه است که باید تصمیم بگیرد کدام بخش را بپذیرد یا در کدام بخش آن احساس شرم و گناه دارد.

این استاد دانشگاه تهران اظهار داشت: امروز حجاب در جامعه ما به لحاظ فقهی مشکل ندارد بلکه به لحاظ فرهنگی اشکال دارد، بخش زیادی از مساله شرم، حیا و حجاب فرهنگی است حل معضلات آن هم باید از طریق فرهنگی باشد و فقهی نیست.

وی با بیان اینکه عموم جامعه ایران محجبه هستند؛ گفت: حجاب با تاریخ انقلاب پیوند خورد، که آنچه اوایل انقلاب درباره آن تصمیم گرفته شد بیشتر اجتماعی و فرهنگی بوده و فقهی نیست بنابراین در یک دوره هم می تواند تغییر کند که مخالف با اسلام نیست؛ به هر دلیلی علما و مردم می‌توانند تصمیم بگیرند که پوشش خاصی را به عنوان مظهر در نظر نگیرند.

کوثری بیان داشت: از نظر روان‌شناسی تغییرات کوچک در لباس بیشتر از تغییرات عمده جذاب است، جذاب بودن لباس مساله اجتماعی است که باید درباره آن فکر شود.

این استاد دانشگاه ابراز کرد: امروز جامعه ما در مساله حجاب دو قطبی شده است برخی با حجاب و برخی دیگر بی حجاب هستند؛ برخی اعتقاد دارند که باید جامعه را رها کنند و برخی دیگر تلاش دارند که جامعه را دو قطبی کنند، هر دوی این حالت برای جامعه ما سم است نباید جامعه را دو قطبی کنیم؛ طوری که شخص مانتویی از اصل دین بریده شود.

وی گفت: در جمهوری اسلامی تصمیماتی را گرفتیم که باید روی آن فکر کنیم، اینکه بگوییم هر کس بدون چادر بود بی دین است سبب خواهد شد که شخص احساس گناه کرده و از همان دینی هم که دارد کناره گیری کند.

کوثری بیان داشت: در جامعه مدرن بدن اهمیت زیادی پیدا کرده است، میل به بدن‌آرایی و جراحی‌های زیبایی نرخ بالایی در دنیا دارد که در ایران بسیار بیشتر از جوامع غربی و غیرعادی است، امروز باید پرسید ما در این زمینه چه کردیم.

این استاد دانشگاه افزود: در مجلس کمیسیون پوشش گذاشتند؛ مدتی در دانشکده‌های ما مثل الزهرا(س) دانشجویان مساله پوشش را طراحی کردند یا اخیرا هم بازی های رایانه ای زدیم که در تمام آن بدن ها مدل باربی نهفته شده است، در واقع ما الگو غربی را گرفته و  لباس اسلامی بر تن او کردیم که این هم مساله فرهنگی است.

وی ابراز کرد: جامعه شناسان اعتقاد دارند که اگر در جامعه ایرانی وفاق هنجاری باشد همه از پوشش اسلامی تبعیت خواهند کردند این آرزوی ما است که همه از درون حجاب را پذیرفته و آن را رعایت کنند؛ اما باید بدانیم که جامعه ما وفاق صددرصد نخواهد داشت؛ در انقلاب 80 به 20 بوده امروز 50 به 50 شده و هر گروه هنجار خود را پیدا کرده است.

کوثری افزود: وضعیت وفاق هنجاری صددرصد آرمانی است که در جوامع معاصر نمی‌توانیم به این صددر صدر برسیم اگرچه باید تلاش کنیم اما در واقع وضع وفاق هنجاری به دست آمدنی نیست،20 درصد از جامعه ما به هیچ صراطی مستقیم نیستند اما 80 درصد جامعه را می‌شود در دایره حجاب نگاه داشت به شرط اینکه برای حجاب آنها تعریف فقهی تبین کنیم، اگر چنین کنیم آن 80 درصد به سوی 20 درصد سوق نخواهند یافت.

 این استاد دانشگاه بیان داشت: ما مساله حجاب را فرهنگی و نه فقهی می‌دانیم که 80 درصد جامعه ما شامل آن می‌شوند؛ تصمیم درباره آن با مردم ایران و نظام جمهوری اسلامی است؛ اگر مردم و نظام در این زمینه با هم به وفاق نرسند مساله حجاب حل نخواهد شد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: حفظ نظام اسلامی با وجود حداکثری مردم وظیفه ما است بنابراین تلاش کنیم در زمینه حجاب مشکل فرهنگی خود را حل کنیم و گرنه در زمینه فقهی مشکلی نداریم./807/ز۵۰۳/ب۱