آنچه درباره معجزه شرق آسیا نمی‌دانیم
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مؤسسه مطالعات و تحقیات مبین، آنچه در این سلسله نوشتار خواهد آمد، روایتی مبسوط و جامع در تبیین یکی از مهمترین طراحی‌های سیاستی و احتمالاً کلیدی‌ترین بخش از سیاست‌های توسعه‌ای در کشورهای شرق آسیا از نیمۀ قرن بیستم است که باید آن را هستۀ اصلی معجزۀ شرق آسیا نام نهاد: «رژیمی‌از کنترل و هدایت خلق پول (اعتبارات جدید بانکی) برای تزریق به طرح‌ها و بخش‌های پیشران اقتصادی».
پرده‌برداری از این واقعیت مغفول، که به سبب تعارض با دگم‌ها و توصیه‌های جریان متعارف اقتصادی هرگز در محافل آکادمیک کشور از آن سخن نرفته است، دلالت‌های سیاستی قابل‌توجهی برای شرایط موجود اقتصاد کشور دارد. به‌تخصیص با تأمل در اینکه دورۀ موردبررسی در کشورهای موردبحث شامل مراحل ابتدایی و میانی جهش توسعه‌ای این کشورها بوده که به لحاظ تطابق با مرحلۀ توسعه‌یافتگی کشور، بسیار آموزنده‌تر و موجه‌تر از الگوگیری از وضعیت کشورهای توسعه‌یافته‌ای است که مراحل رشد و بلوغ را سپری کرده و به دورۀ تثبیت و اشتغال کامل رسیده‌اند.
در نوشتار اول از این مجموعه به تبیین اهمیت پول در توسعۀ اقتصادی و ضرورت خلق پول برای بسط بخش حقیقی اقتصاد تأکید کردیم. در عین حال، استدلال کردیم که صِرف خلق پول تضمین‌کنندۀ اثرگذاری مثبت و توسعه‌ای پول نبوده و بروز پدیدۀ شکست بازار در تخصیص پول جدید محتمل است، به این معنا که نقطۀ بهینۀ خصوصیِ بانک‌ها (خالقان پول) در تخصیص پول جدید غیر از بهینۀ اجتماعی باشد. به همین علت بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای متأخر توسعه‌یافته، تمهیداتی در زمینۀ هدایت خلق پول فراهم آوردند. پیش‌تر شواهدی از این سیاست در کشورهای جهان بطور مختصر مورد اشاره قرار گرفت. اقتضائات کشورهای درحال‌توسعه و اخیراً توسعه‌یافته، از منظر هدایت خلق پول، بدون‌شک بسیار متفاوت از کشورهای پیشگام توسعه در اروپای غربی و ایالات متحده است.
در اروپای غربی و آمریکای شمالی به سبب ماهیت تکاملی و تدریجی فرآیند پیشرفت، تخصیص پول جدید بطور هماهنگ‌نشده و خودانگیخته عمدتاً به تولیدات جدید و بسط ظرفیت‌های اقتصادی منجر شد. به عبارت بهتر مشکلِ «شکست بازار در خلق پول» به مانند جوامعی که بعد از آن‌ها گام در این مسیر نهادند، مطرح نبود و این تا حد زیادی به پیشگامی‌آن‌ها (فقدان رقیب) بازمی‌گشت. یکی از مهمترین مخاطرات در تخصیص اعتبارات در کشورهای در حال توسعه، سوق‌یافتن آن‌ها به واردات محصولات آماده و کیفی کشورهای پیشگام است، حال آنکه این مخاطره برای پیشگامان، بلاموضوع بوده است.
در نوشتار حاضر و آتی به تشریح تجربۀ موفق کشورهای مهم شرق آسیا در اجرای سیاست هدایت خلق پول و نقش آن در تحول اقتصادی این کشورها خواهیم پرداخت. انگیزۀ پرداختن به تجربۀ این کشورها، گزارش‌های مکرر در باب نقش و اهمیت تمهید نهادی موسوم به «هدایت اعتبارات» در حرکت جهشی رشد اقتصادی کشورهای مذکور بود، چنانکه بانک جهانی آن را هستۀ معجزۀ شرق آسیا برشمرده است (World Bank, 1993). به‌علاوه، تذکرات محققان ژرف‌اندیش و تاریخ‌نگر پولی در خصوص عدم همسویی خلق و تخصیص آزادانه پول توسط بانک‌ها با خیر اجتماع، و ایضاً مشاهدۀ شواهدی مشهود از این واقعیت در اقتصاد ایران انگیزۀ پژوهش را مضاعف ساخت.
متن کامل مقاله حسین درودیان، پژوهشگر مؤسسه مطالعات و تحقیقات مبین را می توانید از اینجا دریافت کنید./998/د102/س