عدالت سیاسی به معنای توزیع عادلانه خیرات سیاسی در جامعه است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی، رییس دفتر تبلیغات اسلامی در سخنرانی با موضوع عدالت سیاسی که در دانشگاه قم برگزار شد، با بیان این که عدالت در شاخه های مختلف دانشی از جمله اخلاق، حقوق، الاهیات، کلام و فقه مطرح است، اظهار داشت: برخی معتقدند جایگاه اصلی عدالت حوزه اخلاق است و فراورده های آن بر حوزه های دیگر تطبیق می شود.

وی با بیان این که تقدمی برای عدالت در حوزه اخلاق وجود ندارد، ابراز داشت: هر کدام از حوزه های دانشی مختلف از زاویه ای با عدالت درگیر می شوند، زیرا بخشی از مسائل عدالت پرسش های بنیادین در رابطه با ارزش ها است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به مطرح شدن عدالت در فلسفه اخلاق اظهار داشت: یک نوع تقدم رتبی برای مطرح شدن عدالت در فلسفه اخلاق وجود دارد ولی این که بگوییم که این مباحث خاص فلسفه اخلاق است و بر سایر حوزه ها قابل تطبیق است ناروا است.

سه معنای متفاوت از عدالت سیاسی

 وی با بیان این که ترکیب «عدالت سیاسی» سه معنای متفاوت دارد، اظهار داشت: معنای اول این ترکیب این است که ما عدالت سیاسی را به معنی استقرار و فعلیت عدالت در حوزه مناسبات سیاسی تعریف کنیم و قید سیاسی را در این ترکیب یک قید تخصیصی بدانیم به معنی عدالتی که اختصاص به حوزه سیاسی دارد.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی در شرح معنای اول «عدالت سیاسی» خاطرنشان کرد: جامعه از کلان ساختارها تشکیل می شود و عدالت در تمام این ساختارها قابل طرح است و ما می توانیم از عدالت اقتصادی، آموزشی، بهداشتی، تقنینی، جزایی و کیفری صحبت کنیم و طبق این بیان حوزه ای از ساحت های اجتماعی سیاست و مناسبات سیاسی است.

وی افزود: همانطور که سخن گفتن از عدالت در حوزه امنیت عدالت امنیتی را به وجود می آورد، عدالت سیاسی عدالتی است که اختصاص به حوزه سیاست دارد.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی به معنای دوم ترکیب «عدالت سیاسی» اشاره کرد و ابراز داشت: اگر سیاست را قید توضیحی برای عدالت بدانیم به این معنی است که عدالت وجه سیاسی دارد و ما نمی توانیم از عدالت بحث کنیم بدون این که به اقتدار سیاسی و حاکمیت و دولت توجه کنیم؛ زیرا به این معنی عدالت بدون دخالت حکومت و دولت مستقر نمی شود.

وی اظهار داشت: معنای سوم عدالت سیاسی معنای مراد جان رالز است که نگاهش به عدالت در ابتدا اخلاقی بود و بعدها نگاهش سیاسی شد زیرا ابتدا از طرح عدالت به دنبال ایجاد یک بنیاد اخلاقی برای جامعه غرب بود ولی بعدها به این جمع بندی می رسد که در جامه متکثر غرب ما نمی توانیم مبنای همکاری اجتماعی را بر پایه یک نظریه فلسفی جامع قرار دهیم.

عضو شورای عالی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در ادامه نظر جان رالز، افزود: او معتقد است ما مجبوریم به دنبال اصولی برای همکاری اجتماعی باشیم که هر مکتب و دینی بتواند بر این اصول توافق کند؛ بنابراین عدالت نباید رنگ مکتب، مذهب و فلسفه خاصی را به خود بگیرد بلکه باید قائم به خود باشد از این رو عدالت سیاسی را مطرح کرد.

وی با اشاره به این که آیا عدالت سیاسی یک پدیده مدرن است یا قبل از مدرنیته هم مطرح بوده است، ابراز داشت: برخی معتقدند که عدالت سیاسی یک مسأله مدرن است ولی بنده معتقدم که مدرنیته فضاهای جدیدی در عدالت سیاسی آورده است و حقوق و خیرات سیاسی را غنی کرده است ولی مولود مدرنیته نیست.

عدالت به معنای توزیع عادلانه خیرات است

استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که عدالت در هر حوزه به معنای توزیع عادلانه خیرات در آن حوزه است، گفت: در بحث از عدالت سیاسی باید اول خیراتی را برای سیاست در نظر بگیریم و بعد توزیع عادلانه آن را عدالت سیاسی بدانیم و در دوره مدرن خیرات سیاسی از تنوع بیشتری برخوردار شد.

عدالت سیاسی قبل از مدرنیه در اسلام مطرح شده است

وی با اشاره به این که در سنت دینی ما عدالت و سیاست در دو قالب مطرح شده است و این شاهد ما است که عدالت سیاسی از گذشته مطرح بوده است، خاطرنشان کرد: اول در قالب اشتراط عدالت برای تصدی برخی مناسب اجتماعی و سیاسی مانند افتاء، تصدی امور ولائیه، قضاوت و شهادت و دوم هم به عنوان غایت و هدف اجتماعی در جامعه.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی با بیان این که در نزول وحی و ارسال رسل اهداف فردی و اجتمای وجود دارد، ابراز داشت: تربیت و تهذیب نفوس به عنوان اهداف فردی بعثت انبیا(ص) ذکر شده است ولی در بعد اجتماعی اولین و برجسته ترین هدف بر اساس آیه 25 سوره حدید اقامه قسط و عدل در جامعه است.

بین حاکم عادل و حکمرانی عادلانه ملازمه ای وجود ندارد

وی با اشاره به دو مفهوم حاکم عادل و حکمرانی عادلانه در اسلام، اظهار داشت: این دو مضمون اگرچه با هم ارتباط دارند ولی ملازمه منطقی بینشان برقرار نیست و چه بسا حاکمانی که افراد عادلی هستد ولی نمی توانند مناسبات جامعه را عادلانه کنند.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: برای ایجاد عدالت اجتماعی حکمرانان باید علاوه بر عادل بودن وضعیت شناسان خوبی باشند، مطالعات تبیینی خوبی داشته باشند، علت ناعدالتی ها را بتوانند تشخیص دهند، توصیه ها و راهکارهای برون رفت از وضع موجود به وضع مطلوب را بلد باشند و در نهایت هم مدیریت خوبی برای اجرای راهکارها داشته باشند.

وی تصریح کرد: حکمرانی عادلانه که دین از ما خاسته است تنها به عادل بودن حاکم نیست و به حکمرانی عادلانه نیاز دارد.

مدرنیته به عدالت سیاسی غنا بخشید

عضو شورای عالی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اشاره به سهم مدرنیته در عدالت سیاسی، ابراز داشت: مدرنیته به ویژه در قالب لیبرال دموکراسی مضامینی مانند حق انتخاب، آزادی های سیاسی و اجتماعی، تحزب، حق انتقاد کردن، حق دسترسی به اطلاعات و شفافیت و بحث امکان دسترسی همگان به مناسب اجتماعی و سیاسی را به عنوان خیرات سیاسی مطرح کرد و به عدالت سیاسی غنا بخشید.

وی به دنبال بحث حقوق سیاسی و خیرات سیاسی به بحث جرم سیاسی و مجازات سیاسی اشاره کرد و گفت: این که ما خیر سیاسی را چه بدانیم در مقابل جرم سیاسی هم مشخص خواهد شد؛ بنابراین ممکن است برخی رفتارها در برخی جوامع جرم سیاسی تلقی شود و همان رفتار در جامعه دیگر خیر سیاسی تلقی شود.

باید میان عدالت و دیگر فضیلت ها توازن برقرار شود

رییس دفتر تبلیغات اسلامی با بیان این ک عدالت یگانه فضیلت اجتماعی نیست، خاطرنشان کرد: ما نمی توانیم عدالت را مستقل از دیگر فضایل سیاسی و اجتماعی بحث کنیم زیرا یکی از بحث های مهم در عدالت سیاسی توازن بین عدالت و دیگر فضایل اجتماعی و سیاسی مانند امنیت و دیگر حوزه ها است.

وی ابراز داشت: حتی لیبرال ها که به دولت حداقلی قائل هستند برقراری امنیت را از وظایف ذاتی حکومت می دانند زیرا نمی شود عدالت سیاسی را منهای مناسبات امنیتی در جامه تصور کرد و بسیاری از دولت ها همیشه به عنصر امنیت متوسل می شوند تا برخی از حقوق سیاسی را محدود کنند و برخی هم امنیت را پیش شرط دموکراسی می دانند.

عدالت با توجه ارزش های جامعه تعریف می شود

حجت الاسلام والمسلمین واعظی با اشاره به تزاحم میان عدالت سیاسی با دیگر فضایل اجتماعی ابراز داشت: ما نمی توانیم عدالت سیاسی را منهای اصول و ارزش های پذیرفته شده در یک فرهنگ و جامعه سایسی در نظر بگیریم؛ از این رو برخی معتقدند که نمی شود عدالت سیاسی را برای همه جوامع به گونه یکسان تعریف کرد زیرا در هر جامه خیرها متفاوت است.

وی اظهار داشت: برای برقراری عدالت سیاسی در جامعه ای با ارزش های اسلامی ابتدا باید خیرها را بنابر ارزش های حاکم بر جامعه مانند عدالت و فقاهت حاکم تعریف کنیم و سپس توزیع این خیرها را به عنوان عدالت سیاسی بدانیم./843/پ201/س