ذهن انسان، محصول خداست نه تصادف؛ تکامل بدون خدا بیمعناست + فیلم

به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، حجتالاسلام حمیدرضا شاکرین، مدیر گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در ویدیویی تحلیلی به تبیین نسبت میان نظریه تکامل و خداباوری پرداخت و تأکید کرد: پذیرش معنادار نظریه تکامل، بدون باور به خداوند، از نظر معرفتی دچار خودستیزی میشود.
مدیر گروه منطق فهم دین پژوهشگاه در این توضیح گفت: اگر انسان به خدایی باور داشته باشد که او را آفریده و به ذهنی عقلانی و توانایی شناختی مجهز کرده است، در این صورت میتوان پذیرفت که دستگاه شناختی انسان، علیالاصول واقعنما و قابل اعتماد است؛ یعنی ذهن انسان توانایی کشف حقیقت و دستیابی به شناختهای معتبر را دارد.
به گفته وی، در چنین نگاهی، انسان با تکیه بر قوه شناختی خدادادی خود میتواند درباره جهان، حیات، انسان و روند تکامل موجودات تحقیق کند و نتایج علمی این مطالعات از جمله نظریه تکامل را به عنوان دستاوردی معتبر بپذیرد؛ زیرا پشتوانه این فرایند، نظامی شناختی است که از سوی خدای دانا و حکیم طراحی شده تا انسان را به درک صحیح از واقعیت برساند.
حجتالاسلام شاکرین افزود: اما اگر خدا از معادله کنار گذاشته شود و نظریه تکامل در چارچوبی تماماً طبیعتگرایانه و الحادی تفسیر گردد، مسئله بهکلی متفاوت میشود. در این نگاه، ذهن و دستگاه شناختی انسان محصول فرایندهای تصادفی و کور تکاملی است و هیچ غایت معرفتی در آن وجود ندارد. بر این اساس، دستگاه شناختی انسان نه برای کسب باورهای صادق، بلکه صرفاً برای تضمین بقا و سازگاری زیستی شکل گرفته است. بنابراین بسیاری از باورهای انسان ممکن است صرفاً به این دلیل بهوجود آمده باشند که در خدمت بقا هستند، نه اینکه الزاماً مطابق با واقع باشند. در مقابل، ممکن است برخی باورهای صادق نیز به دلیل نداشتن نقش بقایی از چرخه انتخاب طبیعی حذف شده باشند.
حجتالاسلام شاکرین تصریح کرد: اگر بپذیریم که دستگاه شناختی انسان تنها کارکرد بقایی دارد و از اعتبار معرفتی تهی است، در آن صورت باورهای علمی انسان نیز بیاعتبار خواهند بود؛ زیرا آنها نیز محصول همین نظام شناختیاند.
به گفته وی، نظریه تکامل به عنوان یکی از دستاوردهای همین نظام ذهنی، در چنین حالتی اعتبار خود را از دست میدهد و در حقیقت به نظریهای خودویرانگر تبدیل میشود؛ زیرا از یکسو، بر پایه فرایندهای تکاملیِ فاقد جهت معرفتی بنا شده و از سوی دیگر، ادعای کشف واقعیت و تبیین حقیقت را دارد.
مدیر گروه منطق فهم دین پژوهشگاه ادامه داد: اما اگر انسان و ذهن او را آفریدهی خدایی بدانیم که اراده کرده است انسان به شناختهای درست و مطابق با واقع دست یابد، در آن صورت دستگاه شناختی انسان دارای اعتبار معرفتی ذاتی خواهد بود. در نتیجه، یافتههای علمی او ــ از جمله نظریه تکامل ــ میتواند واجد ارزش و اعتبار معرفتی باشد.
حجتالاسلام شاکرین در جمعبندی سخنان خود خاطرنشان کرد: بر اساس این تحلیل، با خداباوری، اعتبار معرفتی نظریه تکامل حفظ میشود و میتواند به عنوان تبیینی علمی پذیرفته شود، اما بدون خداباوری، نظریه تکامل دچار خودستیزی معرفتی میشود و بنیان شناختی خود را از دست میدهد.