علم کلام تنها راه رسیدن به تمدن اسلامی است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام و المسلمین محمد تقی سبحانی، عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پیش از ظهر امروز در نشست علمی ظرفیت های تمدنی علم کلام که در پژوهشگاه فرهنگ و معارف قرآن برگزار شد، اظهار داشت: حوزه مطالعات تمدنی دانش بشر به سه لایه تقسیم می شود.

وی با بیان این که دانش های بشری به سه لایه اصلی تقسیم می شود، گفت: لایه اول دانش عام عقلی است که از آن به عنوان فلسفه یاد می شود که مهمترین قواعد عقلی حاکم بر حوزه معرفت را ترسیم می کند و چتر معرفت عقلی بقیه حوزه های دانشی، عقلی و عملی انسان را می پوشاند و این با دانش و علم کلام کاملا متفاوت است.

 مسؤول انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه خاطر نشان کرد: لایه دوم دانشی انسان مجموعه معارف خاصی است که ناظر به منظومه معرفتی انسان در ابعاد مختلف هستی و وجودی شکل می گیرد و اصطلاحا به آن مکتب یا ایدئولوژی و یا جهان بینی می گویند.

وی لایه سوم دانشی بشر را دانش های کاربردی اعم از علوم تجربی و علوم انسانی دانست و گفت: نگره های معرفتی وقتی از ساحت یک مکتب و ایدئولوژی به ساحت ساخت رفتار اجتماعی انسانی می آید شامل این علوم می شود.

مدیر پژوهشکده کلام اهل‌بیت(ع) با بیان این که علوم کاربردی سه ویژگی و کاربرد اصلی دارند، ابراز داشت: اولین کاربرد آنها شناخت واقعیت های عینی در حال تحول است و کاربرد دوم آنها پیش بینی تغییرات و تحولات آینده امور است و کاربرد سوم هم این است که از طریق ارائه مدل های عینی واقعیات بیرونی را کنترل می کنند.

وی افزود: در میانه لایه دانش های نظری و دانش های کاربردی بشر ما نیازمند یک حوزه مطالعاتی هستیم که رابطه میان نظر و عمل را مشخص کند که به آن مطالعات تمدنی می گویند؛ ما امروز به خاطر فقدان این حوزه مطالعاتی نمی توانیم به بایدها و نبایدهای شریعت الگوی عملی بدهیم و نمی توانیم انسان های جامعه خود را بر اساس ارزش های نظری شریعت تربیت کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی خلط میان کلام و فلسفه را به زیان هر دوی آنها دانست و تصریح کرد: علم کلام به حوزه نگرش های انسان به هستی و جامعه می پردازد و منظومه معرفت نظری انسان نسبت به ابعاد مختلف حیات و هستی را ارائه می کند و جهان بینی اسلامی را تفسیر می کند و ما بدون این تفسیر تمدن اسلامی نخواهیم داشت.

وی راه رسیدن به تمدن اسلامی را از طریق تقویت دانش کلام دانست و افزود: کار علم کلام این است که نگاه انسان را نسبت به هستی تنظیم کند و برای تمدن اسلامی ظرفیت سازی کند و باید بتواند از دو بعد سیستماتیک و تمدنی به حوزه معرفت نگاه کند.

مسؤول انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه با اشاره به حوزه های مورد نیاز در تمدن سازی به حوزه معرفت شناسی و روش شناسی فلسفی اشاره کرد و ابراز داشت: فلسفه یک دانش عقلی محض است و همه انسان ها با هر ایدئولوژی اصول آن را می پذیرند ولی با این علم هرگز نمی شود در حوزه تمدنی کاری کرد و در عین حال که برای تمدن سازی لازم است ولی کافی نیست.

وی تصریح کرد: ما از این جهت به دانش کلام نیاز داریم که پذیرفته ایم که در تمدن سازی باید از تجربه، تاریخ، شهود، عرفان و وحی استفاده کرد و دین آمده است که انسان را در مسیر تکاملی خودش هدایت کند؛ بنابراین ما نیاز به دانش کلام برای تمدن سازی داریم.

مدیر پژوهشکده کلام اهل‌بیت(ع) حوزه دانشی دوم تمدن سازی را حوزه مسؤولیت شناسی دانست و گفت: بدون پذیرش یک تعریف بنیادی از مسؤولیت انسان تمدن شکل نمی گیرد زیرا تمدن متشکل از نظام مسؤولیت ها است و تعریف جدیدی از انسان و مسؤولیت های انسانی باید داشته باشد و متکلمان از آن با عنوا تکلیف یاد می کنند.

وی با بیان این که حوزه سوم انسان شناسی است، خاطرنشان کرد: اساس تمدن سازی بر محور انسان است و تصویری که از انسان و تعاملات درونی و بیرونی اش ارائه می کنیم تمدن را شکل می دهد و همین صورت های بیرونی انسان در شهر سازی و معماری و ادبیات و دیگر شؤون زندگی ظاهر می شود و تمدن را شکل می دهد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهار داشت: انسان شناسی کلامی به انسان قدرت می دهد تا انسان موجود در واقعیت اجتماعی را درک کند و انسان در صحنه را توضیح دهد؛ تنها علمی که حوزه اراده و فعل انسان را جدی گرفته است و تعریفی متماز به آن داده است علم کلام است.

وی حوزه چهارم تمدن سازی را جامعه و تاریخ شناسی عنوان کرد و گفت: هر حوزه تمدنی نیازمند تفسیری از جامعه و تاریخ است که متأسفانه حوزه مطالعات جامعه شناسی نظری و تاریخ شناسی نظری ما ضعیف بوده و نیازمند مطالعات عمیق در این حوزه هستیم و ادعا می کنیم که ظرفیت بالایی در مطالعات فلسفه علوم اجتماعی و تاریخ داریم./843/پ202/ی